Η Άρια Χαραλαμπίδη και η Μαρία Μαυρίκου για τον στόχο διάσωσης των νεοκλασικών

  • Παρασκευή, 26 Μαρτίου, 2021 - 20:49

Το κυρίαρχο αίτημα του Συλλόγου Μελετητών Μηχανικών Κυκλάδων, το οποίο αναδεικνύεται και μέσω της Ομάδας του Facebook "Τα νεοκλασικά της Σύρου εκπέμπουν SOS" δεν έχει επιτευχθεί. Η σύσταση Ειδικής Επιτροπής Επικινδύνως Ετοιμόρροπων Κτηρίων  που δρομολογήθηκε μέσω τροπολογίας σε νομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών και παρά την καίρια παρέμβαση της Περιφέρειας για δημιουργία έδρας στη Σύρο, επιλύει μόνο ένα μέρος του προβλήματος. Η πρόταση του Συλλόγου έχει στόχο την επίσπευση των διαδικασιών εγκρίσεων των μελετών προκειμένου να αποφευχθεί η χρήση της προαναφερθείσας επιτροπής. 
Στην παρούσα τοποθέτησή μας θα παρουσιάσουμε ποιοι είναι οι άξονες δράσης για την επίτευξη του στόχου της διάσωσης των νεοκλασικών κτιρίων.

Ζητούμενο η διάσωση των ιστορικών κτιρίων 
Το ζητούμενο είναι η διάσωση των ιστορικών κτιρίων για να διατηρήσει η Σύρος την πολιτιστική της ταυτότητα και την σημαντική αρχιτεκτονική κληρονομιά της που της δίνει εξάλλου το συγκριτικό πλεονέκτημα και τη διαφοροποιεί έναντι άλλων νησιών και η γενικότερη αποκατάσταση των κτιρίων μέσα σε ένα τόπο που έχει κηρυχθεί ιστορικός. 
Το αίτημα του Συλλόγου, που αφορά την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδοτήσης που ελέγχονται  από το Υπουργείο Πολιτισμού παραμένει ανοικτό, αφού βρίσκεται στη φάση του προσχεδίου νομοθετικής ρύθμισης. Η καθυστέρηση στις αδειοδοτήσεις αγγίζει έως και τα τέσσερα έτη σε ορισμένες περιπτώσεις. Στη συνέχεια απαιτείται η έγκριση των μελετών και από τα Συμβούλια Αρχιτεκτονικής. Η διαδικασία εγκρίσεων θα ελαχιστοποιηθεί με τη δημιουργία μιας Επιτροπής που θα συνεδριάζει στη Σύρο με συμμετοχή στελεχών των δύο Υπουργείων. Όσον αφορά τα ιστορικά κτίρια της Σύρου, αν και στην πρόταση δεν περιλαμβάνεται η έγκριση μελετών που αφορούν κηρυγμένα διατηρητέα κτίρια  από την εν λόγω Επιτροπή μιας στάσης, η αποσυμφόρηση των κεντρικών υπηρεσιών θα έχει ως αποτέλεσμα ταχύτερες αδειοδοτήσεις και σε αυτή την κατηγορία κτηρίων.

Στόχος η ανάπτυξη της Σύρου 

"Πολιτικές που θα φέρουν ανάπτυξη, αποκαταστάσεις και επαναχρήσεις κτιρίων, επιχειρηματική δραστηριότητα, επανακατοίκηση και όχι κατεδαφίσεις". Αυτή η πρόταση του Συλλόγου περικλείει επακριβώς τον στόχο που πρέπει να έχουμε ως κοινωνία. 
Η αδράνεια και η αδιαφορία από την πλευρά των ιδιοκτητών των ακινήτων, είτε αυτά ανήκουν στον Δήμο ή σε άλλους δημόσιους φορείς, είτε σε Κληροδοτήματα, είτε σε ιδιώτες, θα επιφέρει αργά ή γρήγορα μεγαλύτερη φθορά στα κτίρια. Ως φυσικό επακόλουθο με την πάροδο του χρόνου θα χαρακτηριστούν ως "επικινδύνως ετοιμόρροπα". 
Το πρόβλημα το βλέπουμε και το γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά. Το ίδιο και τα αίτια που το προκαλούν. Τι κάνουμε όμως για να το λύσουμε και να εξαλείψουμε τα αίτια που το δημιουργούν ; Τον πρώτο λόγο οφείλει να έχει η πολιτεία και σε τοπικό επίπεδο ο Δήμος. Αυτός οφείλει να υποδείξει τις αγκυλώσεις του συστήματος σε κεντρικό επίπεδο, να βρει τους μηχανισμούς επίλυσης και να "πιέσει" την κεντρική διοίκηση και ηγεσία. 
Σαφώς και η καθυστέρηση των αδειοδοτήσεων από τα Υπουργεία είναι ο υπ' αριθμόν ένα ανασταλτικός παράγοντας αλλά ακόμα και να είχαμε την έγκριση των Υπουργείων χρειάζονται χρήματα για την επισκευή τους. Πολύ περισσότερο δε να έχουμε καταλήξει, ως κοινωνία και ως φορείς του τόπου, για το πως θα χρησιμοποιηθούν αυτοί οι ιστορικοί χώροι και θα αποδώσουν οικονομικά έτσι ώστε να καλυφθούν και τα κόστη συντήρησής τους στο μέλλον.

Το πρώτο βήμα: Ανίχνευση αναγκών/
προσδιορισμός χρήσεων

Στη Σύρο υπάρχουν καταγεγραμμένα 1.200 περίπου κτίρια που χρήζουν επεμβάσεων. Για τα δημόσια κτίρια δεν υπάρχει δικαιολογία ότι δεν υπάρχουν χρήματα για την επισκευή τους. Τα νομικά πρόσωπα έχουν προϋπολογισμούς και μπορούν να λάβουν πολύ πιο εύκολα χρηματοδότηση, επιχορήγηση, δωρεά. 
Ας υποθέσουμε ότι στη Σύρο υπάρχουν 100 κτίρια που ανήκουν στο Δήμο και σε Κληροδοτήματα. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει σχέδιο, σε επίπεδο Δήμου, ανίχνευσης των κτιριακών αναγκών του τόπου και  καθορισμού προτεινόμενων χρήσεων για το κάθε κτίριο, σύμφωνα λόγου χάριν με τα αιτήματα σε κτιριακές ανάγκες από διάφορους φορείς, με την ιστορία του κάθε κτιρίου, την τοποθεσία που βρίσκεται, τα τετραγωνικά του, την προσβασιμότητά του κ.ά.  Πρώτο μέλημα λοιπόν των διαχειριστών των δημοσίων ακινήτων θα πρέπει να είναι η συζήτηση και ο εντοπισμός των πιθανών χρήσεων τους. Κατόπιν η ένταξή τους στο επιχειρησιακό σχέδιο του Δήμου.
Εξάλλου αυτό είναι ένα σημείο που υπογραμμίστηκε κατά την 2η διαδικτυακή συνάντηση της Ομάδας και από την κυρία Γρατσία της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας " Monumenta", προσδιορίζοντας ως παθογένειες για τη διάσωση των κτιρίων την έλλειψη κινήτρων, τη γραφειοκρατία, τη συνυπευθυνότητα και την έλλειψη σχεδίου και οράματος. 
 
Το πρόγραμμα ΔΙΑΤΗΡΩ να γίνει πράξη 
Σύμφωνα με την πρόσφατη παρουσίαση του προγράμματος από τον Γενικό Γραμματέα ΥΠΕΝ κ. Ευθύμιο Μπακογιάννη, αντικείμενο του προγράμματος είναι η προστασία και η ανάδειξη της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας και πιο συγκεκριμένα των ιστορικών και αξιόλογων κτιρίων μέσω ενός χρηματοδοτικού εργαλείου (προγράμματος) που θα απευθύνεται στους ιδιοκτήτες ή άμεσα επωφελούμενους των εν λόγω ακινήτων και φέρει τον τίτλο «Διατηρώ». Είναι όσο ποτέ άλλοτε επιτακτική η ανάγκη το πρόγραμμα "ΔΙΑΤΗΡΩ" να υλοποιηθεί άμεσα. Θα πρέπει να αποτελέσει κοινό στόχο παράλληλα με τους άλλους άξονες δράσης καθότι είναι σε ώριμο στάδιο επεξεργασίας.

Άμεση ενεργοποίηση της Επιτροπής του Δήμου
Με την υπ’ αρ. 87/2016 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Σύρου-Ερμούπολης (ΑΔΑ: 617ΒΩΗΟ-ΠΛΑ), μετά από πρόταση του ΣΥΜΜΗΚ, αποφασίστηκε (σελ. - 3 - της 87/2016 απόφασης):
Η σύσταση εξαμελούς επιτροπής αποτελούμενη από δύο (2) Δημοτικούς Συμβούλους, δύο (2) μηχανικούς υπαλλήλους του Δήμου και δύο (2) ιδιώτες μέλη του Συλλόγου Μελετητών Μηχανικών Ν. Κυκλάδων, έργο της οποίας θα είναι η αναζήτηση κονδυλίων μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων τα οποία θα διατεθούν σε ιδιοκτήτες κτιρίων που κινδυνεύουν με κατάρρευση ή χρήζουν επισκευής χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα καταγραφής ιστορικών κτιρίων Hermes, καθώς επίσης και την παρακολούθηση αλλά και την προώθηση της πολεοδομικής μελέτης της Ερμούπολης. Η Επιτροπή αυτή μια πενταετία μετά παραμένει ανενεργή.

Ομάδα εξεύρεσης χρηματοδοτικών εργαλείων
Ευκαιρίες ένταξης σε συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση προγράμματα υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Όπως επίσης και δυνατότητες λήψης δωρεών από Κοινωφελή Ιδρύματα που στηρίζουν οικονομικά φορείς για κοινωφελείς ή/και πολιτιστικούς σκοπούς.
Είναι ανάγκη να υπάρχει μια ομάδα στελεχών σε  επίπεδο Δήμου που να παρακολουθεί σε μόνιμη βάση τα ενεργά προγράμματα. Δεν υπάρχουν πλέον περιθώρια να χάνεται ούτε ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Να συντάσσουν και να υποβάλλουν προτάσεις, να συνδράμουν στην υλοποίηση και στην παρακολούθηση των έργων. Να ενημερώνουν συλλόγους και σωματεία για τα διαθέσιμα προγράμματα και να συμμετέχουν σε ευρωπαϊκές συναντήσεις θεσμικών οργάνων. 

Σύνταξη τοπικού πολεοδομικού σχεδίου 
και ένταξή του στο επιχειρησιακό σχέδιο του Δήμου

Κατά τη 2η διαδικτυακή συνάντηση η κυρία Σιούντρη, στέλεχος του Υπουργείου Πολιτισμού με απόσπαση στο Υπ. Περιβάλλοντος και μία εκ των εισηγητών του προγράμματος ¨Διατηρώ", ανέφερε ότι ο Δήμος Σύρου - Ερμούπολης απουσίαζε από τη διαδικτυακή παρουσίαση του Υπουργείου στην οποία είχαν προσκληθεί οι Δήμοι μέσω της ΚΕΔΕ για τα ειδικά και τοπικά πολεοδομικά σχέδια. Όπως εξήγησε τα πολεοδομικά αυτά σχέδια θα ενταχθούν στα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και θα χρηματοδοτηθούν ολοκληρωμένες μελέτες και σχέδια με ολιστική προσέγγιση. Συνεπώς ο Δήμος θα πρέπει να αντιδράσει άμεσα και να προβεί στη σύνταξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου. Όσο πιο γρήγορα ετοιμαστεί τόσο περισσότερες πιθανότητες θα έχει να λάβει μερίδιο από τις χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης που θα ξεκινήσουν το β' εξάμηνο του 2021. Το σχέδιο δε αυτό θα πρέπει να συμπεριληφθεί στο επιχειρησιακό σχέδιο του Δήμου.   
Από την άλλη βέβαια είναι απορίας άξιον γιατί δεν έχει συνταχθεί μέχρι σήμερα το επιχειρησιακό σχέδιο του Δήμου. Έχει περάσει 1,5 έτος από την ανάληψη υπηρεσίας της νέας δημοτικής αρχής και, όπως είδαμε σε τοπική εφημερίδα η σύνταξη του επιχειρησιακού σχεδίου θα δοθεί σε εταιρεία με απ' ευθείας ανάθεση, δηλαδή θα στοιχίσει έως 20.000 ευρώ ή 30.000 ευρώ σύμφωνα με τον πρόσφατο νόμο περί δημοσίων συμβάσεων  που αύξησε το όριο των απ' ευθείας αναθέσεων. 
Η σύνταξη όμως του επιχειρησιακού σχεδίου αποτελεί αρμοδιότητα συγκεκριμένης Διεύθυνσης του Δήμου. Ο Δήμος μας έχει αξιόλογα στελέχη ενώ θα μπορούσαν να συνδράμουν άτομα που συμμετέχουν στις υπάρχουσες επιτροπές του Δήμου. Το επιχείρημα της υποστελέχωσης του Δήμου δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για να δίνονται απ' ευθείας αναθέσεις και να σπαταλούνται τα χρήματα των δημοτών. Η λογική των απ' ευθείας αναθέσεων έχει να κάνει με χρήση σε περιπτώσεις κατεπείγουσες και εξαιρετικές. Γιατί λοιπόν θέλουν να σπαταλήσουν 20.000 ή 30.000 ευρώ αντί να τα χρησιμοποιήσουν στην εκπόνηση μιας μελέτης για τη διάσωση ενός διατηρητέου κτιρίου ;  
Ακούσαμε στη συνάντηση από τον κ. Γιαλόγλου ότι για το νέο ΕΣΠΑ ο Δήμος θα προχωρήσει σε στρατηγική ολοκληρωμένης χωρικής επένδυσης συγκροτώντας μια διαπαραταξιακή ομάδα, με συμβούλους και από το Σύλλογο Μηχανικών, εφόσον συμφωνήσουν στη συμμετοχή τους, μαζί με έναν στρατηγικό σύμβουλο που θα προσλάβουν. Επίσης ανέφερε ότι το Πρόγραμμα "Τρίτσης" απαιτεί ώριμες μελέτες που δεν υπάρχουν όμως για τα δημοτικά κτίρια. 

Αξιοποίηση κτιριακού πλούτου Κληροδοτημάτων
Η Περιφέρεια και ο Δήμος συμμετέχουν κατά μέσο όρο σε 8 Κληροδοτήματα διά του Αντιπεριφερειάρχη και του Δημάρχου. Οι διοικούσες επιτροπές τους είναι τριμελείς έως και πενταμελείς στα περισσότερα. Στα Κληροδοτήματα ανήκουν πολλά ακίνητα χαρακτηριζόμενα διατηρητέα και έργα τέχνης.   
Ας φέρουμε ως παράδειγμα το ακίνητο που ήταν η οικία του ευεργέτη Σταμάτιου Πρώϊου και βρίσκεται στη Μεταμόρφωση, πλησίον της παιδικής χαράς, και χρήζει επισκευών για να διασωθεί και όχι, προϊόντος του χρόνου, να καταστεί ετοιμόρροπη. Πολλοί θα το γνωρίζουν και ως κτίριο που κάποτε στεγάζονταν τα γραφεία της Νέας Δημοκρατίας. Αυτό ανήκει στο Κληροδότημα Σταματίου Πρωϊου που έχει στην τράπεζα καταθέσεις που ανέρχονται σε 1 εκατ. ευρώ. Συνεπώς είναι ένα Κληροδότημα που έχει τη δυνατότητα να πληρώσει για μια μελέτη αλλά και να επισκευάσει, αν όχι εξ ολοκλήρου το ακίνητο, τουλάχιστον να συμμετέχει με ένα ποσοστό της τάξεως του 40% ως ίδια συμμετοχή.
Στα τέλη του 2019 έκλεισε το πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης CLLD/LEADER το οποίο χρηματοδοτούσε, μεταξύ άλλων, και προτάσεις έργων δημόσιου χαρακτήρα. Το εν λόγω ακίνητο θα μπορούσε να είχε τύχει, σήμερα που συζητάμε, χρηματοδότησης 600.000 ευρώ μέσα από το πρόγραμμα. Για να καταλάβουμε τα οικονομικά μεγέθη θα αναφέρουμε ότι η μελέτη του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Πειραιώς για την ανακατασκευή του κτιρίου "Κυκλαδικόν" (του Κληροδοτήματος Άννης Κουτσοδόντη) στην Πλατεία Μιαούλη, πολύ μεγαλύτερου ακινήτου από του Πρώϊου, είχε προϋπολογίσει την καθολική επισκευή του σε 1 εκατ. ευρώ. Τώρα λοιπόν που συζητάμε η οικία του Πρώϊου θα είχε μπει σε τροχιά διάσωσης αλλά δυστυχώς η Διοικούσα Επιτροπή αμέλησε να ενδιαφερθεί. 
Ο άμεσος χρόνος θα δείξει εάν ενδιαφερθεί για άλλα προγράμματα. Στην παρούσα φάση είναι ανοικτή μέχρι 21.5.2021 η πρόσκληση για υποβολή προτάσεων για παρεμβάσεις δημόσιου χαρακτήρα στο CLLD Αλιεία & Θάλασσα, όπου δικαιούχοι είναι οι Δήμοι και οι Περιφέρειες όπως επίσης τα Κληροδοτήματα και άλλοι συλλογικοί φορείς. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και χρηματοδότηση έως 600.000 ευρώ για τη δημιουργία, αναβάθμιση και μετατροπή υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος που σχετίζεται με τη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένης της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως δημιουργία ναυτικών μουσείων-εκθετηρίων και συλλογών. 
Ευκαιρία λοιπόν για την Περιφέρεια και τον Δήμο, που ασκούν και την προεδρία σε αρκετά Κληροδοτήματα, να υποβάλουν πρόταση για τη διάσωση ενός ακινήτου.      

Προγραμματικές συμβάσεις/ 
Δωρεές από Κοινωφελή Ιδρύματα   

Πρόσφατα αναφέρθηκε σε εφημερίδες εθνικής εμβέλειας ότι η Υπουργός Πολιτισμού κα. Μενδώνη υπέγραψε 82 προγραμματικές συμβάσεις πολιτισμικής ανάπτυξης με Δήμους και Περιφέρειες. Αναρωτιόμαστε αν ποτέ, στην 7ετή θητεία της Περιφερειακής Αρχής ή στην 2ετή θητεία της δημοτικής αρχής, αρχές που και οι δύο συμμετέχουν στις διοικήσεις των Κληροδοτημάτων, σύναψαν με το Υπουργείο Πολιτισμού μια τέτοια σύμβαση για τη διάσωση των ιστορικών κτιρίων της Σύρου.  
Μια τέτοια σύμβαση αφορά σε έργα για ανάδειξη, προστασία και συντήρηση μνημείων, παρεμβάσεις σε διατηρητέα κτίρια στην οποία συμμετέχει και το Υπουργείο Πολιτισμού και γι' αυτό ονομάζεται προγραμματική σύμβαση πολιτισμικής ανάπτυξης. Σε αυτές τις προγραμματικές συμβάσεις δύναται να συμβάλλονται δήμοι, περιφέρειες, ΝΠΔΔ στα οποία συμμετέχουν, δημοτικές επιχειρήσεις, δημοτικά και περιφερειακά ιδρύματα, επιστημονικοί φορείς καθώς και Κληροδοτήματα. Καταλαβαίνουμε ότι η συμμετοχή του Υπουργείου Πολιτισμού θα ήταν καίρια για την ελαχιστοποίηση τυχόν καθυστερήσεων αλλά και για τη διασφάλιση του "καλώς έχειν" του έργου.
Μέχρι στιγμής δεν έχει υποπέσει στην αντίληψή μας να έχει υποβληθεί κάποια αίτηση στήριξης από τον Δήμο ή από κάποιο Κληροδότημα για λήψη δωρεάς από Κοινωφελές Ίδρυμα. Αν αυτό δεν συνιστά αμέλεια και αδιαφορία τότε τι θα μπορούσε να είναι. 
Θα φέρουμε ως παράδειγμα το πρόγραμμα της αναβίωσης της Βαμβακούς, ενός χωριού στη Λακωνία, όπου μέσω ΚΟΙΝΣΕΠ έλαβε δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Γιατί δεν συντάσσουν παρεμφερή πρόταση για την Άνω Σύρο ; Ακούσαμε την κυρία Γρατσία της Monumenta να μας λέει ότι για η διάσωση του αρχειακού υλικού και η καταγραφή της Αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του 19ου και 20ου αιώνα λαμβάνει δωρεά από το ίδιο Ίδρυμα. 
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το δίκτυο θεματικών  μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), το οποίο υποστηρίζει τη διάσωση και  ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας με έμφαση στη βιοτεχνική και βιομηχανική τεχνολογία, και προωθεί τη σύνδεση του Πολιτισμού με το Περιβάλλον. Η Ερμούπολη, μια πόλη με μακρά και μεγάλη βιομηχανική παράδοση, θα μπορούσε να αξιοποιήσει υφιστάμενα κελύφη βιομηχανικών κτιρίων προς αυτή την κατεύθυνση.

Βλέπουμε λοιπόν πόσες πολλές εναλλακτικές έχουμε. Ελπίζουμε να μην χαθεί η ευκαιρία για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και το νέο ΕΣΠΑ αλλά και να μην προσπερνιούνται οι επιμέρους χρηματοδοτικές ευκαιρίες που εμφανίζονται. Μέσα στον Μάρτιο-Απρίλιο θα γίνουν οι προτάσεις από το κάθε κράτος για το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως ανέφερε και η κυρία Παλαιολόγου, μέλος του ΔΣ του Πανελληνίου Συλλόγου Ιδιοκτητών διατηρητέων κτιρίων και μνημείων. Η ίδια εξάλλου τόνισε την αναγκαιότητα ύπαρξης ενιαίας πρότασης και το πόσο σημαντική θα είναι η ένταξη του προγράμματος "Διατηρώ" στις χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, αν και δεν υπάρχει ενημέρωση ακόμα για τη τελική μορφή που έχει λάβει. 
Σε κάθε περίπτωση στη Σύρο υπάρχει αξιόλογο στελεχιακό και επιστημονικό δυναμικό που έχει δηλώσει τη βούλησή του να εργασθεί εθελοντικά και να συνδράμει στη διάσωση του κτιριακού μας πλούτου. Απομένει στην παρούσα δημοτική αρχή αλλά και στις υπόλοιπες παρατάξεις να αποφασίσουν από κοινού και να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο ανάπτυξης που θα ακολουθείται. Γιατί η διοίκηση, πολιτική και υπηρεσιακή, πρέπει να έχει συνέχεια, συνέπεια και όραμα.  

https://www.snf.org/el/protoboulies/alles/anazoogonisi-bambakous-topothe...
https://www.piop.gr/el/idrima.aspx
https://ecopress.gr/diatiro-diasosi-ktirion-me-epidotisi-idioktiton-kai-...
https://diavgeia.gov.gr/search?advanced=true&query=ada:%22617%CE%92%CE%A...

 

Άρια Χαραλαμπίδη, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π. Αντιπρόεδρος Συλλόγου Μελετητών Μηχανικών Ν. Κυκλάδων
Μαρία Μαυρίκου PhD, Οικονομολόγος - Πολιτικός Επιστήμονας, Συντονίστρια Δημοσιονομικών Ελέγχων σε Κληροδοτήματα