Ισότητα και ισοπέδωση

Liberté, Egalité, Fraternité (Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη) ήταν το έμβλημά της Γαλλικής επανάστασης. Το πιο ασαφές στοιχείο του συνθήματος είναι η αδελφοσύνη, διότι υπαινίσσεται μια μεταφυσική μάλλον παρά φυσική/κοινωνική ιδιότητα. Όλοι είμαστε παιδιά του ίδιου Θεού και, επομένως, αδέλφια. Δεν θα ασχοληθώ άλλο με αυτήν. Αλλά και η ελευθερία του πολίτη έφθασε να συγχέεται με την ελευθερία της αγοράς, ενώ η ισότητα με την ισοπέδωση. Σήμερα ασχολούμαι με τη διαφορά μεταξύ ισότητας και ισοπέδωσης.

Κάποια ζώα ζουν σε αγέλες και άλλα σε κοινωνίες. Στις αγέλες όλα συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Μπορεί να επηρεάζονται από τα άλλα, με κυρίαρχο στοιχείο τη μίμηση. Οι διαφορές μεταξύ τους αφορούν μόνο τη γενετήσια σχέση, μεταξύ αρσενικού και θηλυκού, και τη μητρική σχέση, μεταξύ μητέρας και βρέφους. Καθώς επηρεάζονται μιμητικά καθένα από τα άλλα και η συμπεριφορά τους ταλαντώνεται, όλα πορεύονται όπου τα οδηγούν οι φυσικοί νόμοι, π.χ. οι πελαργοί μεταναστεύουν, αλλά έχουν αρχηγό. Είναι ο ισχυρότερος ανάμεσά τους που ανοίγει δρόμο και τα υπόλοιπα ζώα, μιμητικά, δηλαδή πιο ξεκούραστα, τον ακολουθούν. Ωστόσο, κάθε μέλος της αγέλης νοιάζεται για τον εαυτό του μόνο. Κυνηγά να σκοτώσει τη λεία του ή να βρει τους αναγκαίους καρπούς όποτε πεινάσει.

Στις κοινωνίες, αντίθετα, όπως των μελισσών, των μυρμηγκιών κλπ, κάθε μέλος τους ενεργεί διαφορετικά από τα άλλα, αλλά όλα συμβάλλουν σε κοινό σκοπό, τη δημιουργία μιας αποθήκης από χρήσιμες ουσίες που θα εξασφαλίζουν την κοινωνία σε περιόδους ένδειας. Άλλη δουλειά κάνουν οι εργάτριες μέλισσες, άλλη η βασίλισσα, άλλη οι κηφήνες. Η σχέση καθενός με τα άλλα δεν είναι μιμητική, αλλά προπάντων συμπληρωματική. Αυτή η ενέργεια εξασφαλίζει την κοινωνία από τον κίνδυνο της φυσικής ένδειας, αλλά με τίμημα εργασία, ακόμη και όταν δεν υπάρχει ατομική πίεση, όπως είναι η πείνα. Εξάλλου, ενέχει τον κίνδυνο της ομαδικής βίας, καθώς άλλες κοινωνίες μπορεί να επιδιώκουν το σφετερισμό της περιουσίας που έχει σχηματίσει με το μόχθο των μελών της μια κοινωνία. Οι άνθρωποι έχομε το μοναδικό προνόμιο να επιλέγουμε πόσο αγελαία και πόσο κοινωνικά επιθυμούμε να ζήσουμε. Δεν είμαστε ούτε αγελαία ούτε κοινωνικά, αλλά πολιτικά ζώα. Η ίδια συμπεριφορά των μελών μιας αγέλης αποτελεί ισοπέδωση, μετατροπή των μελών μιας κοινωνίας σε όχλο, με αρχηγό, που, στην καλύτερη περίπτωση, για τη διατήρηση της τάξης, διατηρεί τον όχλο, υπό τη δική του δημαγωγική εξουσία.

Η συμπληρωματική, όχι μιμητική, συμπεριφορά των μελών μιας ομάδας επιτρέπει ισότητα και ανισότητα. Τα μέλη της κοινωνίας είναι όλα διαφορετικά μεταξύ τους. Ισότητα δεν νοείται παρά μόνο ως προς μία ή ελάχιστες ιδιότητες. Ένα κιλό σίδερο είναι ίσο με ένα κιλό μπαμπάκι μόνον ως προς το βάρος τους. Στις υπόλοιπες ιδιότητες διαφέρουν. Η κοινωνική ισότητα αφορά σε 3 κυρίως ιδιότητες: Ισοπολιτεία, ισoνομία, ισηγορία.

Η πολιτική ισότητα σημαίνει ότι όλοι μετέχουν εξίσου στην εξουσία, άλλοτε ως άρχοντες και άλλοτε ως αρχόμενοι. Η εξουσία έχει τρεις πτυχές: εκτελεστική (κυβέρνηση), νομοθετική (βουλή) και δικαστική. Η εκτελεστική εξουσία απαιτεί γνώσεις και διοικητική πείρα στο αντικείμενο καθενός μέλους της κυβέρνησης. Τεκμήριο της γνώσης μπορεί να είναι κάποιο πτυχίο, που με βάση του γίνεται προεπιλογή των υποψηφίων για την κυβέρνηση. Απαιτεί αξιοκρατία.

Με ισοπολιτεία νοείται ότι υπάρχει ίση βαρύτητα της ψήφου όλων των πολιτών για την εκλογή της κυβέρνησης. Για να μην υπάρχει δυνατότητα συναλλαγής (πελατειακής σχέσης) οι πολίτες μπορούν να ψηφίζουν ιδεολογία, δηλαδή ένα κόμμα, και όχι πρόσωπα. Μ΄ αυτό τον τρόπο αποθαρρύνεται και η επιλογή προσώπων για την κυβέρνηση στη βάση άλλων πλην των γνωστικών κριτηρίων, όπως εντοπιότητα, αναγνωρισιμότητα, οικονομική επιφάνεια κ.λπ. που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν ψήφους στο κόμμα και όχι γνώσεις για την κοινωνία. Οι βασικές ιδεολογίες είναι τρεις: Ενίσχυση του κεφαλαίου για να διατεθεί και αναπτύξει την κοινωνία, τίκτοντας τόκο, συγχρόνως εξασφαλίζοντας εργασία στο πλήθος (καπιταλισμός)· ενίσχυση της εργασίας, έτσι που αμειβόμενοι οι εργαζόμενοι ανάλογα με την απόδοσή τους να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κοινωνίας (σοσιαλισμός)· και κατανάλωση της παραγωγής ανάλογα με τις ανάγκες καθενός (κομμουνισμός). Και οι τρεις ιδεολογίες μπορούν να υπάρχουν εκ περιτροπής σε μια κυβέρνηση, σα σε ταλάντωση. Η βουλή εκφράζει τη βούληση της κοινωνίας. Δεν απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις, αλλά μόνο εντιμότητα και κοινό νου, εξίσου κατανεμημένα σε όλους τους πολίτες. Η ισοπολιτεία απαιτεί να επιλέγονται οι βουλευτές με κλήρωση από το σύνολο των πολιτών. Η βουλή, μη χωρίς επαρκές γνωστικό οπλοστάσιο, αδυνατεί να σχηματίσει νόμο. Η κυβέρνηση διαμορφώνει τα νομοσχέδια, αλλά, αποτελούμενη από μια ελίτ, αδυνατεί να έχει άμεση γνώση της βούλησης του λαού. Η κυβέρνηση υποβάλλει νομοσχέδια, η βουλή τα ψηφίζει. Έτσι επιτυγχάνεται ο νόμος που και αποτελεσματικότητα έχει, αλλά και κόστος τέτοιο που να είναι αποδεκτό από το δήμο.

Από τη δικαιοσύνη, το αστικό και διοικητικό μέρος της σημαίνουν την αναγνώριση αν μια πράξη είναι σύννομη ή όχι. Οι κριτές, επομένως, πρέπει να είναι επαγγελματίες νομικοί, με γνώση των νόμων. Αντίθετα, το ποινικό μέρος της σημαίνει τη διαπίστωση αν μια βεβαιωμένα παράνομη πράξη τη διέπραξε συγκεκριμένο άτομο ή όχι. Για τέτοια κρίση δεν απαιτείται γνώση νόμων, αλλά μόνο κοινός νους, που είναι εξίσου κατανεμημένος σε όλους τους πολίτες ανεξάρτητα από μόρφωση, καταγωγή, πλούτο ή κάθε άλλη ιδιότητά τους. Εξασφαλίζεται με το σύστημα των ορκωτών δικαστηρίων, με κληρωμένους δικαστές.

Ισονομία σημαίνει ότι όλοι οι πολίτες έχουν ίση δυνατότητα πρόσβασης στη δικαιοσύνη τόσο ως κρινόμενοι όσο και, στα ποινικά δικαστήρια, ως κριτές (ένορκοι).

Ισηγορία σημαίνει ίση δυνατότητα να επικοινωνήσει καθένας με τους υπολοίπους. Ένα μέτρο πολύ δραστικό που είχε η δική μας ολιγαρχία ήταν η χρήση της καθαρεύουσας ως επίσημης γλώσσας του κράτους. Η καθαρεύουσα ήταν η γλώσσα που έγραφαν οι "εκλεκτοί" και που δε μιλούσε κανένας, ούτε και αυτοί. Η αποκατάσταση της δημοτικής είχε ένα καλό σημαντικό αποτέλεσμα, αλλά συνδέθηκε με ένα κακό κατάλοιπο της καθαρεύουσας, τον αποκλεισμό των λόγιων λέξεων, τείνοντας έτσι σε περιορισμό του λεξιλογίου της χρησιμοποιούμενης γλώσσας. Δεν εγκατέστησε τη φωνητική γραφή. Αυτή τη στιγμή από το σύνολο των πολιτών με υπερδωδεκαετή εκπαίδευση, ασήμαντο ποσοστό μόνο μπορούν να γράψουν ένα κείμενο χωρίς ορθογραφικό λάθος. Θα συνέβαλλε στην ισηγορία να διδάσκεται η επίσημη δημοτική, με φωνητική γραφή της, μαζί με σοβαρή διδασκαλία της αρχαίας γλώσσας για άμεση ανάγνωση της προγονικής κληρονομιάς μας, όχι για γραφή, αφού κανένας αρχαίος δε ζει για να διαβάσει ό,τι γράφομε.