Ερυσίχθων

Ο Ερυσίχθων, εγγονός του Ποσειδώνα, ήταν ασεβέστατος. Έκοψε τα ιερά δέντρα της Δήμητρας για να χτίσει το παλάτι του, μαζί και μια πανύψηλη λεύκα, το αγαπημένο της δέντρο, όπου γύρω της χόρευαν και τραγουδούσαν οι Δρυάδες νύμφες. Η Μεγαλόπρεπη Δήμητρα όμως τον τιμώρησε ανελέητα. Τον καταδίκασε σε ασίγαστη πείνα! Έτρωγε ό,τι έβρισκε μπροστά του, ό,τι βρώσιμο είχε σπίτι του, ακόμη και τα αφιερώματα στους θεούς που συναντούσε στο δρόμο του. Ως και την κόρη του πούλησε για να βρει φαγητό. Τελικά, μη έχοντας τίποτε άλλο να φάει, καταβρόχθισε τις ίδιες του τις σάρκες και πέθανε.

Μπορεί να ήταν διαβητικός ο μυθικός Ερυσίχθων, αλλά η ασίγαστη επιθυμία είναι η βαρύτερη τιμωρία που είχαν σκεφθεί οι πρόγονοί μας για τους έσχατα κακούς. Τάνταλος, Ιξίων, Σίσυφος, Δαναΐδες μοχθούσαν για να ικανοποιήσουν μια ασίγαστη επιθυμία τους. Τα φυσιολογικά θέλω μας όμως ταλαντώνονται. Η ασίγαστη επιθυμία είναι παθολογική.

Κάθε επιθυμία μας εντείνεται βαθμιαία. Όταν φθάσει σε μια κρίσιμη τιμή (ουδό), ενεργοποιεί το αισθητό μας Εγώ να την ικανοποιήσει. Μόλις ικανοποιηθεί, η επιθυμία παύει και το συναίσθημά μας γίνεται ανερέθιστο. Βαθμιαία ξαναγίνεται διεγέρσιμο, έτσι που, πριν φθάσει στην κρίσιμη τιμή, ένα εξωτερικό ερέθισμα μπορεί να την ενεργοποιήσει και να αγγίξει πρόωρα τον ουδό. Παραδείγματα είναι οι πείνα, δίψα, έπειξη για ούρηση ή αποπάτηση, όρεξη για έρωτα κλπ. Όλες οι φυσιολογικές επιθυμίες μας ταλαντώνονται εξασφαλίζοντας την αυτοσυντήρηση και τη διατήρηση του είδους μας.

Υπάρχει όμως το κοινωνικό μας Εγώ που μας ταλαιπωρεί. Δημιουργεί κι αυτό επιθυμίες που όμως είναι δυνητικά ασίγαστες. Τέτοιες είναι κυρίως η τάση για θησαυρισμό και για εξουσία. Θησαυρισμός σημαίνει αποθήκευση αγαθών, έτσι που ποτέ να μη λείψουν για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του αισθητού Εγώ, μόνο που δεν έχει τελειωμό. Το μέλλον μπορεί να επιφυλάσσει περιόδους ισχνών αγελάδων με άγνωστη διάρκεια. Είναι βέβαιο πως θα έλθουν. Κάθε τι που είναι ενδεχόμενο να στραβώσει, κάποτε θα συμβεί (Νόμος Murphy). Μόνο που δεν ξέρομε ούτε τι θα είναι αυτό ούτε και πότε θα συμβεί. Έτσι ο θησαυρισμός είναι μια φρούδα εξαντλητική προσπάθεια. Το ίδιο ισχύει για την εξουσία. Αφού πάνω από τον καθένα βρίσκεται κάποιος άλλος ισχυρότερος να επιβάλλει τη θέλησή του πάνω στη δική μου, σε οποιαδήποτε κορυφή εξουσίας και αν βρεθώ, κάποιος άλλος θα υπάρξει, άγνωστο ποιος και πότε, που θα είναι ισχυρότερος από εμένα και θα μου επιβάλει τη βούλησή του.

Η συλλογή αγαθών παίρνει δύο μορφές. Η μία είναι η επένδυση. Μετατρέπω τα αγαθά σε "κεφάλαιο", που σαν τα κεφάλια των ζώων στα κοπάδια, τίκτουν "τόκο" και από αυτόν ζω. Αυτή η επιχείρηση έχει κάποιο κίνδυνο. Μπορεί να παρουσιασθεί ο λύκος και να φάει τα πρόβατα ή η οικονομική κρίση, η πτώχευση, και να φάει την περιουσία. Γι΄ αυτό καταφεύγω και στην άλλη μορφή συλλογής, το θησαυρισμό. Παραχώνω τα αγαθά σε ασφαλείς τόπους, κάτω από το στρώμα ή σε "ασφαλή" σεντούκια. Πάλι υπάρχει κίνδυνος, όπως της ληστείας, ενώ ο θησαυρός καταναλώνεται χωρίς να αυτοανανεώνεται.

Περπατώ ξυπόλυτος στ΄ αγκάθια. Πληγώνομαι. Γι΄ αυτό φτιάχνω παπούτσια, για να βαδίζω ασφαλέστερα, όπως πεταλώνω τα άλογα. Ναι, αλλά τα παπούτσια μπορούν να φθαρούν οποιαδήποτε, ενδεχομένως απρόβλεπτη, στιγμή, έτσι κατασκευάζω και δεύτερο ζευγάρι. Λογικό. Όμως γιατί να θέλω και τρίτο ζευγάρι, και δέκατο, και πεντηκοστό και χιλιάδες ζευγάρια παπούτσια; Η δικαιολογία είναι ότι υπάρχει τεράστια ποικιλία κοινωνικών αγκαθιών, που καθένα χρειάζεται το δικό του είδος παπούτσι. Κι ακόμη η κοινωνία απαιτεί ποικιλία εμφανίσεων, και τα υποδήματά μου πρέπει να ταιριάζουν στα ενδύματα που φορώ για την περίπτωση. Υπάρχει πραγματικά τέτοιο πρόβλημα; Υπάρχει σοβαρός άνθρωπος στον κόσμο που θα επηρεάσω διαφορετικά τη βούλησή του αν φορώ ή όχι γραβάτα; Δυστυχώς, οι σοβαροί δεν περισσεύουν. Για να ζητιανέψω δεν μπορώ να παρουσιασθώ παρά με κουρέλια. Αν φορώ τη βελούδινη ρεντιγκότα μου, γιατί κάποιος να με λυπηθεί και να με ελεήσει; Το κοινωνικό περιβάλλον με δυναστεύει, ενώ το νοητό Εγώ μου θα όφειλε να δεσπόζει στο αισθητό και το κοινωνικό Εγώ.

Η δίψα για ικανοποίηση των αναγκών του κοινωνικού Εγώ μας δεν έχει την ταλάντωση των φυσιολογικών, αλλά μπορεί να είναι ασίγαστη. Υπάρχει η λογική για να την ελέγχω. Όμως είναι συχνή η ανεπάρκειά της, διότι υπεισέρχονται φαύλοι κύκλοι. Όσο πιο ισχυρός και πλούσιος είμαι, τόσο πιο πολύ κινδυνεύω να δολοφονηθώ για να με ληστέψει κάποιος. Αποθησαυρίζω λοιπόν περισσότερα. Πληρώνω σωματοφύλακες. Όμως, για να κάνουν τη δουλειά τους αμείβονται. Κι αν κάποιος τους προσφέρει περισσότερα για να με σκοτώσει; ή να με ληστέψει; Για να εξασφαλισθώ περισσότερο, αφαιρώ από τις επενδύσεις μου για να τις κάνω θησαυρισμό, τρώω τις σάρκες μου σαν τον αδηφάγο Ερυσίχθονα.

Υπάρχει λύση; Η προσωπική άσκηση, με την κατάλληλη παιδεία, είναι πρώτης σημασίας. Εξασφάλιση 100% δεν υπάρχει. Είναι βέβαιο, 100%, πως κάποτε θα πεθάνουμε. Η παιδεία μου όμως με διδάσκει, πως από το αισθητό μου Εγώ επιβιώνουν κάποια κύτταρά μου στους απογόνους μου και από το νοητό μου Εγώ επιβιώνουν τα προϊόντα της δημιουργικότητάς μου και από το κοινωνικό μου Εγώ επιβιώνει η ανάμνηση του κοινωνικού θανάτου μου, ενώ η ίδια η κοινωνία έχει διαμορφωθεί σε εκμαγείο του κοινωνικού μου Εγώ.

Η άλλη λύση μας υπερβαίνει. Οι πιθανότητες να εξαντληθούν τα αποθέματά μου, το κεφάλαιο ή και ο θησαυρός μου, μειώνονται ανάλογα με το βαθμό που και άλλοι μετέχουν σ΄ αυτά. Οι πιθανότητες να πτωχεύσει μια προσωπική επιχείρηση είναι μεγαλύτερες από μια ανώνυμη εταιρεία και πολύ περισσότερο από μια δημόσια επιχείρηση. Στα πλαίσια της κοινωνίας, αν η κοινωνία είναι οργανωμένη έτσι που να αυτορυθμίζεται, αποφασίζοντας συντονισμένα μόνη της την ικανοποίηση των επιθυμιών της, υπάρχει ταλάντωση στην οικονομία, από μια φάση νηστείας με λιτότητα και επενδύσεις προς την κατανάλωση και πάλι εξαρχής νηστεία. Τέτοια ταλάντωση απομακρύνει όσο γίνεται τις πιθανότητες να εμφανισθεί ένδεια, καταστέλλοντας έτσι την ασίγαστη δίψα κάποιων πολιτών για εξουσία και πλούτο. Τελικά, η εξουσία, συνεπάγεται μεγάλη ευθύνη και μόχθο, όπως ο αρχηγός σε ένα σμήνος πελαργών είναι ο ισχυρότερος ιπτάμενος, δημιουργώντας ρεύματα αέρα που διευκολύνουν την πτήση των υπόλοιπων· μόλις κουραστεί, μένει πίσω και την αρχηγεία αναλαμβάνει ο επόμενος με τις δυνατές φτερούγες. Ο αρχηγός έτσι καθορίζει λεπτομερώς την πορεία, που, η κατεύθυνσή της σε γενικές γραμμές είναι προδιαγεγραμμένη από τους νόμους της μετανάστευσης των αποδημητικών.