Σύρος: “Άνω Σύρος, η πρώτη πόλη”

Η θάλασσα, το πέλαγος, τα νησιά, οι Κυκλάδες, οι άνεμοι... ενέπνευσαν τον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, τον συγγραφέα του “Άξιον Εστί”. Ο Ελύτης ήταν ο πιο δυνατός, ο πιο ελληνικός, ο μεγάλος ποιητής του Αιγαίου που... με τα λόγια του καλλιέργησε τη χέρσα γη και κατόρθωσε να παρουσιάσει με θαυμάσια γραπτά κείμενα τα νησιά των Κυκλάδων, που ο ίδιος τα είχε θαυμάσει. Και είχε πει : “Τούτα τα νησιά είναι τα στολίδια του Αρχιπελάγους”.Και μαζί με τους βράχους, τα αγριολούλουδα και τους θάμνους, ο Ελύτης τραγούδησε τους ανέμους και παρουσίασε με ονόματα, που εκείνος θέλησε να τους προσφέρει. Το ποίημά του αναφέρει:

“Οι σημάντορες άνεμοι που ιερουργούνε

που σηκώνουν το πέλαγος σαν Θεοτόκο,

που σφυρίζουν στα όρη κι έρχονται.

Οι δρομείς που διάνυσαν τα ουράνια μίλια,

οι... Ερμήδες με το μυτερό σκιάδι

και του μαύρου καπνού το κηρύκειο.

Ο Μαΐστρος, ο Λεβάντες, ο Γαρμπής,

ο Πουνέντες, ο Γραίος, ο Σιρόκος,

η Τραμουντάνα, η Όστρια”.

Ανάμεσα σ’ αυτούς τους σημάντορες ανέμους της φουσκοθαλασσιάς της χειμωνιάτικης, αλλά και των καλοκαιρινών μελτεμιών, δίπλα στο ιερό νησί της Δήλου, πατρίδα των δύο θεών, του Απόλλωνα και της Άρτεμης, βρίσκεται η γνωστή γοητευτική... Σύρα! Τούτο το νησί, η Συρίη (όπως λεγόταν στην εποχή του Ομήρου) και Σύρος ή Σύρα σήμερα, δεν έχει να παρουσιάσει τίποτα ιδιαίτερο σαν... φύση. Παντού τριγύρω απόκρημνοι βράχοι – που διακόπτονται από μικρούς ορμίσκους και κολπίσκους – και ιδιαίτερα υπάρχουν θάμνοι με μυρωδιές ευχάριστες και πανέμορφα λουλούδια... Όταν όμως το πλοίο πλησιάζει το λιμάνι της Ερμούπολης (η πανέμορφη πρωτεύουσα των Κυκλάδων), ξεδιπλώνονται και προβάλλονται δύο πανέμορφες πόλεις κτισμένες πάνω σε δύο λόφους! Η Άνω Σύρος, η μεσαιωνική πόλη που είναι στενά συνδεδεμένη με την παλαιά περίοδο των Σταυροφοριών. Αυτές δημιουργήθηκαν το 1207,τρία χρόνια μετά την 4η Σταυροφορία. Αυτή η πόλη δεσπόζει πάνω στον υψηλό κωνικό λόφο που στεφανώνεται από τον ναό του Αγίου Γεωργίου, την Μητρόπολη των Καθολικών. Αυτή η πόλη της Άνω Σύρου μοιάζει με φρούριο (ανέφεραν μερικοί Ευρωπαίοι που την επισκέφθηκαν). Έχει στενούς μικρούς δρόμους, καμάρες, πύλες και σπίτια πολύ κοντά το ένα με το άλλο και με ενισχυμένους εξωτερικούς τοίχους... σαν φρούριο.Οι πύλες, που σήμερα είναι οι είσοδοι του οικισμού, τα παλαιά χρόνια έκλειναν με μεγάλες ξύλινες πόρτες προφυλάσσοντας τους κατοίκους από επιδρομές πειρατών. Είναι τόσα και αμέτρητα τα σκαλοπάτια που ξεκινούν από τους πρόποδες του λόφου και οδηγούν σε γειτονιές. Όλοι όσοι επισκέπτονται την Άνω Σύρο Θαυμάζουν τον χώρο της. Στην Πιάτσα της Άνω Σύρου που είναι ο πιο πολυσύχναστος δρόμος του οικισμού, υπάρχουν τα μικρά καφενεία, τα ουζερί και τα ταβερνάκια που προσφέρουν απολαυστικούς μεζέδες. Έχω προσέξει και ακούσει ότι μερικοί φίλοι άλλων ξένων θέλησαν να τους ενημερώσουν να ανέβουν και να χαρούν την υπέροχη θέα των άλλων νησιών, όπως της Τήνου, της Μυκόνου, της Πάρου κ.α. Όλη αυτή την απόλαυση συνοδεύει η ρεμπέτικη μουσική του Μάρκου Βαμβακάρη, που εκεί στην Πιάτσα ήταν η γειτονιά του και εκεί τραγουδούσε την... Φραγκοσυριανή! Εκεί στην Πιάτσα, σε μια παλιά κατοικία που αποκαταστάθηκε, στεγάζεται από το 1995 το Μουσείο του Μάρκου Βαμβακάρη. Στην Άνω Σύρο γεννήθηκε (το 1905) και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο μεγάλος ρεμπέτης. Στο μουσείο που δημιουργήθηκε στη μνήμη του μεγάλου Συριανού συνθέτη... και γνωστού σε όλη την Ελλάδα, παρουσιάζονται φωτογραφίες, προσωπικά αντικείμενα όπως: το μπουζούκι του, χειρόγραφοι στίχοι των τραγουδιών του κ.α. Όλα αυτά εκτίθενται στο Μουσείο που δημιουργήθηκε στη μνήμη του μεγάλου Συριανού συνθέτη. Άλλωστε κάθε χρόνο σε ειδικές γιορτές ακούγονται, (και τα ακούν με ιδιαίτερη ευχαρίστηση) τα τραγούδια του, όχι μόνο από Συριανούς, αλλά και από ξένους. Ένα άλλο μουσείο γεννήθηκε στο κέντρο της Άνω Σύρου. Εκεί φιλοξενεί μία έκθεση εργαλείων και μηχανών, που χρησιμοποιούσαν οι επαγγελματίες των περασμένων χρόνων. Είναι σημαντικό, ότι και εκεί παρουσιάζεται και πάγκος πλανόδιου ψαρά, αλλά και υπάρχουν πολλά παλαιά εργαλεία του ράφτη, του κουρέα, του μαραγκού... αλλά και εργαλεία του γεωργού, του κτηνοτρόφου, του μελισσοκόμου και πολλά άλλα εκτίθενται στο χώρο του μικρού μουσείου.

Κέντρο Ιστορικών Μελετών Καθολικής Επισκοπής Σύρου

Στην οδό Δον Ι. Στεφάνου (πρώην ιεροσπουδαστήριο) υπάρχει το Κέντρο Μελετών Καθολικής Επισκοπής Σύρου. Το αρχειακό υλικό που υπάρχει, περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό εγγράφων από τον 16ο – 17ο αιώνα, ταξινομημένων σε θεματικές κατηγορίες, όπως... προικοσύμφωνα, διαθήκες, αγοραπωλησίες, δικαιοπραξίες αλλά και αποφάσεις για τις Καγκελαρίες της Επισκοπής, χάρτες ιστορικών ελληνικών περιοχών κ.α.

Σπουδαίο είναι επίσης (και ίσως μοναδικό) το αρχείο που καλύπτει την περίοδο της Τουρκοκρατίας και του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Το συριανό χθες εμφανίζεται με μοναδικό τρόπο στο ιστορικό Αρχείο της πρώτης πόλης του νησιού που δημιουργήθηκε το 1207, την εποχή της 4ης Σταυροφορίας. Πολλά χρόνια αργότερα ήταν η αρχή μιας νέας πόλης, της Ερμούπολης που ξεκίνησε το 1822.

Να είμαστε υπερήφανοι για το νησί μας!