Σε κίνδυνο το κεδροδάσος της Νάξου

Σε κίνδυνο βρίσκεται τα τελευταία χρόνια το δάσος της Νάξου, με τους φορείς (πολιτεία, Δήμος, Διεύθυνση Δασών), να έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου, με σκοπό την αντιμετώπιση της ασθένειας που έχει προσβάλει τους κέδρους, αλλά και την εν γένει διάσωσή του.

Γι’ αυτή την επίπονη προσπάθεια, μιλά στην “Κοινή Γνώμη” η υπεύθυνη γεωπόνος, Νίκη Κεφαλά, η οποία ζητά τη συνδρομή όλων, προκειμένου να υπάρξει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Να σημειωθεί ότι η κα. Κεφαλά εκπροσωπεί την εταιρεία «GreenFox Έργα Πρασίνου», η οποία έχει αναλάβει το έργο της διάσωσης του κεδροδάσους της Νάξου. Οι εργασίες εκτελούνται με εντολή της Διεύθυνσης Δασών Σύρου, υπό την επίβλεψη του Δασονομείου Νάξου και με την αρωγή του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων.

Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί ότι ακριβώς το ίδιο πρόβλημα, αντιμετωπίζει και το ανάλογο δάσος της Πάρου, όπου και εκεί εξετάζονται ανάλογα μέτρα και τρόποι παρέμβασης.

Το μοναδικό κεδροδάσος της Νάξου

Στη Νάξο βρίσκεται ένα από τα οκτώ δάση κέδρων που υπάρχουν στην Ελλάδα.

Το κεδροδάσος της Νάξου εκτείνεται στη νοτιοδυτική ακτή του νησιού, από την Αγ. Άννα ως το Αλυκό και το συνθέτουν αμμοθίνες, ρείκια, παγκράτια (κρίνοι της θάλασσας), αγρωστώδη, θυμάρια, ελίχρυσοι και φυσικά Άρκευθοι (Juniperus macrocarpa) ή κέδροι ή θαλασσόκεδροι.

Οι άρκευθοι ή κέδροι, όπως αναφέρει η γεωπόνος, Ειρήνη Κεφαλά, αναπτύσσονται με αργούς ρυθμούς, ζουν 200-300 χρόνια και οι ρίζες τους εκτείνονται στο διπλάσιο του ύψους τους, σχηματίζοντας γύρω τους ένα πυκνό πλέγμα που συγκρατεί την άμμο και δημιουργεί τους αμμόλοφους που τους περιβάλλουν.

Τα δάση της άρκευθου φιλοξενούν αρκετά είδη πτηνών, ερπετών και μικρών θηλαστικών που συμπληρώνουν ένα μοναδικό οικοσύστημα άξιο της προσοχής, της φροντίδας, της προστασίας και της διαφύλαξης του από τον άνθρωπο του σήμερα για τον άνθρωπο του αύριο.

Τα πρώτα ανησυχητικά σημάδια εμφανίστηκαν το 2020

Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, η εικόνα της ξήρανσης των δένδρων έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στην τοπική κοινωνία και όχι μόνο.

Τα πρώτα ανησυχητικά σημάδια, εμφανίστηκαν το καλοκαίρι του 2020, όπου οι κέδροι άρχισαν να παρουσιάζουν τον αρχικό μεταχρωματισμό τους και την τελική τους ξήρανση.

Ως υπεύθυνος της ζημιάς που έχει προκληθεί, όπως αναφέρει στο ιστορικό του θέματος η κα. Κεφαλά, αρχικά θεωρήθηκε ο μύκητας phomopsis juniperovora, που είχε ταυτοποιηθεί νωρίτερα στις άρκευθους της ανατολικής ακτής της Πάρου. Λήψη δειγμάτων και εργαστηριακοί έλεγχοι όμως, κατέδειξαν ως υπαίτιο της προσβολής, το ξυλοφάγο έντομο Semanotus russicus (Coleoptera, Cerambycidae).

Από το καλοκαίρι του 2020 έως και σήμερα, τα Κεδροδάση έχουν δεχθεί δύο επεμβάσεις κοπής, απομάκρυνσης των υπολειμμάτων κοπής και άμεση καύση αυτών, σύμφωνα με τις οδηγίες της επιστημονικής κοινότητας και της Διεύθυνσης Δασών Σύρου.

Είναι σημαντικό, όπως λέει η κα. Κεφαλά, να γνωρίζουν οι πολίτες, πως οποιαδήποτε χρήση χημικών φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων, αφενός, είναι απαγορευμένη από την ευρωπαϊκή νομοθεσία σε παραθαλάσσιες περιοχές και δη σε περιοχές δικτύου NATURA και αφετέρου η χρήση χημικών δεν αναμένεται να έχει αποτέλεσμα σε έναν οργανισμό που αφού ανοίξει οπές στο φλοιό, στη συνέχεια ζει στην «καρδιά» του ξύλου.

Τον Μάρτιο του 2022, διενεργήθηκε νέα αυτοψία στις επίμαχες περιοχές, από επιστήμονες του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, αξιολογήθηκε η σημερινή κατάσταση και ελήφθησαν δείγματα προς εργαστηριακό έλεγχο.

Κατά την επίσκεψη, παρατηρήθηκαν σποραδικές νεκρώσεις Αρκεύθων με εντονότερο το φαινόμενο στο Πάρκο Αγίου Νικολάου στην Αγία Άννα, κυρίως σε σημεία κοντά σε δρόμους και περάσματα.

Στην περιοχή του Αλυκού παρατηρήθηκε έντονη καταπόνηση από βοσκή και σκηνίτες του καλοκαιριού.

Η ανθρώπινη όχληση οδηγεί σε συρρίκνωση του δάσους

Η υπεύθυνη γεωπόνος καταλήγει σε δύο συμπεράσματα, τα οποία εμπεριέχουν και θετικά, αλλά και αρνητικά πρόσημα.

Στα θετικά συγκαταλέγεται το γεγονός ότι μετά τις επεμβάσεις του 2020 και του 2021, ήταν η φυσική αναγέννηση του δάσους με νεαρά δενδρύλλια διαφόρων ηλικιών.

Βασικό αρνητικό συμπέρασμα, παραμένει η ανθρώπινη όχληση που οδηγεί το δάσος σε συρρίκνωση.

Μέτρα προστασίας κατά του ξυλοφάγου εντόμου Semanotus russicus

Μία νέα εργαστηριακή εξέταση του 2022, επιβεβαίωσε την ύπαρξη τόσο του ξυλοφάγου εντόμου Semanotus russicus (Coleoptera, Cerambycidae), όσο και την συνεργασία του με το φλοιοφάγο έντομο Phloeosinus thujae (Coleoptera, Curculionidae,Scolytinae).

Αυτά τα δύο είδη εντόμων, δημιουργούν προβλήματα κυρίως σε δένδρα με διαταραγμένη φυσιολογία, συνεπεία των κλιματολογικών συνθηκών, αλλά και μέσω της ανθρώπινης παρουσίας.

Οι επιστήμονες επισήμαναν την ανάγκη της άμεσης εκπόνησης ενός ολοκληρωμένου επιχειρησιακού σχεδιασμού αντιμετώπισης της προσβολής και την ανάγκη διαρκούς παρακολούθησης του φαινομένου.

Επιπλέον, συνέστησαν και μέτρα τα οποία αφορούν την άμεση απομάκρυνση των προσβεβλημένων δέντρων, την τοποθέτηση παγίδων εφοδιασμένων με γενικές προσελκυστικές ουσίες ώστε να παρακολουθούνται σε μόνιμη βάση οι πληθυσμοί των εντόμων, την οριοθέτηση και την προστασία των περιοχών σε σχέση με την επισκεψιμότητά τους, την προστασία της φυσικής αναγέννησης με κατάλληλη σηματοδότηση, την απαγόρευση της βοσκής, την παρακολούθηση των μετεωρολογικών δεδομένων και τέλος, την ενημέρωση των πολιτών του νησιού, των δασκάλων και μαθητών, των αγροτών, των τουριστικών μονάδων και των επισκεπτών με πολύγλωσσα φυλλάδια.

Η σημερινή κατάσταση έχει αλλάξει προς το χειρότερο

Δυόμισι χρόνια μετά την τελευταία κοπή και καύση των προσβεβλημένων δένδρων, η εικόνα στα ευαίσθητα κεδροδάση, σύμφωνα με την αποτίμηση της κα. Κεφαλά, δυστυχώς έχει αλλάξει προς το χειρότερο.

Η προσβολή των δέντρων είναι εκτεταμένη, με αποτέλεσμα να κριθεί ως επαρκής λύση στη παρούσα φάση, η υλοτόμηση τμήματος ή και ολόκληρων δένδρων, όπου κρίνεται απαραίτητο, με σκοπό τη μείωση του πληθυσμού του εντόμου.

Κύριος παράγοντας  της υπάρχουσας κατάστασης σύμφωνα με την υπεύθυνη γεωπόνο, είναι το κενό που παρατηρήθηκε στις δράσεις παρέμβασης στο κεδροδάσος. 

“Η κατάσταση βαίνει προς το χειρότερο και αυτό οφείλεται στη δίχρονη καθυστέρηση που υπήρξε. Υπήρξε ένα κενό από το Μάιο του 2021, καθώς δεν προχώρησαν σε νέα ανάθεση εργασιών. Όταν άρχισαν οι πιέσεις εκ μέρους του Δήμου προς το κέντρο, ξεκίνησαν οι ενέργειες νέων αναθέσεων. Το κενό των δυόμιση χρόνων θεωρητικά είναι σημαντικό και πολύ περισσότερο όταν επιδρούν και οι ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες. Η περιβόητη κλιματική αλλαγή δεν είναι αθώα για τίποτα. Οι παρατεταμένες εποχές ξηρασίας βοηθούν προς το χειρότερο”, επισημαίνει η κα. Κεφαλά, η οποία στη συνέχεια αναφέρεται και στις «καταστροφικές» ανθρώπινες παρεμβάσεις του κόσμου.

“Το καλοκαίρι το νησί το «αλώνουν» οι τουρίστες και οι επισκέπτες με την κακώς εννοούμενη ανθρώπινη παρουσία. Τα κυριότερα προβλήματα είναι η παρουσία κάθε λογής απορριμμάτων, η καταπάτηση των είδη καταπονημένων ριζών των κέδρων, η βόσκηση που θα έπρεπε να είχε απαγορευθεί, η λαθροθηρία που υπάρχει και η οποία θα έπρεπε να είχε κατασταλεί. Δεν υπάρχει καμία προστασία και μετά από αυτό το κακό που έχει δημιουργηθεί, φαίνεται ότι υπάρχει διάθεση να παρθούν μέτρα προστασίας”, τονίζει στην εφημερίδα.

Οι εργασίες άρχισαν στις 15 Ιανουαρίου και επιβάλλεται να έχουν ολοκληρωθεί ως το τέλος Μαρτίου, που ξεκινάει η κινητικότητα του καταστροφικού αυτού του εντόμου για τα κεδροδάση.

Τα υπολείμματα κοπής οδηγούνται σε συγκεκριμένο χώρο και η καύση εκτελείται σύμφωνα με τους κανονισμούς της πυροσβεστικής υπηρεσίας.

Ενήμεροι για το έργο είναι η αστυνομική Διεύθυνση Νάξου και ο σύλλογος προστασίας άγριας ζωής Νάξου.

Δύσκολη η επόμενη μέρα

Η κα. Κεφαλά δεν κρύβει την ανησυχία της για την επόμενη μέρα, καθώς, όπως δηλώνει, η κατάσταση δεν είναι καθόλου εύκολη.

“Το έργο είναι ιδιαίτερα επίπονο, ψυχή τε και σώματι, η χρήση οποιουδήποτε μηχανήματος, πλην των εργαλείων χειρός, είναι απαγορευμένη στη περιοχή Natura και στο τέλος της διαδικασίας εκτιμάται ότι  ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των ατόμων της άρκευθου θα έχει χαθεί.

Αν θέλουμε να μιλάμε για διάσωση των κεδροδασών της Νάξου, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι απέναντι μας έχουμε έναν πολύ δύσκολο εχθρό που μόνο με συνέπεια και συνέχεια θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε και σε αυτό είναι απαραίτητη η συνδρομή όλων.

Εμείς θα προσπαθήσουμε να κάνουμε ότι το καλύτερο δυνατό και αυτό που ορίζει το συγκεκριμένο έργο, δηλαδή κοπή και απομάκρυνση των προσβεβλημένων δέντρων. Είναι ενθαρρυντικό ότι κάποια δέντρα που έχουν υποστεί τομές, δίνουν σημεία ζωής. Εάν υπάρξει συνέπεια στο έργο και μέτρα προστασίας, θα έχουμε κάνει πολλά βήματα. Τα δέντρα έχουν φυσική αναγέννηση και εάν αυτή προστατευθεί, θα δώσει νέα δάση. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρξουν αυστηρά μέτρα προστασίας. Δεν πάμε για την επόμενη μέρα, πάμε για ένα πιο μακρινό μέλλον που πρέπει να το χτίσουμε τώρα”, υποστηρίζει, κλείνοντας η κα. Κεφαλά.