Ο Αγιασμός των Υδάτων

Τα Φώτα είναι κοινή ονομασία της εορτής των Θεοφανίων, και θεωρείται, σύμφωνα με την λαϊκή αντίληψη ότι είναι η μεγαλύτερη των εορτών και ιδιαίτερα με τον “Αγιασμό των υδάτων”.

Είναι ιδιαίτερα ευχάριστο και θαυματουργό για τον κάθε χριστιανό ο Μεγάλος Αγιασμός, οπότε και γίνεται η σπουδαία τελετή της καταδύσεως του Σταυρού στη θάλασσα, αλλά και στον ποταμό, στις λίμνες, στις πηγές ή... στη δεξαμενή, στις περιοχές που οι Χριστιανοί έχουν τις πόλεις τους μακριά από τη θάλασσα.

Είναι μεγάλη η σημασία αυτής της εορτής που συμβολίζει σε όλους τους Χριστιανούς την βάπτιση του Ιησού Χριστού.

Είναι σημαντικό ότι την ίδια μέρα, μετά το τέλος της λειτουργίας, πολλά παιδιά (είχαν αρχίσει από το παρελθόν), να πηγαίνουν προς τις κατοικίες και... όπως τα Χριστούγεννα ή την Πρωτοχρονιά έψαλαν τα κάλαντα. Έτσι και αυτή την άγια ημέρα ψάλλουν τα κάλαντα:

“Σήμερα τα φώτα και οι φωτισμοί,

και χαρά μεγάλη εις το σπίτι μας...”

Πολλοί Χριστιανοί πιστεύουν ότι κατά τη νύχτα της παραμονής, “ανοίγουν οι ουρανοί και ότι ζητήσει κάθε άνθρωπος γίνεται....”

Έθιμα των Θεοφανίων

Σύμφωνα με τα κείμενα που παρουσίασαν οι ευαγγελιστές, Μάρκος, Λουκάς και Ματθαίος, περιγράφεται η βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό.

Ο Ιωάννης βάπτισε τον Ιησού. Κατά την στιγμή της βάπτισης κατέβηκε από τον ουρανό... το Άγιον Πνεύμα, με μορφή περιστεράς και ταυτόχρονα ακούστηκε από τον ουρανό φωνή που έλεγε: “Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός ενώ ευδόκησα” Λόγια Θεού.

Για την μοναδική αυτή εμφάνιση του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, η εορτή αυτή ονομάστηκε Θεό + Φάνεια, καθώς, όπως αναφέρουν, ο Θεός εμφανίστηκε στη γη για μια στιγμή, μόνο με τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Η εορτή των Θεοφανίων είχε αρχίσει να γιορτάζεται με λαμπρότητα σε όλη την Εκκλησία ως εορτή του φωτισμού της ανθρωπότητας δια του Αγίου Βαπτίσματος, απ' όπου και το όνομα: “Τα φώτα”! Ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός είχε αναφέρει ότι ήταν η σπουδαιότερη εορτή αυτή “των φώτων”.

Πολλά έθιμα και παραδόσεις εξακολουθούν να υπάρχουν έως σήμερα σε κάθε γωνιά της Ελλάδος κατά τον εορτασμό των Θεοφανίων. Μικρές παρέες παιδιών, την παραμονή της εορτής, ψάλλουν τα κάλαντα των φώτων, πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι και οι κάτοικοι ακούν:

Σήμερα τα φώτα και οι φωτισμοί

και χαρές μεγάλες και αγιασμοί.

Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό.

Κάθεται η Κυρά μας η Παναγιά.

Σπάργανο βαστάει, κερί κρατεί

και τον Αη Γιάννη παρακαλεί:

- Άγιε Γιάννη Αφέντη και Βαπτιστή,

δύνασαι βαπτίσεις Θεού παιδί;

- Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ

και τον Κύριό μου παρακαλώ.

Ν' ανέβω πάνω στον ουρανό,

Να μαζέψω ρόδα και λίβανο.

- Άγιε Γιάννη Αφέντη και Βαπτιστή,

έλα να βαπτίσεις Θεού παιδί.

Ν' αγιαστούν οι κάμποι και τα νερά,

Ν' αγιαστεί κι ο αφέντης με την κυρά.

Σε πολλές περιοχές, την παραμονή των Φώτων, Ιερείς κάνουν αγιασμούς στα σπίτια των ενοριών τους. Ο Ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια με το Σταυρό και “αγιάζει” ή “φωτίζει” (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό. Ανήμερα των φώτων είναι ο αγιασμός των υδάτων.

Σε κάθε Ελληνική πόλη και χωριό οι κάτοικοι μαζεύονται στο κάθε λιμάνι όπου ο ιερέας θα ρίξει τον Τίμιο Σταυρό μέσα στη θάλασσα.

Το Αγιοβασιλιάτικο βαποράκι

Η Ελλάδα που ήταν από τα πολύ παλιά χρόνια ναυτική χώρα, ήταν πάντα συνδεδεμένη με τη θάλασσα. Ήταν και είναι τόσοι πολλοί οι άνθρωποι της χώρας που ζουν, εργάζονται στα καράβια και πολλές φορές τα Χριστούγεννα δεν μπορούν να βρίσκονται κοντά στην οικογένειά τους.

Τα παιδιά πολλών ναυτικών, οπλισμένα με πολλή φαντασία, συνήθιζαν (από τα παλαιότερα χρόνια, έως σήμερα) να φτιάχνουν ένα μικρό ίσως και παραδοσιακό καράβι, που συμβολίζει τα μακρινά ταξίδια των αγαπημένων τους προσώπων και τη νοσταλγία να τους ξαναδούν.

Πολύ συχνά, τα παιδιά γυρνούσαν παλαιότερα, από πόρτα σε πόρτα για να πούνε τα κάλαντα, κρατώντας στα χέρια ένα χειροποίητο καραβάκι. Τα τελευταία χρόνια έχουν συνδυάσει με διαφορετικό τρόπο, πιο σημαντικό, κρατώντας το βιολί, να παρουσιάζουν μια θαυμάσια μουσική τιμώντας τον Άγιο Βασίλη με τη μαγεία της Χριστουγεννιάτικης μουσικής.

Ανήμερα των Θεοφανείων γίνεται ο μεγάλος Αγιασμός

Στη γιορτή των Φώτων γίνεται ξεχωριστή τιμή στην πατρίδα μας και στα νησιά μας, όπου στα λιμάνια των ψαλμωδία και την κατάδυση του Σταυρού χαιρετίζουν με το γνωστό σφύριγμά τους τα καράβια. Κι ο αγιασμός των υδάτων έχει ξεχωριστή σημασία για τη θαλασσινή μας πατρίδα και για τους τόσους ναυτικούς, που κάποτε ήταν πολλοί αυτοί οι άνθρωποι που με τα καράβια τους βρίσκονταν, μερικές φορές, αρκετά μακριά από τις οικογένειές τους. Η θάλασσα ήταν και είναι η μεγάλη τροφός της πατρίδας μας.

Υπάρχει και η γιορτή των Θεοφανίων (ΘΕΟ – ΦΑΝΙΑ) προέρχεται από το επίθετο θεοφανής που σημαίνει “διαφανής”.

Στην Ερμούπολη της Σύρου είναι άριστες οι γιορτινές ημέρες του αγιασμού των υδάτων.

Χρόνια Πολλά σε όλους τους κυρίους και τις κυρίες που εορτάζουν την ημέρα των Θεοφανίων.