200 χρόνια: Από την Ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό

ΚΡΙΜΑΙΑ – Στις ακτές του Εύξεινου Πόντου, στην Κριμαία, στην ευρύτερη περιοχή της Γιάλτας ήταν και είναι ο κύριος μαγνήτης όλης της χερσονήσου δεδομένης της απίστευτης ομορφιάς του περιβάλλοντος.

Σ' αυτόν τον υπέροχο χώρο, στην τοποθεσία του Οθωμανικού οχυρού Χατζημπέη που ήταν ένα άσημο τουρκοχώρι και που καταλήφθηκε από τους Ρώσους το 1789, άρχισε η οικοδόμηση μιας νέας πόλης.

Ήταν το 1794, όταν άρχισε να οικοδομείται η ωραιότερη παραθαλάσσια πόλη, που θα αποκτούσε δύναμη και δραστηριότητα σ' όλον τον Εύξεινο Πόντο, η Οδησσός. Μια πληροφορία είναι ότι η ονομασία της προήλθε από την αρχαιότητα όπου τον 7ο αι. π.χ. Υπήρχε ελληνική πόλη Οδησσός στην περιοχή.

Η νέα πόλη ιδρύθηκε από την Μεγάλη Αικατερίνη, την δραστήρια αυτοκράτειρα, η οποία και επέλεξε τον χώρο με την μοναδική φυσική ομορφιά και ζήτησε τους καλύτερους αρχιτέκτονες για να σχεδιάσουν αυτή την πόλη την Οδησσό. Λέγεται ότι η επιθυμία της ήταν το όνομα της πόλης να είναι θηλυκό! Επελέγη το όνομα μιας μικρής πολιτείας των Βαλκανίων: Adiessa = Οδησσός. Ίσως.

Τον Απρίλιο του 1795 η Μ. Αικατερίνη παραχωρεί στους Έλληνες που είχαν καταφύγει στην περιοχή (μετά την αποτυχία των Ορλωφικών και της Επανάστασης του Λάμπρου Κατσώνη,) γη και ρούβλια για την εγκατάσταση τους. Και οι Έλληνες μεγαλούργησαν! Ο πλούτος παράλληλα με το μορφωτικό επίπεδο τους, βοήθησε να δημιουργηθεί μια κοινωνία μοναδική.

Μέσα σε μια πενταετία οι Έλληνες οικιστές είναι περίπου 15.000 και πολλοί δημιουργούν δικές τους εμπορικές και βιομηχανικές επιτυχημένες επιχειρήσεις. Ιδρύουν τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες.

Αποκτούν πλοία και διακινούν εμπορεύματα Κωνσταντινούπολη, Δύση και βέβαια, όλα τα λιμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Χρόνο με το χρόνο τα οικονομικά των Ελλήνων πηγαίνουν όλο και καλύτερα. Η νέα πόλη έχει δημιουργήσει πολιτισμό.

Ο Ελληνισμός της Οδησσού κτίζει σχολεία, ιατρεία, εκκλησίες, θέατρο... Δημιουργεί πολιτισμό. Αυτοί οι ίδιοι Έλληνες φρόντισαν και την δική τους χώρα με μεγάλες προσπάθειες και άπειρες χορηγίες.

Πολλά από τα ονόματα είναι γνωστά και στο δικό μας νησί αφού οι ίδιοι άνθρωποι μεσολάβησαν και βοήθησαν την οικονομική και την πνευματική ακμή της Σύρου, όπως των οικογενειών: Ροδοκανάκη, Ράλλη, Μαυροκορδάτου, Γενναδίου, Βαρδαλάχου κ.α.

ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Η αρχή της εθνικής ανεξαρτησίας

Το 1814 είναι η ημερομηνία σύστασης της Φιλικής Εταιρείας. Αρκετοί Έλληνες είχαν αντιληφθεί ότι μόνο με έναν τέτοιο τρόπο, (συνένωσης με κοινό σκοπό) θα μπορούσε να οργανωθεί αποτελεσματικά ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας ενάντια στον οθωμανικό ζυγό. Στα φιλικά χώματα της Οδησσού, τρεις άνδρες έμποροι, ο Νικόλαος Σκουφάς, ο Εμμανουήλ Ξάνθος και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, είναι τρεις πρώτοι πρωτεργάτες που ίδρυσαν τη Φιλική Εταιρεία. Ήταν αρκετοί οι Έλληνες που αποδέχθηκαν και υποστήριξαν αυτή την πρωτοβουλία των τριών πρωτεργατών της εταιρείας. Η μεγάλη φροντίδα τους ήταν να παραμείνει μυστική η Εταιρεία και προσπαθούσαν να μην γίνουν γνωστές οι συναντήσεις τους. Φρόντιζαν ακόμη να μην υπάρχουν έγγραφα η επιστολές που θα έκαναν γνωστές τις δραστηριότητες τους και φρόντιζαν να τα καταστρέφουν. Έτσι δεν έγιναν γνωστά τα ονόματα πολλών μελών που συμμετείχαν.

Οι συγκεντρώσεις των πρώτων διοργανωτών της φιλικής Εταιρείας γίνονταν στο σπίτι του μεγαλεμπόρου Γρηγορίου Μαρασλή. Ήλθε η στιγμή που έπρεπε κάποιος να αναλάβει την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας.

Ανέλαβε ο Τσακάλωφ να ταξιδέψει στην Πετρούπολη και να προτείνει στον Ιωάννη Καποδίστρια να γίνει ο αρχηγός της Εταιρείας, αλλά είναι γνωστό ότι εκείνος αρνήθηκε. Θεωρούσε ότι δεν ήταν ακόμη η κατάλληλη στιγμή. Τότε ο Ξάνθος απευθύνθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος και αναγορεύθηκε Γενικός Επίτροπος της Αρχής, δηλαδή αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας. Ο Υψηλάντης πολέμησε στον Αγώνα σε πολλές μάχες και μετά την απελευθέρωση ανέλαβε διάφορες διοικητικές θέσεις.

Άλλα γνωστά ονόματα Ελλήνων που μυήθηκαν στην Φιλική Εταιρεία είναι ο Γ. Σέκερης, ο Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Γαζής, Π. Αναγνωστόπουλος, Α. Κουμπάρης κ.α.

Όλοι όσοι επιθυμούσαν να γίνουν μέλη της Εταιρείας έπρεπε να δώσουν όρκο. Η ορκωμοσία στην Οδησσό γινόταν στον ναό της Αγίας Τριάδας και μάλιστα ονομάστηκε «ο ναός των Φιλικών». Και στην Ελλάδα, σύμφωνα με γραπτά κείμενα, έχουμε ορκωμοσία μέσα σε ναό της Ζακύνθου, στον Άγιο Γεώργιο. Το 1818 δίνει «Όρκο Φιλικού» ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στον ιερομόναχο Άνθιμο Αργυρόπουλο. (υπάρχει ελαιογραφία του Διονυσίου Τσόκου).

Το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας

Το θαυμάσιο οίκημα του Μουσείου είναι στην οδό Κράσνι Περεούλοκ που είναι πάροδος της οδού Ελλήνων και χρονολογείται μεταξύ 1808 – 1811. Ήταν ιδιοκτησία, οικία του Γ. Ι. Μαρασλή, του οποίου ο πατέρας ήταν Δήμαρχος της Οδησσού και εθνικός ευεργέτης. Αυτή η κατοικία φιλοξενούσε τις μυστικές συνεδριάσεις των Φιλικών. Εκεί γινόταν και η στρατολόγηση των νέων μελών με όλους τους μυστικούς κανόνες. Η βοήθεια που προσέφεραν στην Επανάσταση ήταν μεγάλη και ηθικά και οικονομικά. Η οικογένεια Μαρασλή δώρησε αυτό το σπίτι στην Ελληνική Κοινότητα Οδησσού.

Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, θέλοντας να τιμήσει τους ιδρυτές και τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας δημιούργησε ένα θαυμάσιο Ιστορικό Μουσείο. Στις αίθουσες του Μουσείου παρουσιάζονται εκθέματα σχετικά με την ίδρυση, τα μέλη και τη δράση της Φιλικής Εταιρείας. Είναι πολλοί οι επισκέπτες που τιμούν αυτόν τον ιδιαίτερο χώρο.

Ουκρανία – Ελλάδα είχαν άριστες σχέσεις πριν από 200 χρόνια. Είναι γνωστή άλλωστε και η επικοινωνία Ερμούπολης – Οδησσού λόγω του διαμετακομιστικού εμπορίου ανάμεσα στα λιμάνια τους.

Υ/Γ: 2 έως 4 Σεπτεμβρίου 2014 η Ελλάδα εορτάζει στην Οδησσό τα 200 χρόνια από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας.