Νέα «καμπάνα» για τους δήμους

Την Τρίτη 2 Δεκεμβρίου ανακοινώνεται και επίσημα το υπέρογκο πρόστιμο που θα επιβληθεί στην Ελλάδα, από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, λόγω της μη συμμόρφωσης της χώρας με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, σχετικά με τις παράνομες χωματερές.

Η Ελλάδα είχε καταδικαστεί τον Οκτώβριο του 2005, για πρώτη φορά, καθώς την δεδομένη χρονική περίοδο, βρίσκονταν σε λειτουργία 1.125 παράνομες χωματερές. Καθώς η χώρα δεν συμμορφώθηκε, τον Απρίλιο του 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε προδικαστική διαδικασία, για την επιβολή χρηματικών κυρώσεων, ενώ το 2013 πραγματοποιήθηκε εκ νέου παραπομπή, λόγω μη συμμόρφωσης στην απόφαση του 2005. Η υπόθεση εκδικάστηκε τον περασμένο Ιούνιο και το ύψος της χρηματικής ποινής για τις χωματερές που λειτουργούσαν έως τότε, κοινοποιείται επισήμως αύριο.

54.450 ευρώ ανά ημέρα μη συμμόρφωσης

Όπως ορίζει η υφιστάμενη νομοθεσία, τον συνολικό όγκο του προστίμου θα κληθούν να πληρώσουν οι περιφέρειες και οι δήμοι, στους οποίους λειτουργούν οι παράνομοι ΧΑΔΑ, γεγονός, που φέρνει αρκετούς δήμους των Κυκλάδων προ των ευθυνών τους, καθώς το πρόβλημα εντοπίζεται έντονα στο Νότιο Αιγαίο.

Το πρόστιμο εκτιμάται περί τα 22 εκατομμύρια ευρώ εφάπαξ καταβολής, ενώ για κάθε ημέρα λειτουργίας παράνομων χωματερών ανά την επικράτεια θα επιβάλλεται επιπλέον «καμπάνα» 54.450 ευρώ, έως το οριστικό κλείσιμο και την αποκατάσταση και της τελευταίας χωματερής. Παρ’όλα αυτά, το πρόστιμο θα μειώνεται κατά 150 ευρώ ημερησίως, για την παύση λειτουργίας και/ή αποκατάσταση κάθε παράνομου χώρου ταφής απορριμάτων.

Η αποκατάσταση είναι το αμέσως επόμενο στάδιο, μετά την παύση λειτουργίας ενός Χώρου Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ), η οποία περιλαμβάνει ένα σύνολο ενεργειών, ώστε να αποκατασταθούν οι σοβαρότατες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την χρόνια ρίψη και καύση των στερεών αποβλήτων και σταδιακά ο χώρος να επανέλθει στην πρότερη κατάσταση, εναρμονισμένος με τις συνθήκες της ευρύτερης περιοχής.

Για να υλοποιηθεί η αποκατάσταση, εκπονείται μελέτη, στην οποία, ανάλογα με τον χρόνο λειτουργίας, τον όγκο και το είδος των απορριμάτων, εκτιμά το μέγεθος των επιπτώσεων, προτείνοντας, παράλληλα τις βέλτιστες μεθόδους επανένταξης του χώρου στο περιβάλλον της περιοχής, με την συλλογή των βλαβερών αερίων, που δημιουργούνται από την συσσώρευση των απορριμμάτων, τον έλεγχο των υπογείων υδάτων και την σταδιακή αισθητική αναβάθμιση του σημείου, λαμβάνοντας, πάντοτε υπόψιν την σταθερότητα του εδάφους, η οποία διαταράσσεται από την χρόνια λειτουργία των ΧΑΔΑ.

Πρόβλημα στα μεγαλύτερα νησιά των Κυκλάδων

Χαρακτηριστικό παράδειγμα παράνομης χωματερής στης Κυκλάδες αποτελεί αυτή στο νησί της Άνδρου, η οποία λειτουργεί με μικρά διαστήματα αναστολής λειτουργίας από την δεκαετία του 1970, όντας τοποθετημένη στην επιφάνεια αρχαιολογικού χώρου, ο οποίος μάλιστα θεωρείται ίσως ο αρχαιότερος νεολιθικός οικισμός, που έχει ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής στην Ευρώπη.

Η χωματερή της Άνδρου έχει επανειλημμένως βρεθεί στο προσκήνιο της επικαιρότητας, με αποκορύφωμα την κατολίσθηση έπειτα από έντονη βροχόπτωση το 2011, η οποία παρέσυρε τεράστιο όγκο σκουπιδιών προς τη θάλασσα, μολύνοντάς την.

Παρά την χωροθέτησή της σε αρχαιολογικό χώρο, αλλά τους αποδεδειγμένους κινδύνους που εγκυμονεί, τόσο για την υγεία των κατοίκων, όσο και για το περιβάλλον, άξιο απορίας είναι το γεγονός, πως έως σήμερα δεν έχει παύσει την λειτουργία της.

Ανάλογη περίπτωση και ο ΧΑΔΑ της Σαντορίνης, ένας χώρος, ο οποίος είχε επιλεγεί ως προσωρινός χώρος διάθεσης απορριμμάτων από το 1986 και λειτουργεί ακόμη στην περιοχή της καλντέρας, σχεδόν δίπλα στα πολυτελή καταλύματα. Κατά καιρούς έχουν υπάρξει έντονες αντιδράσεις από πλευράς των κατοίκων της Θήρας, με κινητοποιήσεις, καταλήψεις και έγγραφες αντιδράσεις, ενώ δεν είναι λίγες οι πολιτικές διαμάχες, στις οποίες έχουν εμπλακεί οι εκάστοτε φορείς της αυτοδιοίκησης, λόγω της χωματερής, όλα αυτά τα χρόνια.

Αντίστοιχα προβλήματα και με διάφορους ΧΑΔΑ στην Νάξο, η οποία όμως έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση για αποκατάσταση και κατασκευή χώρου υγειονομικής ταφής, όπως και στην Τήνο, με την παράνομη χωματερή στην περιοχή «Κοσίνι», για την οποία γνωμοδότησε το 2012 και ο Συνήγορος του Πολίτη, μετά από προσφυγή των Τηνίων, την οποία χαρακτήρισε «αυθαίρετη λειτουργία», θεωρώντας πως «προκαλεί δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία», αλλά και σε πολλά άλλα από τα μεγαλύτερα έως τα μικρότερα νησιά των Κυκλάδων.

Προσωρινό μέτρο από το ΥΠΕΚΑ

Γενικότερα, το πρόβλημα των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων στα νησιά απασχολεί το σύνολο των κατοίκων, καθώς η επιβάρυνση των Ευρωπαϊκών προστίμων, φαίνεται να μετακυλίεται στους δημότες, δεδομένης της δεινής κατάστασης των οικονομικών στους δήμους, με την περικοπή της κρατικής χρηματοδότησης κατά περίπου 60%.

Για την άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος και προκειμένου να μειωθούν τα πρόστιμα και να ξεκινήσει ταχύτερα η αποκατάσταση των χωματερών, πρόσφατα το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής έφερε στη Βουλή σχέδιο νόμου, με το οποίο ανοίγει ο δρόμος για την μεταφορά των στερεών αποβλήτων με επιβατηγά, φορτηγά ή ειδικής ναύλωσης πλοία, ένα μέτρο, το οποίο αν και προσωρινό, θα βοηθήσει σε κάποιο βαθμό την αποσυμφόρηση των χωματερών και την παύση της λειτουργίας τους.

Το μόνο σίγουρο είναι, πως το πρόβλημα στην διάθεση των στερεών αποβλήτων, αν και υψίστης σημασίας, δεν έχει αντιμετωπιστεί εδώ και περίπου μια δεκαετία, παρά τις καταδίκες και τα συνεχή πρόστιμα που καλούνται να πληρώνουν οι δήμοι με παράνομους ΧΑΔΑ, αποδεικνύοντας για ακόμη μια φορά στην πράξη την έλλειψη αντανακλαστικών των υπευθύνων, καθώς ένα ακόμη χρονίζον πρόβλημα παραμένει ανεπίλυτο μέχρις ότου υπάρξει καθοριστική επέμβαση από φορείς του εξωτερικού.