Διάσωση του αρχαίου Πύργου της Άνδρου

Τη διάσωση του αρχαίου Πύργου στον Άγιο Πέτρο της Άνδρου αποφάσισε να χρηματοδοτήσει το Υπουργείο Πολιτισμού, μέσω του έργου «Στερέωση και μερική αποκατάσταση αρχαίου Πύργου στον Αγ. Πέτρο Άνδρου»

Το έργο περιλαμβάνει την εφαρμογή άμεσων σωστικών μέτρων για την εξασφάλιση της ευστάθειας του μνημείου, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος επιπλέον καταρρεύσεων. Τα προτεινόμενα μέτρα περιλαμβάνουν την υποστύλωση, στερέωση και μερική αποκατάσταση των επισφαλών τμημάτων του πύργου.

Ο δήμαρχος Άνδρου, Δημήτρης Λοτσάρης δήλωσε σχετικά με την ανακοίνωση του Υπουργείου: «Η απόφαση για την χρηματοδότηση της στερέωσης και αποκατάστασης του Πύργου του Αγ. Πέτρου αποτελεί σημαντικό γεγονός για την διάσωση του Πύργου, ενός από τα σημαντικότερα μνημεία του Νησιού μας. Άρρηκτο κομμάτι της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς την οποία οφείλουμε να προστατεύσουμε και να αναδείξουμε” . Υπενθυμίζεται ότι η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, σε σύσκεψη που έγινε στη Σύρο τον Σεπτέμβριο του 2021 παρουσία του δημάρχου Άνδρου, του αντιδημάρχου Άνδρου, Δ.Γιαννίση, του περιφερειάρχη Ν.Αιγαίου, Γ.Χατζημάρκου και του αντιπεριφερειάρχη Κυκλάδων, Γ.Λεονταρίτη, είχε δεσμευθεί για την ένταξη του αρχαίου Πύργου του Αγίου Πέτρου στο ΕΣΠΑ της προγραμματικής περιόδου 2021 – 2027.

Ο κ.Λοτσάρης θέλησε να ευχαριστήσει την υπουργό Πολιτισμού για την τήρηση των υποσχέσεών της: “Τονίσαμε στην Υπουργό την σπουδαιότητα του μνημείου αλλά και την ανάγκη για άμεση δράση από την πλευρά του Υπουργείου. Η Υπουργός δεσμεύθηκε και με ιδιαίτερη ικανοποίηση ενημερωθήκαμε πως υλοποιεί την δέσμευσή της. Την ευχαριστώ θερμά. Ο Δήμος μας θα σταθεί αρωγός σε ό, τι κριθεί απαραίτητο για την ταχύτερη έναρξη την εργασιών, με στόχο την σωτηρία και ανάδειξη του σημαντικού αυτού μνημείου».

Κατάρρευση και αδιαφορία

Το μνημείο του αρχαίου Πύργου σήμερα σώζεται ασκεπές, τμήμα του ισογείου είναι μπαζωμένο από υλικά των καταρρεύσεων και δεν διασώζονται πατώματα. Αν και, από τις πρώτες απεικονίσεις του στα μέσα του 19ο αι., φαίνεται ότι η στέγη είχε ήδη καταρρεύσει, οι βλάβες που έχει υποστεί έκτοτε είναι ιδιαίτερα σημαντικές τόσο λόγω τμηματικών καταρρεύσεων των τοίχων όσο και λόγω της διάβρωσης του δομικού υλικού. Το μνημείο βρίσκεται πλέον σε μία ιδιαιτέρως κρίσιμη κατάσταση διατήρησης, ετοιμόρροπο, με έντονες φθορές και ρηγματώσεις. Η μεγαλύτερη βλάβη εντοπίζεται στο ανώτερη ζώνη της νοτιοανατολικής πλευράς, όπου λόγω της κατάρρευσης έχει αποδιοργανωθεί σε σημαντικό βαθμό η τοιχοδομία με ορατό κίνδυνο νέων καταρρεύσεων. Αντίστοιχες ασυνέχειες στην τοιχοδομία, τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική παρειά, εντοπίζονται στην ανώτερη ζώνη της δυτικής πλευράς (επίπεδο του Β΄ και Γ΄ ορόφου), οι οποίες δημιουργήθηκαν λόγω τοπικών καταρρεύσεων λιθοπλίθων σε συνδυασμό με την σημαντική απομείωση του δομικού υλικού λόγω επιφανειακής διάβρωσης.

Οι εργασίες αποκατάστασης

Όπως αναφέρεται αναλυτικά στην απόφαση, για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί για τη διάσωση του μνημείου, θα κατασκευαστεί ειδικό προστατευτικό μεταλλικό ικρίωμα στήριξης σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη σχετική μελέτη. Μετά την τοποθέτηση του ικριώματος θα πραγματοποιηθούν οι άμεσες σωστικές εργασίες, οι οποίες περιλαμβάνουν υποστυλώσεις των επικίνδυνων προς κατάρρευση τμημάτων των τοίχων, ανατάξεις και αποκατάσταση των επισφαλών περιοχών της τοιχοποιίας.

Για την τοποθέτηση του ικριώματος στήριξης θα πρέπει να προηγηθούν ανασκαφικοί καθαρισμοί και διαμορφώσεις περιμετρικά του μνημείου για την τοποθέτηση των βάσεων του ικριώματος, αποχωμάτωση, ανάσυρση αρχαίου δομικού υλικού από το ισόγειο του πύργου και ταξινόμηση αυτού εκτός του πύργου. Τέλος, στο πλαίσιο της πράξης προβλέπεται να εκπονηθούν οι απαραίτητες μελέτες αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου (αρχιτεκτονική, στατική, συντήρησης) και του περιβάλλοντος χώρου.

Ο προϋπολογισμός του έργου, του οποίου οι εργασίες αναμένεται να ξεκινήσουν στις 20 Απριλίου 2023, ανέρχεται σε 450.000,00€ και δικαιούχος είναι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο των ενεργειών για τα άμεσα σωστικά μέτρα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων είχε προσφάτως υλοποιήσει λεπτομερή φωτογραμμετρική αποτύπωση του μνημείου, βάσει της οποίας εκπονήθηκε η «Μελέτη κατασκευής προστατευτικού ικριώματος στήριξης» σε επίπεδο μελέτης εφαρμογής.

Ο αρχαίος Πύργος Άνδρου

Ο πύργος του Αγ. Πέτρου, είναι ένα μοναδικό μνημείο, η ιδιαίτερη αξία του οποίου έγκειται στην εξαιρετική κατάσταση διατήρησης και στην σύνθετη αρχιτεκτονική του μορφή με στοιχεία που δεν απαντώνται σε άλλους πύργους. Πρόκειται για οικοδόμημα κυκλικής κάτοψης, με σωζόμενο μέγιστο ύψος περί τα 20 μ. (εκτιμώμενο αρχικό ύψος 22,30μ.), διάμετρο βάσης 9,40 μ. και είναι κατασκευασμένος σχεδόν εξ ολοκλήρου από ντόπιο σχιστόλιθο. Ο πύργος είναι κτισμένος σε μία θέση ιδιαίτερα προνομιακή, αφού δεσπόζει στον κάμπο του Γαυρίου και βλέπει προς τη θάλασσα με δυνατότητα ελέγχου των πλοίων. Μεταξύ των υποθέσεων για τη χρήση του Πύργου κατά την αρχαιότητα αναφέρονται η χρήση του ως χώρος αποθήκευσης και προστασίας του μεταλλεύματος που αφθονούσε στην περιοχή, η χρήση του ως κατοικία καθώς και η λειτουργία του ως φρυκτωρία. Κατά τα βυζαντινά χρόνια αλλά και κατά το μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε για την άμυνα κατά των πειρατών ή άλλων εχθρών και ως καταφύγιο του άμαχου πληθυσμού. Στα νεότερα χρόνια χρησιμοποιήθηκε για το σταυλισμό ζώων.