Οι προκλήσεις της εκπαίδευσης στον αιώνα του εθισμού των εφήβων στα social media

Από τα 11 νέα μέτρα που ανακοίνωσε πρόσφατα το υπουργείο Παιδείας για τα σχολεία, αυτό που συζητήθηκε περισσότερο στη δημόσια σφαίρα ήταν η απαγόρευση της χρήσης κινητών τηλεφώνων κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, με την επισήμανση πως τα smartphones των μαθητών θα πρέπει να παραμένουν στο σακίδιο.

Με αυτό το μέτρο, η Ελλάδα επιχειρεί να προστεθεί στις ευρωπαϊκές χώρες που αποκλείουν τα smartphones από τις τάξεις, με μικρές διαφοροποιήσεις στους επιμέρους κανόνες. Η Πορτογαλία, η Φινλανδία, η Ισπανία εφαρμόζουν το ίδιο περίπου μοντέλο, ενώ και η Γαλλία ανακοίνωσε πρόσφατα την πιλοτική απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων για τους μαθητές ηλικίας έως 15 ετών, σε 200 σχολεία. Προσερχόμενα στο σχολικό τους ίδρυμα, τα παιδιά θα πρέπει να παραδίδουν τα smartphones τους στην είσοδο, από όπου και θα τα παραλαμβάνουν κατά την έξοδο.

O ΟΗΕ συστήνει ανοιχτά την απαγόρευση των κινητών στα σχολεία διεθνώς, ώστε να αντιμετωπιστεί η διάσπαση προσοχής. Ταυτόχρονα, γονείς σε όλο τον κόσμο μαζεύουν υπογραφές με το ίδιο αίτημα , το οποίο συμμερίζεται και η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών.

Η απόφαση, δεν ξενίζει ιδιαιτέρως κανέναν, αφού και από προσωπική εμπειρία οι περισσότεροι μπορούν να αντιληφθούν τις διασπαστικές ιδιότητες ορισμένων εφαρμογών, ενώ έρευνα του πανεπιστημίου Paderborn στη Γερμανία, που δημοσιεύτηκε πέρυσι στο επιστημονικό περιοδικό Nature, ήρθε να επιβεβαιώσει το ήδη γνωστό: «Τα αποτελέσματα του πειράματος που διεξήχθη υποδηλώνουν ότι η απλή παρουσία ενός smartphone οδηγεί σε χαμηλότερες γνωστικές επιδόσεις» σημείωναν οι ερευνητές.

Αυτό το ερευνητικό δεδομένο αξίζει να συνδυαστεί με δύο ακόμα στοιχεία, που σκιαγραφούν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια την προβληματική εικόνα στην Ελλάδα. Μεγάλη έρευνα σε παιδιά ηλικίας 13 έως 17 ετών που διενήργησε το Pew Research Center στις ΗΠΑ, διαπίστωσε πως οι έφηβοι προτιμούν τις πλατφόρμες YouTube, TikTok, Snapchat και Instagram με πολλούς να δηλώνουν πως ασχολούνται «σχεδόν συνέχεια» με τα social media μέσα στην ημέρα. Περίπου το ένα τρίτο των εφήβων που συμμετείχαν στην έρευνα, δήλωσαν πως χρησιμοποιούν τουλάχιστον έναν από αυτούς τους ιστότοπους «σχεδόν συνεχώς».

Η κατάσταση αυτή επιδεινώνει τις επιδόσεις των μαθητών που, ούτως ή άλλως, σε ποσοστό 10% πάσχουν από Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (σ.σ. ασχέτως χρήσης κινητού, προφανώς). Στα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου, η «Κ» είχε παρουσιάσει τα απογοητευτικά αποτελέσματα των Ελλήνων μαθητών στον διαγωνισμό PISA (Programme for International Student Assessment) που είχε διοργανώσει ο ΟΟΣΑ το 2022. Όπως προέκυπτε, οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών ήταν οι χειρότερες της τελευταίας δεκαετίας και στις τρεις δεξιότητες που εξετάζει ο διαγωνισμός - κατανόηση κειμένου, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες.

Στις τελευταίες πανελλαδικές εξετάσεις, σχεδόν 6 στους 10 έγραψαν κάτω από τη βάση σε Φυσική, Ιστορία και Μαθηματικά και μπορεί στη φυσική τα θέματα να ήταν εξόχως δύσκολα, σε τέτοιο βαθμό που αντέδρασαν οι πρόεδροι των Τμημάτων Φυσικής επτά ελληνικών ΑΕΙ όσο και η Ομοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος, αλλά στα άλλα δύο μαθήματα δεν υπήρξε τίποτα το αξιόμεμπτο.

Υπό αυτό το πρίσμα, η προσπάθεια του υπουργείου Παιδείας να «αποτοξινώσει» τους μαθητές, μάλλον εύλογη πρέπει να θεωρηθεί, αλλά το ερώτημα παραμένει αν και κατά πόσο η απαγόρευση θα εφαρμοστεί, αφού θεωρητικά το «μπλόκο» στα κινητά ίσχυε ήδη, όπως εξηγούσαν πρόσφατα στην «Κ» εκπαιδευτικοί, προσθέτοντας πως μέχρι σήμερα δεν είχε σε καμία περίπτωση εφαρμοστεί ούτε στα πιο αυστηρά, ιδιωτικά σχολεία.

Το πρόβλημα φυσικά δεν έγκειται στις συσκευές καθ’ αυτές, αλλά στους αλγορίθμους των κοινωνικών δικτύων, που είναι λεπτομερειακά σχεδιασμένοι για να απασχολούν την προσοχή μας όσο το δυνατόν περισσότερο. Είναι μια άνιση μάχη ανάμεσα στον εφηβικό εγκέφαλο που αναζητά εύκολες δόσεις σεροτονίνης, και σε άκρως εξελιγμένα προγράμματα που μαθαίνουν και βελτιώνονται διαρκώς παρακολουθώντας τη συμπεριφορά μας - σε ποια ποστ κοντοστεκόμαστε, πού αλληλεπιδράμε, με ποιους ανθρώπους μιλάμε. Για αυτόν τον λόγο και παρουσιάζει ενδιαφέρον το πρόγραμμα για το ψηφιακό σχολείο, μιας και η προσοχή των μαθητών θα είναι και πάλι στραμμένη σε μία οθόνη, αλλά με λογισμικά που δεν εκμεταλλεύονται ούτε καλλιεργούν τον social εθισμό.

Με το ψηφιακό φροντιστήριο, όλοι οι υποψήφιοι θα μπορούν να παρακολουθήσουν ζωντανά απογευματινές παραδόσεις για τα εξεταζόμενα μαθήματα. Παράλληλα διαδραστικά συστήματα μάθησης, θα βοηθούν τους μαθητές να διευρύνουν τις γνώσεις τους μέσα από ντοκιμαντέρ, βίντεο και προσομοιώσεις.

Εν τω μεταξύ, δημοτικά και γυμνάσια εξοπλίζονται με πάνω από 177.000 κιτ ρομποτικής και αναμορφώνεται το μάθημα πληροφορικής στο γυμνάσιο όπου θα διδάσκονται βασικές αρχές computing, ανάλυση δεδομένων, χρήση του διαδικτύου και ηθικές - κοινωνικές πτυχές. Με αυτόν τον τρόπο καταπολεμάται εμμέσως ο εθισμός στο smartphone με… άλλες, εκπαιδευτικές οθόνες.

Από την «σπηλιά» των αλγορίθμων είναι πολύ πιθανό να ξεπηδήσει στο μέλλον και ένας άλλος απρόσμενος βοηθός στην μάχη με τη ελλειμματική προσοχή και τις χαμηλές μαθησιακές επιδόσεις. Ο λόγος για την Τεχνητή Νοημοσύνη που ενδεχομένως να καταστήσει τη διδακτική διαδικασία πιο αποτελεσματική και προσαρμοσμένη στις ανάγκες του εκάστοτε μαθητή.

Επιπλέον, η ΑΙ μπορεί να διευκολύνει τη δουλειά των εκπαιδευτικών, προσφέροντάς τους εργαλεία για την αξιολόγηση της προόδου των μαθητών και τον εντοπισμό των «κενών».

Τέλος, η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί, αυτονόητα, να βελτιώσει την προσβασιμότητα στην εκπαίδευση: εργαλεία όπως τα συστήματα αυτόματης μετάφρασης και οι πλατφόρμες βασισμένες στην αναγνώριση φωνής βοηθούν μαθητές με διαφορετικές γλωσσικές και φυσικές ικανότητες να συμμετέχουν πλήρως στη μαθησιακή διαδικασία. Αυτό θα καθιστούσε αμέσως την εκπαίδευση πιο συμπεριληπτική και προσιτή.

Πηγή: kathimerini.gr