Επιστολή και φάκελλο

Σφραγισμένο το φάκελο. Βλέπω τον παραλήπτη, αλλά όχι το περιεχόμενο, γραμμένο στην επιστολή που περικλείεται στον περιέκτη, εκτός αν γίνει παραβίαση της σφραγίδας. Ακούω κάποιον να λέει "πονώ" ή "χαίρομαι" ή οτιδήποτε άλλο. Αυτό που λέει είναι ένα "φάκελο" αυτών που έχει μέσα του, του νοήματος που σκέφτεται και των εννοιών του. Οι λέξεις, η μιλιά είναι αισθητά, προσιτά σε όλους, οι σκέψεις προσπελάζονται μόνον από τον κάτοχό τους, το νοητό Εγώ μας. Μπορεί άραγε να παραβιαστεί αυτό το άβατο του νοητού Εγώ;

Καταρχήν βέβαια κανένας δεν μπορεί να παραβιάσει το απόρρητο της νόησής μου, των σκέψεων, των συναισθημάτων, της βούλησής μου. Αυτά τα εκφράζω, αν θέλω, με τη μιλιά μου, αλλά μπορεί και να ψεύδομαι. Λέω ότι χαίρομαι, μολονότι μέσα μου θλίβομαι. Αυτή η υποκρισία είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη στους ηθοποιούς, που είναι υποχρεωμένοι να λένε θρήνους, όταν μέσα τους πανηγυρίζουν και αντιστρόφως. Κι ωστόσο, γίνεται συχνά προσπάθεια να παραβιάζεται αυτό το άβατο. Μπορεί να γίνεται βίαια, με βασανιστήρια, σωματικά ή και ψυχολογικά. Τα τελευταία μπορεί να είναι ισχυρότερα. Αν δεν μαρτυρήσω ό,τι έχω μέσα μου, θα σκοτώσουν το παιδί μου. Μπορεί όμως να γίνεται και χωρίς βία, με απλή παρατήρηση πάνω μου. Κι αυτή είναι η πιο επικίνδυνη, καθώς δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή.

Τις γνώσεις μου τις απέκτησα παίρνοντας σήματα από το περιβάλλον μου, τα αισθήματά μου. Αυτά τα σήματα όμως είναι αντικειμενικά, αισθητά από τον καθένα, που παρατηρώντας τα οι άλλοι μπορούν να εικάσουν τι είναι πιθανό να ξέρω. Τη βούλησή μου την ανταποδίδω στο περιβάλλον μου με κατάλληλες εκκρίσεις και/ή κινήσεις. Τις εκκρίσεις και τις κινήσεις μου όμως μπορεί οποιοσδήποτε να τις αντιληφθεί και να συναγάγει με πιθανότητες τι πραγματικά μέσα μου θέλω. Τα συναισθήματά μου όμως δεν συνδέονται άμεσα με το περιβάλλον μου παρά μόνο διαμέσου των αισθημάτων και των βουλήσεων που τα διέπουν. Είναι το πιο άβατο στοιχείο της νόησής μου. Κι όμως, ακόμη κι αυτά μπορεί κάποιος να τα εικάσει. Τα συναισθήματα δημιουργούνται διττά. Είτε από τα αισθήματα, το λογικό στοιχείο της νόησής μου (αντιστοιχώντας στην Αριστοτελική προαίρεση) ή από την περιοδικά, σαν ταλάντωση, αλλαγή της βούλησής μου (Αριστοτελική όρεξη). Χωρίς εξωτερικό ερέθισμα, π.χ. νόστιμο έδεσμα, είμαι αναστατωμένος, διότι πεινάω και θέλω να φάω, μόνο επειδή πέρασε η ώρα. Και τα άβατα αισθήματά μου προδίδονται τότε διαμέσου των βουλητικών εκδηλώσεών μου. Αυτές μπορεί να είναι λογικές, διαμέσου της μιλιάς μου, ή και άλογες, με τη "γλώσσα του σώματος". Όταν θλίβομαι, πλημμυρίζουν τα μάτια μου δάκρυα, ενώ ολόκληρος δείχνω την οδύνη μου με λυγμούς και άλλες εκδηλώσεις μου. Και όταν χαίρομαι γελάω, με τις συνοδούς αισθητές εκδηλώσεις της χαράς. Οι εκδηλώσεις, ιδίως οι κινητικές που γίνονται διαμέσου του ζωικού νευρικού συστήματος και των γραμμωτών μυών μου κινούν τα μέλη μου, μπορούν να ελέγχονται ως ένα βαθμό. Υπάρχουν και οι εκδηλώσεις που γίνονται διαμέσου του φυτικού (ή αυτόνομου) νευρικού συστήματος που είναι σχεδόν πλήρως έξω από τον έλεγχο της συνειδητής βούλησής μου. Όταν φοβάμαι, χάνω το χρώμα μου, ιδρώνω, ανατριχιάζω, χτυπάει ανώμαλα και γρήγορα η καρδιά μου, μπορεί να έχω και απώλειες ούρων και κοπράνων κλπ. Αν κάποιος λοιπόν με παρακολουθεί με ποικίλους ηλεκτρονικούς αισθητήρες, μπορεί να εικάσει με αρκετή πιθανότητα τι γνωρίζω, τι νοιώθω, τι θέλω.

Πέθανε η γυναίκα του βασιλιά Σέλευκου του Νικάτορα στη Συρία κι αυτός, γέρος πια, ξαναπαντρεύτηκε τη νεαρή Στρατονίκη, όμορφη κόρη του Δημητρίου του Πολιορκητή. Είχε ένα γιο από την πρώτη του γυναίκα, τον Αντίοχο, που προοριζόταν για διάδοχός του. Ο γιός όμως αρρώστησε με βαριά κατάθλιψη. Ο βασιλιάς ζήτησε τη συμβουλή του εκπληκτικού στην εποχή του γιατρού, του Ερασίστρατου. Αυτός παρακολούθησε από κοντά το διάδοχο και παρατήρησε ότι η καρδιά του χτυπούσε γρήγορα κι ανώμαλα, έχανε το χρώμα του, όποτε έβλεπε τη μητριά του, ενώ δεν εμφάνιζε παρόμοια κλινικά ευρήματα σε καμιάν άλλη περίπτωση. Ο Αντίοχος λοιπόν ήταν ερωτευμένος με τη μητριά του! Πώς να το πει στο βασιλιά που τον πίεζε για να βρει λύση; "Ξέρω τι συμβαίνει με την αρρώστια του γιου σου, αλλά δεν γίνεται τίποτα". "Τι συμβαίνει;" "Είναι ερωτευμένος". "Ε, διάδοχος είναι, όποια γυναίκα και αν είναι, θα γίνει δική του". "Μα είναι παντρεμένη!". "Να χωρίσει!". "Μα είναι ερωτευμένος με τη γυναίκα μου". Έξαλλος ο Σέλευκος. "Θα τη χωρίσεις!". "Εσύ θα τόκανες;" "Ασφαλώς!" "Ε, είναι ερωτευμένος με τη δικιά σου γυναίκα". Ο Σέλευκος χώρισε και ο Αντίοχος με τη Στρατονίκη έζησαν καλά κι εμείς καλύτερα.

Πέρα από την αληθινή, όπως φαίνεται, ιστορία σαν παραμύθι, τα σημερινά τεχνολογικά μέσα επιτρέπουν να παρατηρείται κάποιος και να εικάζεται η νόησή του, οι γνώσεις, τα συναισθήματα και η βούλησή του με μεγάλες πιθανότητες να είναι πραγματικότητα μάλλον παρά παραμύθι.

Πόσο κοινωνικά παραδεκτή είναι μια τέτοια παραβίαση των απορρήτων; Μια υπηρεσία ή μια επιτροπή, διατηρούν μυστικές πληροφορίες ή τα πρακτικά μιας συζήτησης, που η κοινολόγησή τους είναι υπαρξιακά επικίνδυνη. Μπορεί μια Υπηρεσία Πληροφοριών να έχει στο αρχείο της πληροφορίες για την άμυνα της χώρας ή για τις κινήσεις ενός ύποπτου για κατασκοπεία ατόμου. Μπορεί η επιτροπή να συζητά το ενδεχόμενο μιας υποτίμησης του νομίσματος. Οτιδήποτε από αυτά, αν μαθευτεί, ξεκινά έναν ολέθριο φαύλο κύκλο. Ναι, αλλά θα γίνονται τέτοια πράγματα πίσω από τις πλάτες του λαού που, υποτίθεται, απ΄ αυτόν "πηγάζουν όλες οι εξουσίες;" Αντισυνταγματικό! Κι όμως, αν δεν γνωρίζω τι περιέχει η επιστολή, βλέπω το φάκελο από ποιον προέρχεται και σε ποιον απευθύνεται. Και αν δεν ξέρω τι συζητήθηκε στην Επιτροπή, ξέρω το φάκελό, την "ατζέντα", δηλαδή, ποια θέματα κουβεντιάστηκαν, ποια τα συμπεράσματα, όχι όμως τι ειπώθηκε.

Από κει και πέρα, θεωρώ ότι ένα ελάχιστο συμβιβασμού είναι να υπάρχει μια επιτροπή ανεξάρτητη από οποιαδήποτε κυβέρνηση ή ιδιώτη (π.χ. οριζόμενη από βουλή ανεξάρτητη από την κυβέρνηση, όπως στις ΗΠΑ και αλλού) που μπορεί να έχει γνώση οποιουδήποτε απορρήτου και κρίνει αν είναι κοινοποιήσιμο στη βουλή ή όχι. Περιττό να πούμε ότι για οποιαδήποτε διαρροή οι πρώτοι ύποπτοι και κολάσιμοι είναι τα μέλη αυτής της ανεξάρτητης επιτροπής. Η δικαιοσύνη πια έχει το λόγο, όχι ως προς το περιεχόμενο της πληροφορίας, αλλά ως προς την ενοχή αυτών των ατόμων. Η πληροφορία είναι τώρα η επιστολή και η απόδειξη της ενοχής το φάκελο.