Τα Άγια Θεοφάνεια στον Πόντο

Τα Αγια Θεοφάνεια , τη μεγάλη γιορτή  του Χριστιανισμού, σε ανάμνηση της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή  γιορτάζουμε κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου . Είναι  η τρίτη και τελευταία γιορτή του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα. Λέγεται, επίσης, Επιφάνεια και Φώτα.

Στον εορτασμό των Αγίων Θεοφανείων, σύμφωνα με την Ποντιακή παράδοση  
 
΄΄Από της ερήμου ο Πρόδρομος ήλθε να βαπτίσει τον Κυριόν.
Βέβαιον Βασιλέα εβάπτισε, Υιόν και Θεόν ομολόγησε.
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε, τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε.
Δόξα εν υψιστοίς εκρούγαζαν, Κύριον και Θεόν ομολόγησαν....΄΄
(Απόσπασμα από τα ποντιακά κάλαντα των Φώτων)
 
 
     << Στον Πόντο έλεγαν ότι τα Φώτα ανοίγουν οι ουρανοί, τα ζώα μιλούν στο μαντρί και με τον καθαγιασμό των υδάτων εξαφανίζονται, κατά τη λαϊκή δοξασία όλα τα δαιμόνια και επιτυγχάνεται η έννοια του καθαρμού.

     Ο Δημήτρης Ψαθάς περιγράφει τον εορτασμό των Θεοφανείων στην Τραπεζούντα, μία από τις τελευταίες χρονιές πριν τον ξεριζωμό: ΄΄Ασταμάτητα έπεφτε το χιόνι. Το κρύο ήταν τσουχτερό. Τα παλληκάρια ωστόσο, που θ΄ αγωνιζόντουσαν, δεν έδειχναν να σκωτίζονται. Νέοι, γεροδεμένοι, βρισκόντουσαν από νωρίς στην παραλία. Κάθε ενορία είχε επιλέξει έναν. Άλλος από τον Αη Γρηγόρη, άλλος από την Αγιά Μαρίνα, τα Εξώτειχα, τον Άγιο Βασίλειο, τον Πόζτεπε και αλλού..... Αλλά νάτη κιόλας κατεβαίνει η πομπή με το Μητροπολίτη Χρύσανθο ντυμένον στα ολόχρυσα, με τους παππάδες, τους ψαλτάδες, τα εξαπτέρυγα.....
Το χιόνι γίνεται όλο και πιο πυκνό κι ο αέρας όλο και πιο μανιασμένος. Αργά-αργά προχωρεί η πομπή με ψαλμωδίες και φτάνει μέχρι την παραλία που ανεμοδέρνεται και θαλασσοχτυπιέται με βρόντους που αντιλαλούν σαν κανονιές στο Γκιουζέλ-Σαράι...

     Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου Κύριε...

 Με το σήκωμα του Σταυρού όλοι οι αγωνιστές πετάνε απ΄ τους ώμους τα παλτά τους και χυμούν μέσα στα ολόρθα κύματα της Μαύρης Θάλασσας.... Που να βρεθεί ο Σταυρός μέσα σε τούτο κακό; ....Ποιά ενορία νίκησε; Ο Αη Γρηγόρης; ο Αη Βασίλης; η Αγιά Μαρίνα; ο Πόζ τεπες; Ο νικητής αναψοκοκκινισμένος απ΄ την προσπάθεια σκαρφαλώνει στη μικρή χερσόνησο και δίνει το Σταυρό στο Δεσπότη.... Και του χρόνου! Θεέ μου! Πότε τάχα θα μεγαλώσω κι εγώ να πιάσω το Σταυρό΄΄;
 
     Αλήθεια γιατί  διατηρούμε αυτά τα έθιμα; Γιατί κόβουμε βασιλόπιτα; Γιατί λέμε τα κάλαντα; Μήπως πιστεύουμε ακόμη σε δαιμόνια; Οι πρόγονοι μας στον Πόντο ήταν απλοϊκοί; Ήταν αφελείς; Η παράδοση είναι γραφική;
     Τα έθιμα που δεν έχουν ποια χρηστική αξία έχουν στην πράξη καταργηθεί. Τα έθιμα που διατηρούμε και σήμερα έχουν κάποιο λόγο ύπαρξης. Τα διατηρούμε ίσως για την αισιοδοξία που εμπνέει η ανάμνηση. Ίσως για τη γοητεία της αναπαράστασης. Κάποιοι γιατί πιστεύουν στην ευετηρία που προκαλούν τα έθιμα. Άλλοι γιατί είναι νοσταλγοί του παρελθόντος. Οι περισσότεροι, για να μη χαθεί η παράδοσή μας. Η αγωνία για τη διάσωση της παράδοσης, καθιστά την Παράδοση μια έννοια πιο δυνατή, ακόμη και από την πατρίδα. Μπορεί να μη ζούμε πια στον Πόντο, αλλά η Παράδοση έχει αναλάβει το βάρος, για ΄μας τους Πόντιους να υποκαθιστά ακόμη και την ιστορική μας πατρίδα, τον Πόντο.
     Έχουμε συμβολοποιήσει την έννοια της πατρίδας, μέσα από την ποντιακή παράδοση. Έτσι, η έννοια της πατρίδας υπάρχει στο χρόνο και όχι μόνο σε ένα συγκεκριμένο τόπο. Η επιβίωση, η αναβίωση και η αναπαράσταση αυτών των εθίμων, λειτουργούν και «θεραπευτικά» στο τραύμα του ξεριζωμού.
     Σήμερα, εν έτει 2014, η Παράδοση είναι μια μορφή αντίστασης>>. (απόσπασμα από Μυροφόρα Ευσταθιάδου , λαογράφο)

Με εκτίμηση
Υποπλοίαρχος(ε.α.)
Ουρανία Πανταζή Π.Ν.