Οκτώβριος, ο δεύτερος μήνας του Φθινοπώρου*.

Το Φθινόπωρο είναι μια από τις τέσσερις εποχές του χρόνου, αυτή που διαδέχεται το καλοκαίρι, προηγείται του χειμώνα και έχει τους τρεις μήνες Σεπτέμβριο, Οκτώβριο, Νοέμβριο.

Η βροχή είναι πάντα καλοδεχούμενη και στα χωράφια και στις πόλεις. Βέβαια τα χωράφια την έχουν περισσότερο ανάγκη. Η έγνοια του γεωργού για το πως θα πάει η σοδειά είναι μεγάλη. Ο καυτός ήλιος του καλοκαιριού ξεραίνει τα φυτά. Μήνες ολόκληρους και ιδιαίτερα η Ελληνική γη φλέγεται από τις ακτίνες του. Ο λαός μας, όμως, δεν απελπίζεται. Την προσκαλεί τη βροχή. Όπως έχω μάθει από παλιές μου συμφοιτήτριες, σε μερικές περιοχές της χώρας μας, οργανώνεται χαρούμενη υποδοχή της βροχής όταν την έχουν ανάγκη για να βοηθήσει να φθάσουν οι αναγκαίοι καρποί στα χωράφια μας.

Συγκεντρώνονται οι κοπέλες σε κάποιο χωριό, στη βόρεια περιοχή της χώρας μας, και διαλέγουν ένα κορίτσι, σε μικρή ηλικία και το στολίζουν με λουλούδια και πρασινάδες, και όλες μαζί περπατούν στο χωριό τους παιρνόντας από το ένα σπίτι στο άλλο και τραγουδούν ένα τραγουδάκι με το όνομα “Περπετούνα” και ακούγονται:

“Περπετούνα περπατεί, το θεό παρακαλεί.

- Βρέξε, θεέ μου μια βροχή, μια βροχή, μια σιγανή,

να ανθίσουν τα χωράφια, να καρπίσουν τ’ αμπελάκια.

Στοίβα, στοίβα τα σιτάρια και σωρός τα κριθαράκια.”

Μόλις τα κορίτσια τελειώσουν το τραγούδι, η νοικοκυρά του κάθε σπιτιού βγαίνει έξω, κρατώντας ένα κανάτι νερό.

Το χύνει γύρω από την “Περπετούνα” (το κορίτσι με τα λουλούδια) και λέει: “Καλή βροχή να δώσει ο Θεός”. Παράλληλα δίνει στα κορίτσια και ένα φιλοδώρημα (νόμισμα ή κάτι άλλο) για το καλό.

Αυτό το έθιμο συνηθιζόταν, πριν πολλά χρόνια στη Μακεδονία. Αυτά γίνονταν τα παλιά χρόνια και μέσα στη αγωνία των ανθρώπων να φανεί η βροχή ο λαός των Ελλήνων σκεπτόταν ότι αυτό το έθιμο ήταν σίγουρα η βοήθεια να φέρει τη βροχή που θα βοηθούσε τα χωράφια να φέρουν τους καρπούς τους.

Εμείς οι άνθρωποι σήμερα, μαθαίνοντας όλα αυτά τα έθιμα που γίνονταν στο παρελθόν, ιδιαίτερα για τη βροχή, αισθανόμαστε περίεργα μπροστά στην τόση πίστη των ανθρώπων, εκείνης της μακρινής εποχής, που δεν γνώριζαν από μετεωρολογία, αλλά ήταν σίγουροι πως μετά το έθιμο, που με τόση φροντίδα δημιουργούσαν, η βροχή θα ερχόταν! Και συνήθως έβρεχε! Η βροχή βρίσκει πάντα τον θαυμασμό των ανθρώπων. Πρόσφερε και προσφέρει το στάρι, το κριθάρι, τα φρούτα και τόσα άλλα σπουδαία και πολύτιμα λαχανικά κ.α. απαραίτητα για την υγεία του ανθρώπου

Επάνω, στη βόρεια Ελλάδα, εκείνες τις παλιές εποχές σχημάτιζαν ομάδες με παιδιά, όπου ένα απ’ όλα τα κορίτσια κρατούσε λουλούδια και όλα μαζί τραγουδούσαν με χαρά:

Βρέχει, βρέχει και χιονίζει

και τα μάρμαρα ποτίζει,

και ο ποντικός χορεύει

και η γάτα μαγειρεύει.

- Που να βάλουμε τη νύφη; Από κάτω απ’ το ρεβίθι.

- Που να κρύψουμε την κουμπάρα; Από κάτω απ’ την καμάρα.

Βρέχει, βρέχει και χιονίζει κι ο παπάς τυρομυρίζει.

- Που να βάλουμε το γαμπρί;

- Από κάτω απ’ το σταυρό.

Μυθολογία: Δήμητρα και Περσεφόνη

Ο μύθος αυτός δένεται με την αλλαγή των εποχών και με το σιτάρι.

Δήμητρα*: Θεά των δημητριακών

Η Δήμητρα ήταν κόρη του Κρόνου και της Ρέας, αδελφή του Δία. Απόκτησε μια κόρη, την Περσεφόνη. Η Δήμητρα ήταν η θεά των σιτηρών και της γεωργίας. Αυτή έμαθε στους ανθρώπους να καλλιεργούν και να σπέρνουν τα χωράφια. Η Δήμητρα ήταν, στην αρχαιότητα, η θεά της φύσης και της γονιμότητας. Θεωρήθηκε και προστάτρια της οικογένειας. Ο κυριότερος μύθος γύρω από τη Δήμητρα είναι αυτός που μιλάει για την αγάπη που έτρεφε για την κόρη της την Περσεφόνη. Κάποτε ο Άδης (που το όνομά του ήταν και Πλούτωνας), έκλεψε την Περσεφόνη. Η Δήμητρα είχε μεγάλη θλίψη όταν έχασε την κόρη της, που τόσο την αγαπούσε και πλανιόταν πάνω στη γη τόσες μέρες φροντίζοντας να βρει την Περσεφόνη. Περπατούσε μέρα και νύχτα, κρατούσε πυρσούς για να βλέπει τη νύχτα και ρωτούσε όσους συναντούσε μήπως είδαν την κόρη της.

Τέλος έφτασε στην Ελευσίνα μεταμορφωμένη σε γριά και φιλοξενήθηκε στο ανάκτορο του βασιλιά Κελεού. Εκεί ανέλαβε την ανατροφή του γιου του, Δημοφώντα, που θέλησε να τον κάνει αθάνατο....

Όμως η Δήμητρα, σαν ανταπόδοση της φιλοξενίας στο ανάκτορο του βασιλιά, δίδαξε τους κατοίκους της Ελευσίνας πως θα φροντίζουν την καλλιέργεια της γης. Επειδή όμως, όπως αναφέρει ο μύθος, η θεά Δήμητρα είχε αγανακτήσει για την αρπαγή της κόρης της, προκάλεσε ακαρπία, δεν άφηνε δηλαδή τίποτε από όλα τα φυτά που φρόντιζαν οι άνθρωποι με τόση προσπάθεια να φέρουν καρπούς, να φθάσουν στην προσφορά τους.

Τότε ο Δίας θέλησε να βοηθήσει τους κατοίκους που κινδύνευαν χωρίς το φαγητό τους. Παρακάλεσε λοιπόν τη θεά Δήμητρα να ξαναρχίσει το έργο της, σαν θεά της γεωργίας και να βοηθήσει να καρπίσει πάλι η γη. Και θα φρόντιζε να βρει την κόρη της ο Δίας.

Τότε ο Ήλιος, που βλέπει τα πάντα, φανέρωσε στη Δήμητρα τον απαγωγέα της μοναχοκόρης της. Διέταξε τον Ερμή να πάει στον Κάτω Κόσμο και παράγγειλε στον Άδη, τον θεό του Κάτω Κόσμου, να κρατά την Περσεφόνη τρεις μήνες μόνο.

Τους υπόλοιπους εννιά να της επιτρέπει να μένει πάνω στη γη μαζί με τη μητέρα της. Έτσι κι έγινε.

Προς τιμής της θεάς Δήμητρας οι αρχαίου Έλληνες τελούσαν πλήθος γιορτές. Οι σπουδαιότερες ήταν τα Θεσμοφόρια, όπου έπαιρναν μέρος μόνο παντρεμένες γυναίκες, τα Μικρά Μυστήρια στο δήμο Άγρα της Αττικής και τα Μεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια στην Ελευσίνα.

* Φθινόπωρο: φθίνω + οπώρα

- φθίνω = ελαττώνομαι σταδιακά. Λιγοστεύω

- φθίνουσα πορεία = μειώνεται σταδιακά. Βρίσκομαι σε κατάσταση παρακμής.

- Οπώρα = ωμός εδώδιμος καρπός δένδρου ή φρούτου.

* Δήμητρα = (Το Δη... προέρχεται από το δα = γη + μήτηρ) οπότε το όνομα εσήμαινε “η μητέρα γη”

Αναφέρονται στο ελληνικό λεξικό Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ