ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

Πολύ "ανθρωπιστική" ήταν η συμπεριφορά της Ιεράς Εξέτασης. Εκτελούσε αναίμακτα τους αιρετικούς. Τους έκαιγε ζωντανούς. Εξίσου, με άλλον τρόπο "ανθρωπιστική", ήταν η συμπεριφορά των Ναζί. Υποδέχονταν στα στρατόπεδα εξόντωσης τους κρατουμένους, ενώ μια ορχήστρα έπαιζε εκλεκτή κλασική μουσική. Πολύ "ανθρωπιστικά", και "δημοκρατικά" σε ένα θανατοποινίτη δίνεται η "ελευθερία" να επιλέξει πώς θέλει να εκτελεστεί, να απαγχονιστεί, να στραγγαλιστεί, να λιθοβοληθεί, να πυροβοληθεί ή να καθίσει σε ηλεκτρική καρέκλα.

Πόσο ελευθερία είναι η επιλογή; Εντάξει, χωρίς δυνατότητα επιλογής δεν υπάρχει ελευθερία. Αλλά το να μπορώ να επιλέγω σημαίνει ότι είμαι ελεύθερος; Ο Αριστοτέλης, που σκέφτηκε για ό,τι όλοι οι επόμενοί του διανοητές επίσης σκέφτηκαν, έλαβε σαφή θέση: "Ἒχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἳρεσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετούς ἐπικίνδυνον". Όταν είναι προεπιλεγμένα σαφώς περιορισμένες οι δυνατότητες επιλογής μας, αυτό όχι μόνο δεν είναι ελευθερία, αλλά είναι και επικίνδυνο, διαπιστώνει ο μεγάλος σοφός, όσον αφορά την πολιτική. Ένας από του λόγους της επικινδυνότητας είναι ότι, στην πολιτική, δίνει την ψευδή αίσθηση της ελευθερίας.

Γράφω τούτο το κείμενο μετά από πρόσφατες βουλευτικές εκλογές και τoν πρώτο γύρο από τις ακόμη πιο πρόσφατες αυτοδιοικητικές. Βέβαια, ήδη πριν από τις τελευταίες εκλογές, δόθηκε ένα απατηλό μήνυμα. Από όλα τα κόμματα, ρητά και άρρητα. Οι αυτοδιοικητικές εκλογές πήραν χαρακτήρα κομματικό. Οι εκλογείς δεν ψηφίζουν τον καταλληλότερο κατ΄αυτούς υποψήφιο, αλλά τον εκλεκτό κάποιου κόμματος. Τι σημαίνει αυτό; Το κόμμα που έχει πλειοψηφήσει στη βουλή ελέγχει προφανώς τη νομοθετική εξουσία. Με μια πλειοψηφία 50%+1 μπορεί να αποφασίζει για το 100% των πολιτών. Επίσης, το ίδιο κόμμα, με την πλειοψηφία στη βουλή, αποφασίζει την εκτελεστική εξουσία, τον πρωθυπουργό. Η κυβέρνηση με τη σειρά της (υπουργικό συμβούλιο) αποφασίζει και διορίζει τους επικεφαλής της δικαστικής εξουσίας, Αρείου Πάγου, Συμβουλίου Επικρατείας, Ελεγκτικού Συνεδρίου. Όλες οι εξουσίες γίνονται μία, το Κόμμα. Και το ίδιο κόμμα ελέγχει την τοπική αυτοδιοίκηση. Γνήσια παντοδυναμία. Με άλλα λόγια, λέμε στο Σύνταγμά μας πως έχομε δημοκρατία ("προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία"), ενώ πραγματικά έχομε "κομματοκρατία" και "δυναστικό κράτος", για να χρησιμοποιήσω την ορολογία του Γ. Κοντογιώργη. Μα πώς αλλιώς θα μπορούσε να είναι;

Ιδανικά, όπως πάλι γράφει το Σύνταγμά μας: "Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα". Και με αυτό το πρώτο άρθρο του Συντάγματος αρχίζει η αντίφαση. Αν το Σύνταγμα δεν έχει αποφασιστεί από το Λαό, αλλά από μια κομματοκρατία, όπως έχει γίνει σε μας, και δεν μπορεί να αλλάξει από το λαό, όπως γράφει το ίδιο το Σύνταγμά μας (άρθρο 110), πώς υπάρχει λαϊκή κυριαρχία;

Για να μην υπάρχει κομματοκρατία, θα μπορούσε ένας Ανώτατος Άρχοντας, σαν το Λουδοβίκο ΙΔ, να αποφασίζει για όλα. Ή θα μπορούσε μια ανώτατη αρχή να διορίζει τους βουλευτές, όπως περίπου έγινε σε μας στη διάρκεια της χούντας. Προφανώς σε όλες αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχει λαϊκή κυριαρχία που απαιτεί το Σύνταγμά μας. Ο Αριστοτέλης υπαινίσσεται πάλι τη λύση: "Λέγω δ΄ οἷον δοκεῖ δημοκρατικὸν μὲν εἶναι τὸ κληρωτὰς εἶναι τὰς ἀρχὰς, τὸ δ΄ αἱρετὰς ὀλιγαρχικὸν". Στη δημοκρατία οι άρχοντες κληρώνονται, ενώ στην ολιγαρχία εκλέγονται. Ο ίδιος ο Σταγειρίτης βλέπει, αν και όχι με μεγάλη σαφήνεια, ότι το καλύτερο πολίτευμα, η "πολιτεία", όπως το αποκαλεί, είναι μεικτό. Μεταφέροντας τη σκέψη του στα σύγχρονα δεδομένα, θα λέγαμε πως στα αστικά δικαστήρια, όπου κάποια πράξη συγκρίνεται με το νόμο, απαιτείται από τους άρχοντες δικαστές να γνωρίζουν το νόμο. Επίσης στην εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση), όπου χαράζεται και υλοποιείται κάποια πολιτική, χρειάζονται γνώσεις και εμπειρία. Στα ποινικά δικαστήρια όμως κάποιος άνθρωπος συγκρίνεται με μια πράξη, αν την έκανε ή όχι, αθώος ή ένοχος; Πουθενά δεν προκύπτει η ανάγκη γνώσης του νόμου για τέτοια απόφαση. Αρκούν η εντιμότητα και ο κοινός νους. Για τη νομιμότητα της διαδικασίας βέβαια απαιτούνται γνώστες του νόμου χωρίς όμως να λαβαίνουν μέρος στη λήψη της απόφασης. Αντίστοιχα, στη νομοθετική εξουσία συγκρίνεται ένα νομοσχέδιο της κυβέρνησης με τη βούληση του λαού. Τι ζυγίζει περισσότερο, το όφελος που θα προκύψει για το λαό από το νόμο ή το κόστος που οπωσδήποτε αυτός ο λαός θα πληρώσει; Ο μοναδικός τρόπος που υπάρχει για να γνωρίζει η βουλή τη βούληση του λαού είναι να αποτελείται αυτή από εκπροσώπους που έχουν κληρωθεί από το σύνολο του πληθυσμού. Οι απαράβατοι μαθηματικοί νόμοι της Στατιστικής ορίζουν ότι ένα τέτοιο τυχαίο δείγμα του πληθυσμού έχει βούληση (με κάποιο μετρητό σφάλμα) ίδια με τη βούληση του συνόλου.

Και τι κακό έχει η εκλογή των βουλευτών; Κάθε εκλογή υποχρεωτικά αναπτύσσει πελατειακές σχέσεις. Κάθε βουλευτής δεν ενεργεί σύμφωνα με τη συνείδησή του, αλλά σύμφωνα με το κόμμα του (αλλιώς δεν θα ξαναείναι υποψήφιος) και σύμφωνα με τους ψηφοφόρους του σε βάρος συνήθως του υπόλοιπου λαού (αλλιώς δεν θα ξαναψηφιστεί).

Όλο αυτό το σύστημα εφαρμοζόμενο στον τόπο μας, αλλά και σε όλο το "δημοκρατικό" αυτοονομαζόμενο κόσμο, έχει πείσει τους πολίτες πως ό,τι κι αν ψηφίσουν, τίποτε σημαντικό δεν αλλάζει, όπως ο θανατοποινίτης δεν αλλάζει τίποτε το ουσιαστικό επιλέγοντας τον τρόπο της εκτέλεσής του. Και πώς αντιδρά; Το βλέπομε σε όλο τον κόσμο. Υψηλά ποσοστά αποχής παντού, διαρκώς αυξανόμενα. Π.χ. στον τόπο μας: Αποχή στις εθνικές εκλογές, Μάιος 2023: 38%. Εθνικές εκλογές Ιούνιος 2023: 46%. Αυτοδιοικητικές για εκλογή περιφερειαρχών, πρώτος γύρος, 8 Οκτωβρίου 2023: >50%. Αποχή σημαίνει ότι για τον απέχοντα η άσκηση του ύψιστου πολιτικού δικαιώματός του είναι λιγότερο σημαντική από κάθε άλλη καθημερινότητά του, όπως το να κάθεται στην τηλεόραση και να κλαίει τη μοίρα του. Μήπως έχει δίκιο; Μήπως απέχοντας δείχνει ότι δεν θέλει να μετάσχει στη νομιμοποίηση της δικής του αδυναμίας να μετέχει στην τύχη του; Τουλάχιστον να μην του λένε κάποιοι: "Αυτούς ψήφισες, αυτοί σε κυβερνούν, μην παραπονιέσαι". Απέχω δεν σημαίνει ότι κανένας υποψήφιος δεν με ικανοποιεί. Γι΄ αυτό υπάρχει η λευκή ψήφος. Σημαίνει ότι το σύστημα της εκλογής των αντιπροσώπων μας δεν με ικανοποιεί. Η κληρωμένη βουλή δεν μπορεί να έχει πελατειακές σχέσεις. Τις διατηρούν βέβαια οι εκλεγμένοι κυβερνήτες, αλλά αυτούς τους ελέγχει η βουλή, η λαϊκή βούληση, και αυτό που προσφέρουν είναι οι γνώσεις και οι εμπειρίες τους που τεκμηριωμένα έχουν.

Η απογοήτευση οδηγεί στην αδιαφορία. Το επόμενο βήμα ονομάζεται βία. Κυριαρχεί και επεκτείνεται παγκόσμια.