Να μην αλλοιώνεται το περιβάλλον των νησιών

Επανήλθε το Περιφερειακό Συμβούλιο Ν. Αιγαίου στο θέμα του χωροταξικού σχεδιασμού για τα νησιά των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου, στην χθεσινή συνεδρίασή του, στην οποίαν συμμετείχαν και εκπρόσωποι της ΠΕΔ Ν. Αιγαίου και ως εκ τούτου, αρκετοί Δήμαρχοι νησιών.

Κύριος άξονας των παρατηρήσεων – προτάσεων τόσο της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου, όσο και της ΠΕΔ Ν. Αιγαίου – η οποία συνεδρίασε νωρίτερα της σύγκλισης των μελών του Περιφερειακού Συμβουλίου -, αποτέλεσε η θέση να υπάρξει χάραξη και σχεδιασμός του πλαισίου της ανάπτυξης των νησιών, με τρόπον τέτοιο που δεν θα θίγει το περιβάλλον και τη φυσιογνωμία τους σε κάθε επίπεδο, αλλά και θα βοηθά την παραμονή των πολιτών σε αυτά.

Ειδικότερα, σύμφωνα με όσα είχαν γίνει γνωστά από την προηγούμενη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου, τέλος Μαρτίου, οπότε και είχε αναπτυχθεί σχετική συζήτηση, ο χωροταξικός σχεδιασμός θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πολύ σημαντικό “εργαλείο” για τα νησιά, προκειμένου να τα καταστήσει ανταγωνιστικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο και αυτά να έχουν ίσες ευκαιρίες παντού, όπως ειδικότερα και σε χρηματοδοτικό επίπεδο.

Σε αυτήν τη βάση και στο πλαίσιο της διαβούλευσης για την τρέχουσα φάση Β1 (οριστική μελέτη) του χωροταξικού σχεδιασμού, είχαν κληθεί να γνωμοδοτήσουν όλοι οι Δήμοι, καθώς επίσης οι επιστημονικοί και παραγωγικοί φορείς του Ν. Αιγαίου. Αν και αρχικώς ήταν υποτονική η ανταπόκριση, ωστόσο, χθες, σύμφωνα με τον εισηγητή της Περιφέρειας, κ. Βενέρη και δεδομένης της παράτασης που είχε εξασφαλιστεί για την κατάθεση των προτάσεων, τονίσθηκε πως η εικόνα άλλαξε και προστέθηκαν και νέες αποφάσεις Δήμων.

Σημειώνεται πως αναλυτικά η εισήγηση της Περιφέρειας έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της “Κοινής Γνώμης”, όπως επίσης και οι θέσεις της ΠΕΔ Ν. Αιγαίου.

Στο ρεπορτάζ ακολουθούν ορισμένα βασικά σημεία των θέσεων της Περιφέρειας, όπως αυτά γνωστοποιήθηκαν στις δύο σχετικές συνεδριάσεις (χθεσινή και Μαρτίου).

Γνωμοδοτήσεις από Περιφέρεια και Δήμους

Σαφής ο κ. Βενέρης στη σύντομη χθεσινή τοποθέτησή του, εξήγησε τη σημασία που έχει η παρέμβαση - γνωμοδότηση του Περιφερειακού συλλογικού οργάνου στο στάδιο της οριστικής μελέτης, υπενθυμίζοντας πως δυστυχώς, κατά τη διάρκεια της εκπόνησης του σχεδίου αλλά και της επίβλεψης, δεν δόθηκε η δυνατότητα συμμετοχής.

“Δεν νοείται να γίνεται σχεδιασμός για το “σπίτι” σου και να μην συμμετέχεις” ανέφερε χαρακτηριστικά, λέγοντας παράλληλα, πως σε κάθε περίπτωση, πλην την αποστολής των γνωμοδοτικών αποφάσεων, θα είναι άκρως χρήσιμο να υπάρξει και πολιτική “παρακολούθηση” της υπόθεσης, αναφορικά με το κατά πόσον οι θέσεις των νησιών θα υιοθετηθούν από το κεντρικό κράτος. Κι αυτό καθώς δήλωσε σε απόλυτο τόνο πως, ο χωροταξικός σχεδιασμός “θα καθορίσει το μέλλον της ανάπτυξης των νησιών για την επόμενη 10ετια – 15ετια”.

Σχετικά με τη συνεργασία της Περιφέρειας με την ΠΕΔ Ν. Αιγαίου τοποθετήθηκε και ο πρόεδρος της δεύτερης και Δήμαρχος Ρόδου, κ. Καμπουράκης, τονίζοντας πως οι θέσεις των δύο πλευρών ταυτίζονται. Άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός πως κατά τη διάρκεια του Περιφερειακού Συμβουλίου τοποθετήθηκε σύντομα για το θέμα και ο νομικός σύμβουλος και ειδικός συνεργάτης της ΠΕΔ Ν. Αιγαίου, κ. Παπαγεωργίου. Ο ίδιος τεκμηρίωσε νομικά όλες τις θέσεις της ΠΕΔ Ν. Αιγαίου ώστε να σταλούν στο Υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος. Κοινός παρονομαστής της συντριπτικής πλειοψηφίας των αιρετών προσώπων, όπως και των Δημάρχων που τοποθετήθηκαν – ανάμεσα στους οποίους και ο Δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης, Νίκος Λειβαδάρας – υπήρξε η θέση πως, “τα νησιά μας έχουν ανάγκη ρυθμιστικών διατάξεων για την προστασία του περιβάλλοντος”.

Εκ μέρους των περιφερειακών παρατάξεων μίλησαν οι επικεφαλής Γ. Χατζημάρκος, Μ. Γλυνός και Χ. Κόκκινος, οι οποίοι στήριξαν την ανάγκη προώθησης των τεκμηριωμένων θέσεων, ασχέτως του συμβουλευτικού ρόλου της ΠΝΑι, ενώ σε κομματική θέση επί του θέματος, διαφωνώντας με το σκεπτικό του κράτους, προχώρησε η επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης, Μ. Χατζηγιάννη.

Σημειώνεται πως ο κ. Βενέρης προέβη σε επιγραμματική παρουσίαση του περιεχομένου των θέσεων της ΠΝΑι, τονίζοντας εξ αρχής τον διαχωρισμό των νησιών σε ομάδες.

Βασικοί σκοποί του ΠΧΠ

Πιο αναλυτικά, οι βασικοί σκοποί του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου (ΠΧΠ) της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου σύμφωνα με τη μελέτη συνίστανται: 1. Στην απόκτηση ενός επικαιροποιημένου ολοκληρωμένου χωροαναπτυξιακού Σχεδίου της Περιφέρειας, με αναπτυξιακές - οικονομικές, χωροταξικές - περιβαλλοντικές και πολεοδομικές - οικιστικές κατευθύνσεις σε χρονικό ορίζοντα δεκαπενταετίας. 2. Στην ανάδειξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου συνολικά και κάθε διακριτής μονάδας αυτοτελώς σε έναν αξιοβίωτο τόπο μόνιμης διαβίωσης για διάφορες κοινωνικοοικονομικές πληθυσμιακές ομάδες. Ο στόχος αυτός αποτελεί συνισταμένη ειδικών στόχων και επιδιώξεων που απορρέουν από την διέπουσα «φιλοσοφία» της αειφόρου ανάπτυξης, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στην επίτευξη προγραμματικών στόχων που εμπεριέχονται στην ευρωπαϊκή αναπτυξιακή πολιτική. Η επίτευξη του σκοπού αυτού προϋποθέτει την διατήρηση και συνετή διαχείριση των φυσικών, πολιτιστικών και παραγωγικών πόρων και την συνεχή επιμόρφωση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού.

Γενικοί και ειδικοί στόχοι

Επιμέρους στόχοι που υποστηρίζουν την αειφορική εξελικτική πορεία της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και την εφαρμοσιμότητα / αποτελεσματικότητα του ΠΧΠ είναι οι ακόλουθοι: 1. Ενίσχυση της εξωστρέφειας και ανταγωνιστικότητας της Περιφέρειας σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, μέσω της μεταστροφής των αδυναμιών που συνεπάγεται η νησιωτικότητα σε συγκριτικά πλεονεκτήματα και της περαιτέρω ενδυνάμωσης πόλων διεθνούς αναγνωρισιμότητας. 2. Σταδιακή ελαχιστοποίηση των εξαρτήσεων και προσέγγιση της αυτάρκειας σε ορισμένους τομείς. 3. Ανάπτυξη εσωτερικών δικτύων συνεργασίας / συμπληρωματικής λειτουργίας, με έμφαση στη μείωση της αναποτελεσματικότητας και την εξοικονόμηση ανθρώπινων και άλλων πόρων και απώτερο στόχο την άμβλυνση των ενδοπεριφερειακών και ενδονησιωτικών ανισοτήτων (κοινωνική και οικονομική συνοχή). Η εδαφική συνοχή εκ των πραγμάτων είναι ανέφικτη στο νησιωτικό χώρο.

4. Αποδοτική χρήση όλων των φυσικών και πολιτισμικών πόρων της Περιφέρειας με γνώμονα το μέγιστο βαθμό προστασίας και διατήρησης της βιοποικιλότητας αυτού του κεφαλαίου και την καθιέρωση δυναμικών δεικτών παρακολούθησης. 5. Θωράκιση έναντι της περιβαλλοντικής τρωτότητας (ενδεικτικά: ανύψωση στάθμης θαλασσών, ερημοποίηση, μείωση βιοποικιλότητας – ξενικά είδη, έκθεση σε κινδύνους π.χ. τσουνάμι, σεισμούς, πλημμύρες, πυρκαγιές, ρύπανση / μόλυνση), οφειλόμενης σε εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες, φυσικούς και ανθρωπογενείς. 6. Αναβάθμιση και ανάδειξη φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. 7. Ενίσχυση του ρόλου του Νοτίου Αιγαίου ως κορυφαίου προορισμού του τουρισμού εμπειρίας παγκοσμίως, μέσω της υιοθέτησης μιας στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης, διαφοροποίησης του προϊόντος και δημιουργίας ταυτότητας προορισμού. 8. Προώθηση, κατά προτεραιότητα, της έρευνας και εφαρμογής καινοτομικών μεθόδων στους τομείς:  της εργασίας, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες  της πρωτογενούς δραστηριότητας, με σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας  της παραγωγής (μορφές, συνδυαστικότητα, τεχνολογίες) και διαχείρισης (εξοικονόμηση) ενέργειας  της χρήσης των υδατικών πόρων  της επεξεργασίας / διαχείρισης υγρών και στερεών αποβλήτων  της προστασίας της ακτογραμμής και της διαχείρισης της παράκτιας ζώνης  της διαχείρισης του θαλάσσιου χώρου.

9. Διάδοση / διείσδυση και διεύρυνση του φάσματος των εφαρμογών της τηλεματικής (ΤΠΕ), με έμφαση στους τομείς της υγείας (τηλεϊατρική), της εκπαίδευσης, της διοίκησης και των υπηρεσιών, του αγροδιατροφικού τομέα, της μεταποίησης, του εμπορίου και του τουρισμού / Ανάπτυξη κέντρων τηλεργασίας. 10. Έξυπνη εξειδίκευση. 11. Δημιουργία ικανοποιητικών συνθηκών για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας και προσανατολισμός αυτής σε καινοτομικές κατευθύνσεις, ιδιαίτερα σε κλάδους με ισχυρή παρουσία και συγκριτικά πλεονεκτήματα του συγκεκριμένου χώρου (πρωτογενής τομέας / τοπικά προϊόντα ΠΟΠ, ΠΓΕ, βιολογικά, ειδικές μορφές τουρισμού). 12. Συμβολή στη βελτιστοποίηση της σχέσης μεταξύ των τριών βασικών στόχων του αειφορικού χωροταξικού σχεδιασμού: ισόρροπη ανταγωνιστικότητα - ανάπτυξη, κοινωνική - οικονομική συνοχή, περιβαλλοντική προστασία (βιώσιμη διαχείριση). 13. Ενσωμάτωση της προστασίας του περιβάλλοντος και του τοπίου σε όλες τις επιμέρους πολιτικές με χωρική διάσταση. 14. Προώθηση της σύζευξης του οικονομικού – χωρικού σχεδιασμού, στη συγκυρία της τρέχουσας (2014-2020) και της νέας προγραμματικής περιόδου (2021-2027), με απώτερο στόχο την αποτελεσματικότερη οριζόντια διασύνδεση των τομεακών πολιτικών και τη βελτιστοποίηση της συνέργειας των χρηματοδοτούμενων δράσεων / έργων. 15. Εναρμόνιση και ανάδραση (προτάσεις τροποποίησης) με τα ισχύοντα υπερκείμενα Πλαίσια [Γενικό (ΦΕΚ 128/Α’/3.07.2008) και Ειδικά Πλαίσια για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΦΕΚ 2464/Β’/03.12.2008), τη Βιομηχανία (ΦΕΚ 151/ΑΑΠ/13.04.2009), τις Υδατοκαλλιέργειες (ΦΕΚ 2505/Β’/4.11.2011), τα Καταστήματα Κράτησης (ΦΕΚ 1575/Β’/28.11.2001), τα οποία θεσμοθετήθηκαν σε μεταγενέστερο χρόνο. Παροχή μεθοδολογικού και κατευθυντήριου πλαισίου στα εκπονούμενα Νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες και το προγραμματιζόμενο προς αναθεώρηση ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ. 16. Παροχή πλαισίου κατευθύνσεων στα υποκείμενα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού και σε προγράμματα / σχέδια / επενδύσεις με χωρική διάσταση.

Πρότυπο χωρικής ανάπτυξης - Κατευθυντήριες επιλογές

Το ΠΧΠ καλείται να υποστηρίξει τη δυναμική ανταπόκριση της Περιφέρειας στις νέες προκλήσεις του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, στο πλαίσιο της Στρατηγικής για Έξυπνη, Διατηρήσιμη και Χωρίς Αποκλεισμούς Ανάπτυξη - ΕΥΡΩΠΗ 2020 -, εντείνοντας τις προσπάθειες για την ενίσχυση της αναγνωρισιμότητας της Περιφέρειας και, κατ’ επέκταση, του ρόλου της σε διαμορφωμένες μακροπεριφέρειες και δομές συνεργασίας στη βάση γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων.

Η χωρική οργάνωση βασικών λειτουργιών και οικονομικών δραστηριοτήτων και η πρόβλεψη για την ορθολογική τους ανάπτυξη και συσχέτιση στοχεύουν στη δημιουργία των προϋποθέσεων ώστε η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου να ανταποκριθεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό στον περιγραφέντα ρόλο της στο εθνικό και το ευρωπαϊκό χωρικό σύστημα.

Έτσι, διαμορφώνεται το ακόλουθο κατευθυντήριο πλαίσιο: 1. Βελτιστοποίηση της αξιοποίησης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων. 2. Έμφαση σε τομείς οι οποίοι αποδεδειγμένα πρωτοστατούν στη δημιουργία υψηλού ΑΠΠ. 3. Προσανατολισμός σε εξωστρεφείς δραστηριότητες και ισχυροποίηση της παγκόσμιας θέσης την οποία καταλαμβάνει μέχρι σήμερα ως προς την ελκυστικότητα. 4. Συγκράτηση / σταθεροποίηση πληθυσμού, με προτεραιότητα στη βελτίωση της προσπελασιμότητας και της προσβασιμότητας σε υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης. 5. Διατήρηση φυσικού αποθέματος / υιοθέτηση της αρχής της «συμπαγούς πόλης» / έλεγχος πολεοδομικής και οικιστικής ανάπτυξης. 6. Διαφύλαξη και ανάδειξη περιβάλλοντος (φυσικού – πολιτισμικού – τοπιακού) μέσω ολοκληρωμένου χωρικού σχεδιασμού, αειφορικής διαχείρισης περιβαλλοντικών πόρων, δημιουργίας κατάλληλων τεχνικών υποδομών και δομών. 7. Βελτίωση κοινωνικής και οικονομικής συνοχής. 8. Υιοθέτηση καινοτόμων προσεγγίσεων στον σχεδιασμό, εφαρμογή και χρηματοδότηση των τομέων της ανάπτυξης. 9. Κινητοποίηση του νησιωτικού πληθυσμού και καλλιέργεια του αισθήματος κοινής ευθύνης.

Το πλαίσιο αυτό θα υποστηρίξει την πραγμάτωση του οράματος για την μεσο-μακροπρόθεσμη ανάδειξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου συνολικά και κάθε διακριτής μονάδας αυτοτελώς σε έναν αξιοβίωτο τόπο μόνιμης διαβίωσης για διάφορες κοινωνικοοικονομικές πληθυσμιακές ομάδες. Ο στόχος αυτός αποτελεί συνισταμένη ειδικών στόχων και επιδιώξεων που απορρέουν από την διέπουσα «φιλοσοφία» της αειφόρου ανάπτυξης, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στην επίτευξη προγραμματικών στόχων που εμπεριέχονται στην ευρωπαϊκή αναπτυξιακή πολιτική. Η μετουσίωση της υπό διαμόρφωση νησιωτικής πολιτικής σε εξειδικευμένο στοχευμένο πλαίσιο και η ενσωμάτωσή της στις τομεακές πολιτικές θα δράσει επικουρικά στην σταδιακή μεταστροφή των «αδυναμιών» του νησιωτικού χώρου σε συγκριτικό πλεονέκτημα υπό το πρίσμα των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης. Προφανώς, η εφαρμοσιμότητα (εύρος, χρονική αμεσότητα) αυτής της δυνατότητας είναι συνάρτηση των ιδιαίτερων τοπικών συνθηκών.

Η αειφορική προσέγγιση θα πρέπει να αποτελεί επίκεντρο και υπερκείμενο παράγοντα του προγραμματικού σχεδιασμού σε οποιαδήποτε χωρική κλίμακα και θεματική, επιδιώκοντας την βελτιστοποίηση της σχέσης μεταξύ των τριών βασικών στόχων του αειφορικού χωροταξικού σχεδιασμού: ισόρροπη ανταγωνιστικότητα - ανάπτυξη, κοινωνική - οικονομική συνοχή, περιβαλλοντική προστασία (βιώσιμη διαχείριση).

Παραγωγικοί τομείς

Μεταξύ άλλων, στην εισήγηση του θέματος, αναλύονται και οι παραγωγικοί τομείς (Α’ γενής, Β’ γενής, Γ’ γενής) και προτείνονται στρατηγικές επιλογές ενώ γίνονται σαφείς αναφορές και στο θέμα της δόμησης.

Στον πρωτογενή τομέα: α. Θεμελιώδη αρχή στην προσέγγιση της χωρικής διάστασης του πρωτογενή τομέα συνιστά η διαφύλαξη των φυσικών υποδοχέων. β. Στον τομέα της αλιείας ως κεντρικός στόχος τίθεται η προώθηση της αειφορικής αλιείας αυτοτελώς και σε συνέργεια με τον τουρισμό και τη μεταποίηση. γ. Στις υδατοκαλλιέργειες μεταξύ των άλλων προτείνεται προώθηση του σχεδιασμού συστήματος παρακολούθησης, η δημιουργία αποτελεσματικών ελεγκτικών μηχανισμών για την παρακολούθηση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος.

Στο δευτερογενή τομέα δίνονται κατευθύνσεις για την εξόρυξη, για τη βιομηχανία – βιοτεχνία και μεταποίησης. Ως γενική κατεύθυνση τίθεται η ενίσχυση του κλάδου της μεταποίησης με βελτιστοποίηση της διασύνδεσης με τον πρωτογενή και τριτογενή –κυρίως τον τουρισμό- τομέα, ενώ προωθείται η ίδρυση και λειτουργία οργανωμένων υποδοχέων.

Στον τριτογενή τομέα - τουρισμό ως κύριοι άξονες τίθενται: 1. η αυστηρή ρύθμιση συγκρούσεων και ασυμβατότητας χρήσεων γης και θαλάσσιου χώρου και δραστηριοτήτων, εντός οικιστικών περιοχών, στο αγροτικό περιβάλλον συμπεριλαμβανομένης της παράκτιας ζώνης, 2. η σταδιακή εφαρμογή ελέγχου παραμέτρων χωρητικότητας και φέρουσας ικανότητας με ποσοτικοποιημένες μεθόδους, με συνεχή εμπλουτισμό των μετρούμενων μεγεθών, 3. η εξασφάλιση ασφαλούς πρόσβασης και διακίνησης στα νησιά, 4. ο μετριασμός παρενεργειών από εσωτερικές μεταφορές αγαθών και ανθρώπων, 5. η προστασία φυσικών και πολιτιστικών πόρων, 6 η θεσμοθέτηση τοπικών κανονισμών στην περίπτωση κενών και αστοχιών στην υπερκείμενη νομοθεσία.

Αναλυτικά η εισήγηση της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου, από τον κ. Βενέρη, έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Κοινής Γνώμης.