Η διδασκαλία των ξένων γλωσσών με μουσικές δραστηριότητες

Της Δρ Ευτυχίας Νικολακοπούλου

Σχολικής Συμβούλου Γαλλικής Νοτίου Αιγαίου

Η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας στην πρώιμη ηλικία μπορεί να συνδυαστεί με μια καινούρια διδακτική προσέγγιση που είναι η μουσική. Ως εκ τούτου, η συνειδητοποίηση όλων των ξενόγλωσσων εκπαιδευτικών ότι η γλώσσα μπορεί να διδάσκεται μ’ ένα εντελώς μέχρι στιγμής τουλάχιστον στη Ελλάδα, ξεχωριστό και διασκεδαστικό τρόπο καθίσταται μια υπάρχουσα κατάσταση. Επειδή, τις περισσότερες φορές, η εκμάθηση της ξένης γλώσσας δεν εντάσσεται σε άλλες τέχνες ή ειδικότητες εκτός από την πληροφορική εμφανίζεται και υποστηρίζεται στο δημόσιο σχολείο ως μια στεγνή διαδικασία ερωτήσεων και ανταπαντήσεων, πρόχειρων αναγνώσεων με σπάνιο ενδιαφέρον για φωνητικό έλεγχο και διορθώσεις των λαθών σε μαθητές οι οποίοι τις περισσότερες φορές αρνούνται ή αδυνατούν να προφέρουν σωστά.

Ο εκπαιδευτικός για να συναρπάσει και να προσεγγίσει το παιδί θα πρέπει προηγουμένως να το ευαισθητοποιήσει στην ξένη γλώσσα μέσα από μουσικές δραστηριότητες. Για την αρμονική ανάπτυξη και την αποτελεσματικότερη μάθηση αξίζει εδώ να σημειωθούν τρεις τύποι δραστηριοτήτων που επηρεάζουν σε συναισθηματικό, πρακτικό και πνευματικό επίπεδο. Η εκπαίδευση αυτή είναι αναγκαίο να ενσωματωθεί στην εκμάθηση ώστε να επιτρέψει την ανάπτυξη της γνωστικής δραστηριότητας, τη δημιουργικότητα και την επιθυμία ανάληψης δράσεων και πρωτοβουλιών. Για παράδειγμα, οι ίδιοι οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν μελωδίες πάνω στις οποίες θα μεταφέρουν με καλλιτεχνικότητα το κείμενο ή το περιεχόμενο της μελέτης τους. Η μουσικότητα και η εναρμονισμένη προφορά λέξεων και φράσεων συνδέονται άμεσα με την αποτελεσματική λειτουργία της ακουστικότητας και την σωστή απόδοση των λέξεων και των φράσεων.

Η γοητεία των ξένων γλωσσών και η επιλογή τους είναι θέμα πρωτίστως ευχαρίστησης του αυτιού και απόλαυσης του ήχου. Όσο περισσότερο εξασκούμαστε στους ήχους και την ξένη γλώσσα τόσο περισσότερο ανακαλύπτουμε τις δυνατότητές μας να μιλάμε αβίαστα τις γλώσσες που δεν γνωρίζουμε όπως τα αγγλικά, τα γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, αραβικά, κινέζικα κ.ά. Επίσης, η ηχητική παρουσίαση καθορίζει την συμπάθεια και το χρόνο εκμάθησής της.

Σύμφωνα με τον Tomatis, «το χάρισμα των γλωσσών είναι πρωτίστως θέμα του αυτιού. Αν το εκπαιδεύσουμε θα ανακαλύψουμε ότι είμαστε γεννημένοι για να μιλάμε όλες τις γλώσσες" . Σήμερα, στο όνομα της παγκοσμιοποίησης, ο έλεγχος της εκμάθησης των ξένων γλωσσών δεν είναι πλέον στο παρασκήνιο. Στον καθένα μας θα ζητηθεί κάποια μέρα να είμαστε σε επαφή με μια άλλη γλώσσα εκτός από τη μητρική μας. Πώς όμως μπορούμε να εκπαιδεύσουμε το αυτί στη μουσικότητα της ξένης γλώσσας;

Οι ήχοι, συνοδεύουν την ομιλία στην από τη νεαρή μας ηλικία. Αν δεν υπήρχαν, δεν θα μπορούσαμε να χρωματίσουμε τη φωνή ή να προφέρουμε οποιαδήποτε λέξη. Η μουσικότητα συνεπώς των ήχων, τα μουρμουρίσματα, τα δάκρυα, οι φωνές, τα τραγούδια είναι ανθρώπινα φυσικά αντανακλαστικά. Τα παιδιά καθώς είναι βουτηγμένα στη μητρική τους γλώσσα γρήγορα αναπτύσσουν αυτά τα προ-λεκτικά μουσικά στοιχεία. Η γλώσσα και η μουσική είναι επομένως μουσικά φαινόμενα και η ορθογραφική τους αναπαράσταση ή στο τετράδιο ή στο πεντάγραμμο είναι στην καλύτερη περίπτωση ένα ίχνος αυτών των φαινομένων. Η αποστήθιση, η ακρόαση, η αντίληψη και η δημιουργία συνιστούν έννοιες που συνδυάζονται με τη μουσική και στις ξένες γλώσσες.

Αυτή επομένως η υιοθετημένη εκπαίδευση επιτρέπει στους μαθητές να αποκτήσουν ορισμένες γλωσσικές δεξιότητες, που έχουν παραμεληθεί με την επικοινωνιακή προσέγγιση, όπως οι δεξιότητες στην φωνολογία. Πιστεύω ότι η προσέγγιση της φωνητικής είναι ουσιαστικό βοήθημα, διότι διευκολύνει την κατανόηση ενός κειμένου ή μιας φράσης. Για την δεξιότητα της ομιλίας μπορούμε να θεωρήσουμε ότι για την κατανόηση των λέξεων, χρειάζεται πρώτιστα η σωστή προφορά τους. Στη συνέχεια ακολουθεί η ευαισθητοποίηση στο γλωσσικό επίπεδο και στο περιεχόμενο που συνοδεύει την διδασκαλία ενός άγνωστου κειμένου.

Για την προφορική έκφραση χρειάζεται ο έλεγχος της φωνής και των μυών του κινητικού συστήματος της γλώσσας ο οποίος και διασφαλίζει τον συντονισμό τους. Μέσα από μουσικές δραστηριότητες και τη διδασκαλία της γλώσσας με το τραγούδι και την εξάσκησή του σε αυτό, οι μαθητές θα είναι σε θέση να αναπτύξουν και να βελτιώσουν το φωνητικό τους σύστημα. Έτσι, μαθαίνει να αναγνωρίζει και να παράγει ήχους σύντομους/μακρείς, χαμηλούς/οξείς, τονισμένους/άτονους σε σύνδεση με μουσικούς ρυθμούς. Στη διάθεση των εκπαιδευτικών υπάρχουν πολλαπλά βοηθήματα και χρήσιμες ιστοσελίδες με ποιήματα, τραγούδια, μύθους και παραμύθια.

Μπορούμε να χρησιμοποιούμε στο μάθημα των γαλλικών μουσικές ασκήσεις που θα περιλαμβάνουν την άρθρωση, τον τονισμό, τον τόνο, τη χροιά, τη δυναμική με δραστηριότητες που να βασίζονται στη χρήση των ostinato (1) (που είναι μια διαδικασία της μουσικής σύνθεσης επαναλαμβανόμενων ρυθμικών τύπων, μελωδικής ή αρμονίας), της αντίθεσης, των διαφορετικών τρόπων απαγγελίας ενός κειμένου μεταβάλλοντας τη δυναμική, το τέμπο, ακόμα και με την παραγωγή ενός ρυθμού από διάφορα μουσικά όργανα.

Μέχρι στιγμής, στα παιδιά η μάθηση επιτυγχάνεται με την αποστήθιση. Η απομνημόνευση γίνεται πιο εύκολη με την μελωδία. Εδώ, η ομιλία γίνεται τραγούδι. Η ανακάλυψη των ακουστικών δυνατοτήτων της φωνής αποτελεί μέρος της μουσικής εκπαίδευσης. Με αυτές οι ασκήσεις το τραγούδι λειτουργεί ως απαγγελία, άρθρωση και ο τόνος της γλώσσας. Χρησιμοποιώντας το τραγούδι, η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας γίνεται ένα παιχνίδι για τα παιδιά, και αποτελεί ένα ακόμη διασκεδαστικό και εκπαιδευτικό κίνητρο.

(1)- Ostinato, Ιταλικά σημασία λέξης "επίμονη" (συγκρίνετε τα αγγλικά επίμονος), στη μουσική είναι μια μελωδία ή ένα συμπλήρωμα που επαναλαμβάνονται επανειλημμένως με το ίδιο σχήμα σε ένα τμήμα της μουσικής. Το Οστινάτο είναι μια τεχνική σύνθεσης κατά την οποία ένα μικρό μελωδικό ή ρυθμικό σχήμα επαναλαμβάνεται πολλές φορές.
Ταυτόχρονα με το οστινάτο είτε ρυθμικό είτε μελωδικό και είναι πολύ σύνηθες να ακούγεται ταυτόχρονα μια κανονική μελωδία από άλλα όργανα ή φωνές τα οποία να μην εκτελούν Οστινάτο, τότε το Οστινάτο είναι απλά συνοδευτικό. Αν το όργανο που εκτελεί Οστινάτο είναι μεμβρανόφωνο ή ιδιόφωνο τότε ονομάζεται ρυθμικό Οστινάτο. Εκτελώντας διαφορετικά ρυθμικά Οστινάτι ταυτόχρονα έχουμε... πολυρυθμία! Εάν όμως οι συνεχείς επαναλήψεις γίνονται από μελωδικό όργανο ή ανθρώπινη φωνή που εκτελεί νότες, τότε ονομάζεται μελωδικό Οστινάτο. Αλλες μέρη και παραλλαγές είναι βαλμένα σε στρώσεις πέρα από το. Το Ostinatos είναι κλασσική μουσική. Μερικά διάσημα παραδείγματα των ostinatos είναι bassline από Pachelbel"κανόνας του s και ο στρατιωτικός 5/4 ρυθμός από Gustav Holst"s.

(2) https://www.youtube.com/watch?v=b408dQaf80w