Περίθαλψη στα νησιά

Αν και η μόνιμη κατοικία μου είναι η Αθήνα, έχω γεννηθεί και ζήσει πολλά χρόνια στη Σύρο, αλλά και για τη Νάξο, όπου έχω οικογενειακές ρίζες, το ενδιαφέρον μου είναι μεγάλο, όπως, φυσικά και για όλα τα νησιά. Συχνά βλέπω τη δυσκολία να αντιμετωπιστούν προβλήματα υγείας σ΄ αυτά τα πέτρινα κομμάτια γης, σπαρμένα στη μαγευτική θάλασσα. Υπάρχει άραγε λύση;

Όταν ήμουν παιδί, στη Σύρο υπήρχαν ελάχιστοι παθολόγοι, 1-2 χειρουργοί, ένας μικροβιολόγος, ένας ακτινολόγος κλπ. Κι όμως η υγειονομική περίθαλψη ήταν πολύ καλή. Ο ικανός χειρουργός, Καμπανάρος, έκανε όλων των ειδών τις εγχειρήσεις και οι παθολόγοι ήταν άριστοι. Ελάχιστες ήταν οι περιπτώσεις που έπρεπε να διακομιστούν στην Αθήνα, αλλά και κει, σημαντικός ήταν ο αριθμός των ασθενών που, εφόσον είχαν τις οικονομικές δυνατότητες, μετέβαιναν σε άλλες χώρες. Σήμερα, η κατάσταση είναι χειρότερη. Για το παραμικρό, οι ασθενείς πρέπει να μεταβούν στο κέντρο. Μου έλεγαν προ ετών πως τα τελευταία χρόνια δεν είχε γεννηθεί κανένα παιδί στη Νάξο, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων (δεν ξέρω σήμερα πώς είναι). Οι ντόπιοι πιέζουν για προσλήψεις γιατρών και νοσοκομεία παντού. Είναι όμως αυτή η λύση;

Η δαπάνη είναι τεράστια. Οι σημερινές ειδικότητες είναι πολλές δεκάδες. Ένα νοσοκομείο τις χρειάζεται όλες ή άμεση προσπέλαση σε άλλο που έχει τις ειδικότητες που του λείπουν. Πώς είναι δυνατό να έχει π.χ. νοσοκομείο το Κουφονήσι, με λίγο παραπάνω από 100 μόνιμους κατοίκους; Ας πούμε πως ένας Κροίσος ερωτεύεται τα νησιά μας και είναι έτοιμος να διαθέσει τα χρήματα για να γίνουν νοσοκομεία παντού. Θα λυνόταν το πρόβλημα; Ένας εξειδικευμένος γιατρός, για να ασκεί σωστά την ειδικότητά του, πρέπει να έχει διαρκή ενημέρωση και εμπειρία. Την ενημέρωση την παίρνει από το Διαδίκτυο. Αλλά για την εμπειρία απαιτείται συγκεκριμένος αριθμός ιατρικών πράξεων στην ειδικότητά του, αλλιώς οι ικανότητές του ξεχνιόνται. Αν ένας επεμβατικός καρδιολόγος κάνει μια επεμβατική πράξη κάθε λίγους μήνες, προφανώς είναι αδύνατο να συντηρεί τις δεξιότητές του. Πρέπει να το δεχτούμε: Ικανοποιητική ιατρική αυτονομία των νησιών μας, με τις παρούσες συνθήκες είναι αδύνατη. Όσα χρήματα και αν διατεθούν.

Μια λύση είναι η διεύρυνση των εμπειριών των γενικών γιατρών και η αύξηση του αριθμού τους. Τα νησιά μπορεί να χρειάζονται ιδιαίτερα εκπαιδευμένους γενικούς γιατρούς που να καλύπτουν μεγάλο εύρος περιπτώσεων, ιδιαίτερα επείγουσες και κοινές, αλλά και ειδικές περιπτώσεις που δεν απαντούν αλλού, όπως πνιγμούς κλπ. Να είναι επιπλέον γνώστες και των ποικίλων δυνατοτήτων έτσι που να διακομίζουν όποτε χρειάζεται, όπου χρειάζεται, όποιον χρειάζεται διακομιδή. Μοιάζει αυτονόητο.

Για πιο εξειδικευμένες περιπτώσεις απαιτείται να υπάρχουν κατάλληλες εγκαταστάσεις με τα αναγκαία όργανα στελεχωμένες με καλά εκπαιδευμένο παραϊατρικό προσωπικό, σε συνδυασμό με τακτικές επισκέψεις ειδικών γιατρών για να αντιμετωπίζουν επιτόπου τα μη επείγοντα ειδικά προβλήματα.

Για τα επείγοντα περιστατικά αυτό που χρειάζεται δεν είναι νοσοκομείο, αλλά μονάδες εντατικής θεραπείας με μόνιμο προσωπικό. Θα πρέπει να επιλεγούν τα πολυπληθέστερα νησιά, όπου θα αναπτυχθούν τέτοιες μονάδες. Από την άλλη μεριά χρειάζονται αναρρωτήρια για τη μακροχρόνια περίθαλψη. Για τις τελευταίες περιπτώσεις κατάλληλοι είναι συνήθως παραϊατρικό προσωπικό με περιοδική μόνο επίσκεψη γιατρών, που μπορεί να είναι και γενικοί γιατροί.

Δεν αποκλείεται να υπάρξουν, όπως οπουδήποτε αλλού, και περιπτώσεις επείγουσες που απαιτούν εξειδικευμένη αντιμετώπιση. Μια οξεία ισχαιμία του μυοκαρδίου ενδέχεται να χρειαστεί άμεση αγγειοπλαστική. Τα αντίστοιχα εργαστήρια είναι απαιτητικά εξοπλισμένα και στελεχώνονται με εξαιρετικά εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Μπορεί βέβαια να έλθει ελικόπτερο και να τους μεταφέρει στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη. Η καθυστέρηση που θα μεσολαβήσει είναι κρίσιμη. Εξάλλου έχουν συμβεί δυστυχήματα στα οποία χάθηκαν όχι μόνο ο ασθενής, αλλά και όλο το προσωπικό μαζί και με το ελικόπτερο. Η εναλλακτική λύση θα ήταν πλωτά νοσοκομεία. Πλοία όπου θα μπορούν να διεξάγονται μέσα τους ειδικές πράξεις. Πρέπει να τρέχουν όπου καλούνται, να εκτελούν όσο γίνεται πιο γρήγορα και με όσο γίνεται μεγαλύτερη εμπειρία την κατάλληλη πράξη μέσα στο λιμάνι, ενώ ο ασθενής θα μεταφέρεται, μετά την επέμβαση στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του νησιού.

Υπάρχει και άλλη μια ιδιαιτερότητα που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Τα νησιά δεν έχουν σταθερό πληθυσμό. Το καλοκαίρι "βουλιάζουν" από τον κόσμο, ενώ το χειμώνα μπορεί να μένουν σχεδόν ακατοίκητα. Την ίδια θερινή εποχή οι μεγαλουπόλεις αδειάζουν από κόσμο. Αντίστοιχη μετακίνηση χρειάζεται και το ιατρικό προσωπικό. Ιατροί που εργάζονται στις μεγαλουπόλεις θα μπορούσαν να μετοικούν, με αντίστοιχη αμοιβή, τα καλοκαίρια σε νησιά, όπου θα απολαμβάνουν τις ομορφιές του τόπου σα διακοπές και θα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Σ΄ αυτό θα πρέπει να συμβάλλουν και οι Δήμοι, π.χ. δημιουργώντας όχι μόνο αντίστοιχα ιατρεία, αλλά και βρίσκοντας δωρεάν αξιοπρεπή στέγη για τους θερινούς επισκέπτες γιατρούς.

Παραπάνω έριξα κάποιες ιδέες. Δεν είναι οι μόνες. Όμως είναι ενδεικτικές ότι οι αντιπολιτεύσεις και οι τοπικοί παράγοντες δεν πρέπει να περιορίζονται στο αίτημα: "Δώστε λεφτά για την υγεία" και να καταδικάζουν την εκάστοτε κυβέρνηση για το ιατρικό δυστύχημα που έγινε σε κάποιο νησί. Και οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να περιορίζονται στο από πού θα περικόψουν δαπάνες για να τις μεταφέρουν στην υγεία, αλλά, προπάντων, να σχεδιάσουν πώς θα αντιμετωπίζονται τα μοναδικά τοπικά προβλήματα. Πρέπει να σημειωθεί πως δεν υπάρχουν έτοιμες λύσεις στη διεθνή βιβλιογραφία. Καμιά άλλη χώρα δεν έχει την ανάγλυφη γεωγραφική ποικιλία που έχει ο ευλογημένος τόπος μας. Δεν μπορούμε να αντιγράψουμε άλλους. Πλωτά νοσοκομεία π.χ. υπάρχουν αλλού, αλλά με διαφορετικές συνθήκες. Να υπενθυμίσουμε ότι και κινητά νοσοκομεία υπάρχουν αλλού για απομονωμένες ορεινές περιοχές. Η γνώση που θα παραχθεί θα είναι χρήσιμη για όλη την Ελλάδα, αλλά και για ξένους που θα την αγοράσουν.

Η υγεία έχει να κάνει και με την ποσότητα και με την ποιότητα της ζωής. Και οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να απαιτούν όλοι ίσες δυνατότητες προσπέλασης στο σύστημα της Υγείας, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση αλλά και τον τόπο που διαμένουν. Πριν από μερικές δεκαετίες είχα την ευκαιρία να συζητήσω στο Ενωμένο Βασίλειο με κάποιον ιθύνοντα για το σύστημα υγείας τους που ήταν τότε το καλύτερο στον κόσμο. Τον ρώτησα τι κάνουν για τα νησιά τους. Μου απάντησε: "Δόξα τω Θεώ, δεν έχομε!". Εμείς "δόξα τω Θεώ, έχομε". Αλλά πρέπει να μεριμνούμε γι΄ αυτά. Ακόμη και για τα ξερονήσια (σχεδόν 6000), να τα μεταβάλουμε σε ζωντανές μονάδες, με οικονομία, κατοίκους και υγεία.