Ταξίδι στις παραδόσεις της Φολεγάνδρου

Τη βιωματική μάθηση με την περιπέτεια και τη διασκέδαση συνδύασε το περιβαλλοντικό πρόγραμμα που υλοποιήθηκε φέτος από το Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις Φολεγάνδρου.

Η περιβαλλοντική ομάδα του σχολείου, με υπεύθυνους εκπαιδευτικούς τη φυσικό Μαρίνα Μωραΐτου και τον μαθηματικό Πάνο Κωνσταντόπουλο, ασχολήθηκε με τα Τοπικά Άνυδρα Προϊόντα (γης και ανθρώπινης δημιουργίας), καθώς και με την επιβίωσή τους στο πέρασμα των αιώνων.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, παιδιά και καθηγητές επισκέφτηκαν το Οικομουσείο Φολεγάνδρου, το οποίο φιλοξενείται σε μία από τις παραδοσιακές θημωνιές του 19ου αιώνα, ένα χαρακτηριστικό είδος αγροτόσπιτου, που αποτελεί μια καλά οργανωμένη και αυτόνομη αγροτική και κτηνοτροφική μονάδα. Στο μουσείο μπορεί κανείς να δει πώς λειτουργούσε η μονάδα, αλλά και πολλά άλλα στοιχεία που συνέθεταν την καθημερινή ζωή των ντόπιων μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα.

Μοναδικά γευστικά μονοπάτια

Μετά από μια θεωρητική συζήτηση για τη ζωή των μελισσών και γενικότερα για την εξέλιξη της μελισσοκομίας στην Ελλάδα, η ομάδα επισκέφτηκε το μελισσοκήπιο του Γιάννη Λύδη, μία έκθεση με πολλά μελίσσια όπου το καλοκαίρι πραγματοποιούνται ξεναγήσεις τουριστών στη ζωή των μελισσών. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους, τα μέλη φορούσαν ειδικές στολές για την προστασία τους από το τσίμπημα της μέλισσας και παρά τον φόβο που ένιωσαν αρχικά όταν τους πλησίασαν οι μέλισσες, κατάφεραν στη συνέχεια, με την καθοδήγηση του κ. Λύδη να αισθανθούν άνετα και να ακουμπήσουν μία ολόκληρη κυψέλη μελισσών. Με το φυσερό, κάπνισαν την κυψέλη, δείχνοντας στις μέλισσες ότι έξω έχει πάρει φωτιά και βρίσκονται σε κίνδυνο. Έτσι, μπόρεσαν να ανοίξουν την κυψέλη και να δουν όλων των ειδών μέλισσες: τη βασίλισσα, τις εργάτριες, τον κηφήνα, ακόμη και αυγά, προνύμφες και νύμφες. Εύκολα αναγνωρίσιμα ήταν επίσης ο βασιλικός πολτός, η γύρη, η κερήθρα, το μέλι, ακόμη και η υπερπολύτιμη για όλους μας πρόπολη. Τα παιδιά γεύτηκαν με το δάχτυλό τους κερήθρα και μέλι από ένα πλαίσιο της κυψέλης και η αίσθηση της γεύσης αυτής ήταν τόσο μοναδική και φίνα. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, το μέλι μόνο εκεί μπορεί να έχει αυτή τη γεύση, καθώς όσο απομακρύνεται από την κυψέλη, η ποιότητά του συνεχώς μειώνεται», αναφέρουν χαρακτηριστικά.

Εξερευνώντας σταδιακά τα μονοπάτια των τοπικών γεύσεων και παραδόσεων, τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να φτιάξουν με τη βοήθεια γονέων και συγγενών που τους συντρόφευσαν σε αυτό το «ταξίδι», παραδοσιακές πίτες όπως (καλασούνα με βασικό υλικό το τυρί «σουρωτό», τυρί, ζυμαρικά και μακαρόνες. Επιπλέον, αναζήτησαν και κατέγραψαν παραδοσιακά προϊόντα άλλων νησιών των Κυκλάδων, όπως της Μυκόνου (λούζα, κοπανιστή), της Σίφνου (αμυγδαλωτά, μελόπιτα, ρεβίθια), της Μήλου (πιτατάκια- τυροπιτάκια με παραδοσιακό τυρί του νησιού, γλυκό κουφέτο-κέρασμα στους γάμους, πελτές) κ.α.

Πέρα από τα ήδη υπάρχοντα ήδη προϊόντα που η παρουσία τους καθορίζει τον χαρακτήρα της Φολεγάνδρου, η ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και νέα όπως λεβάντα, αμπέλια, κάπαρη και τα προϊόντα τους, γλυκά του κουταλιού, όπως επίσης να δημιουργηθούν ελαιώνας και λιοτρίβι για την παραγωγή λαδιού, όπως παλιά.

«Σίγουρα, όλα τα προϊόντα θα ήταν πιο εύκολο και πιο οικονομικό να παρασκευαστούν, εάν φτιαχνόταν και το λιμάνι», σημείωσαν οι μαθητές.

Παράλληλα με τις προγραμματισμένες δράσεις τους, κάλεσαν το σύνολο του Γυμνασίου Φολεγάνδρου να τους βοηθήσει στο καθάρισμα της παραλίας Βορεινά. Η απάντηση στο κάλεσμα ήταν άμεση και όλοι μαζί, άφησαν την αγαπημένη τους παραλία έτοιμη για τους θερινούς επισκέπτες και απαλλαγμένη από μικροπλαστικά που τόσο δυσκολεύουν τη θαλάσσια ζωή.

Μεγάλος συμπαραστάτη της στη δράση τους ήταν ο Δήμος Φολεγάνδρου. Η ομάδα εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της προς αυτόν, αναλαμβάνοντας το βάψιμο των νταμών στην περιοχή του Κάστρου της Χώρας.

Στόχος η διατήρηση της τοπικής ταυτότητας

Το πρόγραμμα «Τοπικά Άνυδρα Προϊόντα, επιβίωση στο πέρασμα των αιώνων» έφερε τα μέλη της ομάδας πιο κοντά και συγχρόνως, τα βοήθησε να περάσουν χρόνο με τους γονείς και τους συγγενείς τους από διαφορετική σκοπιά κι έτσι, ο τόπος τους να γίνει κομμάτι των νεανικών ανησυχιών τους.

Επίσης, η δράση βοήθησε τους μαθητές να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως «πώς ήταν η ζωή των παππούδων μας», «πού βρισκόμαστε εμείς» και «πώς μπορεί αυτός ο τόπος να είναι βιώσιμος». Τα πρώτα συμπεράσματα ήταν πως η ζωή στη γη και τα ζώα είναι δύσκολη και απαιτητική και οι άνθρωποι δούλευαν για να εξασφαλίσουν τα απολύτως αναγκαία για το σπίτι τους, έτσι η άλλοτε ανάγκη για καλύτερη ζωή βρήκε έδαφος στον τουρισμό, που έφερε νέες θέσεις εργασίας και την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.

Σήμερα, η επικράτηση του τουρισμού αποφέρει οφέλη σε όσους ασχολούνται με αυτόν, αλλά και πολλές επιπτώσεις στη γη η οποία δεν μπορεί πλέον να συντηρήσει τις ανάγκες της σημερινής εποχής. Μέσα από την έρευνά τους, οι μαθητές κατέληξαν στο ότι οι παράλληλες δραστηριότητες στον τουρισμό και στην καλλιέργεια της γης και των προϊόντων της μπορούν να προσφέρουν καλό βιοτικό επίπεδο και διατήρηση της ταυτότητάς μας.  

Τα υπόλοιπα συμπεράσματα πολλά και διάφορα. Από αυτά, κρατούν την ομορφιά και την αυθεντικότητα του παρελθόντος, την όρεξη για δουλειά με τα ζώα και τη γη και την ανάγκη για ένα καλύτερο μέλλον για την επόμενη γενιά.

Η περιβαλλοντική ομάδα του Γυμνασίου – Λυκείου Φολεγάνδρου αποτελείται από τους μαθητές: Αντώνη Παπαδόπουλο, Μελίνα Κοτσίνα, Αλεξάνδρα Λύδη, Στυλιανό Χρυσόπουλο, Ελπίδα Χρυσοπούλου, Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο, Χαρά Μπόλη, Μαρία Παπαδοπούλου, Πόπη Παπαδοπούλου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος υλοποιήθηκε σε διάστημα ενός περίπου μήνα, καθώς η περίοδος του εγκλεισμού και των γενικότερων περιοριστικών μέτρων δεν επέτρεψε στην ομάδα να πραγματοποιήσει τις δράσεις της. Ωστόσο, παιδιά και εκπαιδευτικοί κατάφεραν να λειτουργήσουν γρήγορα και συντονισμένα, ακολουθώντας τα βήματα που είχαν προλάβει να σχεδιάσουν κατά τη διάρκεια των συναντήσεών τους, πριν από την εφαρμογή του lockdown, τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί, σε δηλώσεις τους στην «Κοινή Γνώμη», εξέφρασαν τη χαρά και την ικανοποίησή τους για τη θερμή ανταπόκριση των παιδιών, που με όρεξη και ενθουσιασμό συνεργάστηκαν, δοκιμάστηκαν, έμαθαν και ψυχαγωγήθηκαν.