Δάνειο και ρούβλια

Μια και δεν είμαι οικονομολόγος (αλλά είμαι καταναλωτής) θα μιλήσω όπως τα καταλαβαίνω. "Τὸ δανείζεσθαι τῆς ἀφροσύνης ἐστὶ καὶ τῆς μαλακίας" (Πλούταρχος). Σωστά τα λέει, αλλά είναι ίσως λίγο υπερβολικός. Οι άνθρωποι, πέρα από όσα χρειαζόμαστε για να ικανοποιήσουμε τις παρούσες ανάγκες μας, ιδιαίτερα την πείνα, αγωνιζόμαστε και για να δημιουργήσουμε αποθέματα χρήσιμα στο μέλλον για όταν δεν θα αποδίδει ο αγώνας μας. Τα αποθέματα είναι δύο ειδών: Θησαυρός και κεφάλαιο. Διαφέρει το κεφάλαιο από το θησαυρό κατά το ότι αυτοπολλαπλασιάζεται. Τα πάντα διαρκώς φθείρονται. Ο θησαυρός φθείρεται κι αυτός. Ακόμη και όταν είναι ένα κομμάτι χρυσού, που δεν σκουριάζει, η κοινωνία εξελίσσεται διαρκώς, οι ανάγκες μας αυξάνονται και ό,τι αγόραζα στο παρελθόν με μια ποσότητα χρυσού, τώρα δεν μπορώ να το αποκτήσω με την ίδια ποσότητα. Το κεφάλαιο όμως πολλαπλασιάζεται. Αλλά έχει ρίσκο.

Για ν΄ αποκτήσω κεφάλαιο που δεν έχω, δανείζομαι από κάποιο δανειστή ή από τους απογόνους μου. Το τελευταίο λέγεται πληθωρισμός. Και οι δύο περιπτώσεις αντιμετωπίζονται στο μέλλον. Αν μετατρέψω τα ποσά που έτσι αποκτώ σε θησαυρό, σε λίγο δεν θα μπορώ να τα ξεπληρώσω. Τότε χάνω την ελευθερία μου. Από τον καιρό του Σόλωνα η δυνατότητα να χάσω την ελευθερία μου για χρέη περιορίστηκε. Στα σύγχρονα χρόνια χάνω την αξιοπιστία μου, την μπέσα. Η αξιοπιστία, όπως και η ελευθερία, δεν αγοράζεται. Αν την έχασες, η απώλεια είναι εξόχως δύσκολη, ανακτάται με θυσία άλλων εξίσου μη εξαγοράσιμων αξιών. Τη δυνατότητα του πληθωρισμού την έχομε χάσει σχετικά πρόσφατα, αφότου γίναμε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πόρτα έχει κλείσει, τα παράθυρα είναι κλειστά, αλλά δεν αποκλείεται να μένουν κάποιες χαραμάδες για να περνά λίγος αέρας. Θα το συζητήσω άλλη φορά.

Το μυστικό είναι ότι πριν δανειστούμε πρέπει να έχουμε έτοιμο λεπτομερές σχέδιο για το πώς θα επενδύσουμε σε ανάπτυξη. Αν όχι, θα μετατραπεί το δάνειο σε θησαυρό που θα σπαταληθεί. Για παράδειγμα, οι κυβερνώντες που το πήραν θα το ξοδέψουν για ψηφοθηρία.

Το δάνειο έχει και ανυπολόγιστη πολιτική σημασία. Στην Επανάστασή μας ο ευφυέστερος πολιτικός μας, ο Μαυροκορδάτος, πέτυχε να πάρουμε δάνειο. Πλούσιοι φλογεροί φιλέλληνες μας πρόσφεραν οικονομική βοήθεια, αλλά εμείς επιμέναμε σε δάνειο. Κι αυτό διότι, εκτός από το δανειολήπτη, ρίσκο έχει και ο δανειοδότης. Το δάνειο ξοδεύτηκε πρώτα σε πολλούς επιτήδειους διάμεσους, έπειτα στον εμφύλιο πόλεμο και μικρό μέρος πήγε στον αγώνα. Πρέπει πρώτα να υπάρχει ο λήπτης! Για να μας δώσουν δάνειο οι κοσμοκράτορες τότε Άγγλοι, έπρεπε να είμαστε αναγνωρισμένο κράτος. Κι αυτό σήμαινε πως έπρεπε να μας βοηθήσουν για να γίνουμε ανεξάρτητο αναγνωρισμένο κράτος που θα αποπληρώναμε τα δανεικά. Έτσι φτάσαμε στο Ναβαρίνο. Ακολούθησαν τα γνωστά γεγονότα. Ενέχυρο βάλαμε τη γη που αρπάξαμε από τους ιδιοκτήτες της Τούρκους που είτε τους σφάξαμε είτε τους διώξαμε. Τον καιρό του κυβερνήτη, το ταμείο ήταν άδειο. Ο Καποδίστριας έπρεπε να αποπληρώσει τα χρέη στους αγωνιστές που έδιναν τη ζωή τους. Ο Νικηταράς ο Τουρκοφάγος πέθανε ζητιανεύοντας. Οι πολλοί οπλαρχηγοί όμως για ένα μπουλούκι μερικών δεκάδων που είχανε ζητούσαν τους μισθούς για ένα σύνταγμα - κι άντε να αποδείξεις πόσους είχαν. Οι προύχοντες κοτζαμπάσηδες και οι καπεταναίοι που είχαν ξοδέψει την περιουσία τους για τον αγώνα, ζητούσαν να αποζημιωθούν. Τα πολυάριθμα ορφανά και τα μπάσταρδα που είχαν αφήσει πίσω τους οι Αιγύπτιοι του Ιμπραήμ έπρεπε να επιβιώσουν. Όλοι πίεζαν τον κυβερνήτη να τους μοιράσει τη γη που είχαμε βάλει ενέχυρο. Αυτός, όμως, σοφός, ήξερε ότι αυτή ήταν η αξιοπιστία μας που δεν έπρεπε να χαθεί για κανένα λόγο. Για να αποπληρώνουμε το δάνειο οι δανειστές μας έδιναν άλλα δάνεια. Τελικά πτωχεύσαμε στην περίοδο του, επίσης σοφού, Χ. Τρικούπη. Θυμάμαι νέος τις ταινίες που ήταν κολλημένες σε τσιγάρα και σπίρτα για την αποπληρωμή του δανείου.

Σήμερα βιώνομε έναν άλλον πόλεμο. Εκτός από τους αντιπάλους που σκοτώνονται μεταξύ τους στο μέτωπο, υποφέρει και όλος κόσμος οικονομικά. Εμείς πάψαμε να πουλάμε και να αγοράζουμε οτιδήποτε από τους εισβολείς Ρώσους. Την καλημέρα ακόμη δεν την κόψαμε, την παρέχομε όμως διαμέσου της Τουρκίας, του Ισραήλ και, λίγο, της Γαλλίας. Όμως έχομε ανάγκη το αέριό τους. Κι αυτοί ζήτησαν ξαφνικά να πληρώνονται σε ρούβλια. Βέβαια είχαν συμφωνήσει να πληρώνονται σε ευρώ ή δολάρια. Αλλά τι να τα κάνουν τώρα, αφού δεν μπορούν να αγοράσουν τίποτε από τη δύση; Χρήμα άχρηστο. Οξύμωρο. Τα ρούβλια που έτσι θα πάρουν θα τα επενδύσουν σε δική τους ανάπτυξη, χωρίς δάνειο ή πληθωρισμό, χωρίς να δημιουργούν υποχρεώσεις στους απογόνους τους. Επιπλέον με την ανάπτυξη που έχουν (υποθέτω) προγραμματίσει, θα μειώσουν την εξάρτησή τους από τη δύση.

Θα απαιτηθεί μια σειρά από συμφωνίες με πολλαπλές αμοιβαίες υποχωρήσεις όπως σε όλους τους συμβιβασμούς. Να μερικά εύλογα παραδείγματα.

Αποχώρηση του Ρωσικού στρατού από την Ουκρανία. Για να γίνει αυτό, χρειάζονται εγγυήσεις για την ασφάλεια τόσο του Ρωσόφωνου και ρωσόφιλου πληθυσμού της (που έχει τσαλαπατηθεί ενάντια σε κάθε συμφωνία) όσο και της ίδιας της Ρωσίας. Πρέπει να χαλαρώσει η στενή πολιορκία της Ρωσίας δίπλα στα σύνορά της με βάσεις της Αμερικής και του ΝΑΤΟ. Αυτό μπορεί να γίνει αν ενισχύσει τεράστια η Ευρωπαϊκή Ένωση τη δική της άμυνα, με στρατιωτική ανάπτυξη ανεξάρτητη από την Αμερικανική ομπρέλα. Σημαίνει θυσίες των Ευρωπαίων από τη βολική ζωή τους. Δεν είμαι βέβαιος αν αυτές οι θυσίες θα είναι μεγαλύτερες ή μικρότερες από αυτές που υφίσταται τώρα με τα οικονομικά μέτρα που έχει λάβει. Οπωσδήποτε θα σημάνει ενηλικίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα πάψει να είναι προστατευόμενη των Αμερικανών (των οποίων τα συμφέροντα δεν συμπίπτουν απολύτως με των Ευρωπαίων), ενώ η προμήθεια των πρώτων υλών από τη Ρωσία θα γίνει, με τις συμφωνίες, πολύ φτηνότερη παρά από την Αμερική και αρκετά άλλα. Για μας θα σημάνει μείωση της απειλής από γείτονες που, ενώ ανήκουν στο ΝΑΤΟ, δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μας απειλούν επίσημα με πόλεμο. Θα σημάνει επίσης πως θα στερηθούν οι πλοιοκτήτες μας την ευκαιρία να πλουτίσουν ακόμη περισσότερο κουβαλώντας πρώτες ύλες διαμέσου των ωκεανών στην Ευρώπη, αντί να ρέουν αυτές πολύ οικονομικότερα από τη Ρωσία. Καθώς τα περισσότερα "Ελληνικά" πλοία είναι με ξένη σημαία και το προσωπικό τους δεν είναι πια κυρίως Έλληνες, η ζημιά για την Ελλάδα θα είναι μικρή.