Σύρος Η πόλη που αφιερώθηκε στον κερδώο Ερμή

ΑΛΜΥΡΑ ΚΑΙ ΦΩΣ! Αυτή είναι η Κυκλαδίτικη ατμόσφαιρα. Μια ατμόσφαιρα που μοσχοβολά αλμύρα, φύκια, θυμάρι μέλι. Παντού στα Κυκλαδονήσια το βλέμμα ακουμπά στο κατάλευκο μάρμαρο και στη γκρίζα πεντακάθαρη πέτρα... υλικά που χρησίμευσαν στους ανθρώπους να χτίσουν τα σπίτια τους με τις αυλές και τις άπειρες εκκλησίες τους. Σε κάθε λοφίσκο δεσπόζει κι ένα κάτασπρο ξωκκλήσι. Μέσα σ’ αυτό ο Κυκλαδίτης στεγάζει το Θεό του. Οι Κυκλάδες έχουν μια εκτυφλωτική λευκότητα που την υπογραμμίζει πειστικά το λαμπρό του “αναρίθμητου γέλιου κυμάτων σε λευκό μείζον!”. Έτσι ανέφερε ο ποιητής της εποχής, ο Αισχύλος. Το λειψό, δηλαδή το λιγοστό και το έρημο γυμνό τοπίο, είναι οι πρωταγωνιστικές έννοιες σ’ αυτόν τον νησιώτικο χώρο, που όμως μπορούν να δώσουν στον άνθρωπο την αίσθηση της θεϊκής παρουσίας σε κάθε βήμα. Βράχος και θεότητα! Ένας δίδυμος συμβολισμός! Αυτούς τους βράχους έσκαψαν οι νησιώτες με κόπο πολύ! Έσκαψαν τα πλευρά των βουνών, μια και το χώμα είναι λιγοστό, να τα καλλιεργήσουν, για να καρπίσουν και να ζήσουν τις φαμίλιες τους. Σειρές από βαθμιδωτές ξερολιθιές συγκρατούν το χώμα και θυμίζουν ατελείωτες κερκίδες αρχαίου... θεάτρου. Το χωράφι κι η θάλασσα είναι ο πλούτος του Κυκλαδίτη. Λίγοι άνθρωποι έχουν βιώσει, αγαπήσει και παλέψει με τη θάλασσα όσο οι Κυκλαδίτες. Η θάλασσα μετέφερε ιδέες στην αρχαιότητα και δημιουργούσε ιστορία και πολιτισμό. Ένας σημαντικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στις Κυκλάδες την 3η π.Χ. Χιλιετία. Ήταν ένας πολιτισμός που θαυμάστηκε από όλο τον κόσμο και οι ειδικοί τον ονόμασαν: ΚΕΡΟΥ – ΣΥΡΟΥ γιατί τα σπουδαιότερα ευρήματα σε τέχνη ανακαλύφθηκαν σ’ αυτά τα δύο νησιά.

Σύρος: Το κέντρο των Κυκλάδων

Όταν το πλοίο μπαίνει στο λιμάνι της Σύρου, το θέαμα μιας πόλης που σκαρφαλώνει σε δύο λόφους εντυπωσιάζει και συναρπάζει τον επισκέπτη. Όπως και να το κάνουμε δεν είναι μια, αλλά δύο πόλεις. Δύο πόλεις, δύο κοινωνίες που έχτισαν σε μια κλίμακα με την πιο δυνατή αμφιθεατρικότητα. Δύο λόφοι και δύο κόσμοι.

Άνω Σύρος: Η πρώτη πόλη

Μια πανέμορφη μικρή, γραφική, μεσαιωνική πολιτειούλα είναι απλωμένη στον κεντρικό και υψηλότερο λόφο του νησιού, που στεφανώνεται από την εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, San Giorgio, όπως λένε οι ντόπιοι την Μητρόπολη των Καθολικών. Είναι μια πόλη χωρίς θορύβους και καυσαέρια, αφού οι δρόμοι και τα στενά της εξυπηρετούν μόνο τους ανθρώπους και ΟΧΙ τ’ αυτοκίνητα. Το κάθε σπίτι και η κάθε εκκλησία, αλλά και μοναστήρι είναι ένα μνημείο που η δημιουργία τους είναι 700 χρόνων. Το 1822 ήταν αρχή μιας νέας πόλης της Ερμούπολης, της πρωτεύουσας. “Αυτό που έγινε εδώ πριν ένα περίπου αιώνα, δεν έγινε πουθενά αλλού. Στη Σύρο ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα.” Είπε κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Εδώ, στο βραχονήσι των 85 τετραγωνικών χιλιομέτρων γεννήθηκε και άνθισε ένας πολιτισμός, όμοιος με τον πολιτισμό των μεγάλων Ευρωπαϊκών πόλεων. Αρχές 19ου αιώνα μια νέα πόλη γεννιέται. Μια πόλη που είχε μια πολυσήμαντη παρουσία στο Αιγαίο και ήταν ένα από τα κυριότερα πνευματικά κέντρα της Ελλάδος.

Ερμούπολη

Η Ερμούπολη, η πρωτεύουσα των Κυκλάδων, η πόλη του Κερδώου, αλλά και του Λάγιου Ερμή, γεννήθηκε και δημιουργήθηκε στις φλόγες της επανάστασης του 1821 από πρόσφυγες. Ήταν το 1822 όταν έγινε η μεγάλη σφαγή της Χίου, (πίνακες Ευγένιου Ντελακρουά – Μουσείο Λούβρου). Ακολούθησε η καταστροφή των Ψαρών, της Κάσσου, της Ιωνίας... Το Αιγαίο δονήθηκε από κραυγές ξεριζωμένων ανθρώπων. Αυλακώνονταν από πλοία με πρόσφυγες που αναζητούσαν μια νέα πατρίδα. Και τότε ανακαλύφθηκε το καλλίτερο καταφύγιο. Η Σύρος! Ήταν ιδανικός τόπος. Το νησί δεν το άγγιξε ποτέ πόλεμος. Ήταν ελεύθερο. Σ’ αυτό το νησί έγινε η πρώτη ειρηνική και δημιουργική επανάσταση που οδήγησε την Ερμούπολη στην οικονομική ακμή, στην κοινωνική εξέλιξη και στην πολιτιστική άνθηση. Όμως η Σύρος δεν είναι μόνο οι δύο πόλεις της. Δεν είναι μόνο η Ερμούπολη και η μικρή μεσαιωνική πόλη της Άνω Σύρου σκαρφαλωμένη στο λόφο. Σύρος είναι και οι εξοχές και τα χωριά απλωμένα στους ελάχιστους μικρούς κάμπους ή σκορπισμένα στους λόφους. Το νησί χωρίζεται στα δύο. Το βόρειο με την Απάνω Μεριά και το Νότιο με τα πιο πολλά χωριά δίπλα – δίπλα. Το σκηνικό της Απάνω Μεριάς είναι λόφοι, χαράδρες, θάμνοι και μελίσσια. Ηρεμία και φως! Όταν βρίσκεσαι σ’ αυτό το τοπίο το έρημο κι απέριττο με την κρυφή γοητεία, θαρρείς πως μιλάς με το Θεό! Η Νότια Σύρος τραγουδήθηκε από τον Απανωσυριανό ρεμπέτη Μάρκο Βαμβακάρη με την δική του “Φραγκοσυριανή”.

“...θα σε πάρω να γυρίσω

Γαλησσά και Ντελλαγκράτσια

και ας μου ‘ρθει συγκοπή...”

Δαντελωτές ακτές, αμμουδιέςς, τόσες δα πεδιάδες, πιο ήρεμο τοπίο αλλά και πιο πολυάνθρωπο στη μεριά του νησιού που βλέπει το Νοτιά.

(Συνεχίζεται).