“Η Σύρος είναι η ρίζα μου”

Η καταγραφή και η παρουσίαση του τοπωνυμικού της Σύρου, μέσα από το οποίο θα παρέχονται κοινωνικές, θρησκευτικές, τοπογραφικές, γεωγραφικές, εθνολογικές και λαογραφικές πληροφορίες για την ιστορία και τον πολιτισμό του νησιού, αποτελούσε πάντοτε το μεγαλύτερο στόχο του στην 60ετή επιστημονική και συγγραφική πορεία του.

Παρά το γεγονός ότι δεν έχει επισκεφτεί τη γενέτειρά του, τα τελευταία είκοσι χρόνια, εξαιτίας των προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζει, ο Συριανός λόγιος, Ευάγγελος Ν. Ρούσσος δεν κρύβει την αγάπη του για τον γενέθλιο τόπο του, ο οποίος συνεχίζει να πρωταγωνιστεί ακόμη και σήμερα στις έρευνες του.

Ακάματος ερευνητής

Ο ακούραστος ερευνητής της αρχαϊκής κοινωνίας και συγγραφέας σπουδαίων βιβλίων όπως “Κοσμογονία”, “Ελεάτες” και “Ηράκλειτος¨ενδιαφέρθηκε για την ιστορία και την πολιτιστική παράδοση της Σύρου από τα πρώτα χρόνια της μαθητείας του. Σε διάστημα περίπου μισού αιώνα έγραψε και δημοσίευσε σε τοπικά περιοδικά και εφημερίδες πλήθος μελετών, οργάνωσε και διηύθυνε για μια δεκαετία το περιοδικό “Συριανά Γράμματα” και ολοκλήρωσε τη χειρόγραφη πραγματεία “Φερεκύδης ο Σύριος”.

Σε συνέντευξή του στην “Κοινή Γνώμη”, ο διακεκριμένος φιλόλογος, ερευνητής της Προσωκρατικής Γραμματείας – Φιλοσοφίας και συνεργάτης της Ακαδημίας Αθηνών αναφέρθηκε στην καθοριστική συμβολή της Ερμούπολης στον πνευματικό και ηθικό προσανατολισμό του, χάρη στο φωτισμένους δασκάλους, τους δημοσιογράφους και τους λόγιους με την ελεύθερη σκέψη.

“Δεν άφησα ποτέ την πένα από το χέρι μου”

“Από μαθητής ακόμα έγραφα στις εφημερίδες, εντρυφώντας στα πολιτιστικά πράγματα. Ήθελα να αναδείξω τον πολιτισμό και τις πραγματώσεις που έγιναν στη Σύρο. Οι άνθρωποι που έφτιαξαν την Ερμούπολη την ήθελαν μια μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη, ένα αστικό κέντρο. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα από τα πρώτα αστικά κέντρα του νέου ελληνισμού. Ωστόσο, η Ευρώπη ήταν παρούσα στη Σύρο και πριν από την Επανάσταση του 1821, διότι είχε δεσμούς με τη Γαλλία και τον Καθολικισμό. Δεν εμφανίστηκε εκ των υστέρων, με τους πρόσφυγες που έφτιαξαν την Ερμούπολη. Ήταν παρούσα η Ευρώπη από τα χρόνια της Ενετοκρατίας”.

Το όραμα της Ερμούπολης

“Η Σύρος διαχρονικά γεννούσε ανθρώπους, που στην πορεία της ζωής τους κατάαφεραν να δώσουν τη σφραγίδα τους στον τόπο. Για την Ερμούπολη ειδικά έχουμε συγγραφείς που έχουν φτάσει σε μια πανελλήνια φήμη, αλλά πριν από αυτή κυριαρχεί περισσότερο η λαϊκή παράδοση. Από την Επανάσταση του 1821 και έπειτα έχουμε επώνυμους συγγραφείς, όπως ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ο Δημήτριος Βικέλας, ο Γεώργιος Σουρής και ο Κωστής Μπαστιάς”.

Οι διαφορές της φιλοσοφίας από τη μυθογραφία

“Ο Φερεκύδης θεωρείται φιλόσοφος, αλλά ανήκει στην κατηγορία των μυθογράφων. Δηλαδή η δημιουργία του κόσμου από τον Φερεκύδη είναι μία θεογονία, όπως είναι του Ησιόδου. Δηλαδή είναι με μυθικό τρόπο μία έκθεση της κοσμικής πραγματικότητας. Αλλά αυτό δεν είναι φιλοσοφία. Φιλοσοφία είναι όταν αρχίζει κανείς και βγάζει τα μυθικά πρόσωπα από μέσα και μελετάει τη φύση με τα στοιχεία της καθεαυτά. Ο μυθογράφος περιγράφει τη γη και τον ουρανό ως πρόσωπα. Ο φυσικός επιστήμων από τον Θαλή και έπειτα δεν παρεμβάλλει πρόσωπα στην έκθεσή του περί κόσμου. Υπάρχουν πράγματα, τα οποία τα μελετούμε όπως είναι. Αυτή είναι η ριζική διαφορά της φιλοσοφίας από τη μυθική αντίληψη του κόσμου”.

Η σύγκριση με τον Φερεκύδη

“Ο Φερεκύδης είναι ο πιο διάσημος στον κόσμο του μύθου. Εγώ δεν ανήκω στον κόσμο του μύθου, αλλά στον κόσμο της επιστήμης. Για μένα η επιστημονική γνώση αρχίζει με τον Θαλή Μιλήσιο και κάτω. Ο Φερεκύδης είναι της ίδιας της εποχής, αλλά ανήκει στη μυθογραφία. Δεν είναι φιλοσοφία το έργο του. Όλους τους σοφούς της αρχαιότητας ο λαός τους έλεγε φιλοσόφους, αλλά δεν είναι με την έννοια της επιστήμης”.

Ανήκω στη Σύρο

“Ως τα 60 μου χρόνια επισκεπτόμουν το νησί ετησίως σε εορτές, το καλοκαίρι και με κάθε ευκαιρία, όσο ζούσαν και οι γονείς μου πήγαινα συχνά. Τα τελευταία είκοσι χρόνια δεν πηγαίνω. Έχω και αναπνευστικά προβλήματα και δεν βγαίνω πια. Αλλά διατηρώ επαφές με όλο τον κόσμο και ξέρω τι γίνεται στη Σύρα. Διαβάζω ό,τι δημοσιεύεται και επικοινωνώ με ανθρώπους σε καθημερινή βάση, ώστε να ξέρω τι γίνεται και κυρίως να χαίρομαι την αγάπη των ανθρώπων. Νιώθω ότι ανήκω στη Σύρα, είναι η ρίζα μου. Και αγαπώ τον τόπο μου και με αγαπούν και οι άνθρωποι. Υπάρχει οπωσδήποτε μια αμοιβαιότητα”.

Το τοπωνυμικό της Σύρου

“Όσο μπορώ, θα συνεχίσω την έρευνα. Πάντως, το μεγαλύτερο έργο το οποίο με απασχολεί από τα φοιτητικά μου χρόνια, δηλαδή περισσότερο από 60 χρόνια είναι το τοπωνυμικό της Σύρου. Αυτό θέλω να ολοκληρώσω τώρα. Έχω πάνω από 2.000 ονόματα, τα οποία πρέπει να εξηγήσω μέσα από την τοπική παράδοση. Να εξηγήσω τι σημαίνει το κάθε όνομα και τι σχέση έχει με τον πολιτισμό του τόπου. Στο παρελθόν έχουν γίνει σποραδικές προσπάθειες, αλλά ένα πλήρες τοπωνυμικό της Σύρου δεν υπάρχει ακόμα. Είναι ένα από τα ζητούμενα και ελπίζω να ολοκληρωθεί και αυτό, ώστε να έρθουν οι αναγνώστες πιο κοντά με την ιστορία του τόπου μας”.

Διάδοχοι συνεχιστές

“Ο σημαντικότερος άνθρωπος που θα μπορούσε να συνεχίσει το έργο μου ήταν ο Μάκης Φρέρης, ο οποίος πέθανε πολύ νέος. Τώρα από τους νέους μπορώ να ξεχωρίσω την ιστορικό τέχνης Μαρίζα Δαλεζίου. Είναι άνθρωπος με θαυμαστή ενημέρωση για θέματα, τα οποία ασχολείται και έχει κρίση. Μπορεί όχι απλώς να είναι καλά πληροφορημένη για το κάθε θέμα, αλλά κρίνει, διασταυρώνει στοιχεία και μας δίνει ακριβώς διακριβωμένες πληροφορίες”.

Το φως του πολιτισμού

“Διανύουμε μία σκοτεινή περίοδο. Ο πολιτισμός δεν είναι μόνο ένας τρόπος καταφυγής μας, αλλά είναι και η ελπίδα για την πορεία του τόπου. Η ελπίδα για μία καλύτερη ζωή. Η ζωή κάνει κύκλους και προχωρά όπως μπορεί, αλλά ο πολιτισμός είναι μια βάση στέρεη και για τη συνάντηση των ανθρώπων και για τη συνεννόησή τους”.

Άρθρο του κ. Ρούσσου, στο οποίο περιλαμβάνονται τοπωνύμια της Σύρου σύμφωνα με τον Μάρκο Βαμβακάρη θα συμπεριληφθεί στο καινούριο βιβλίο του κ. Δημήτριου Βαρθαλίτη για τον μεγάλο Συριανό ρεμπέτη.