Υλικά και Δόμηση

Σωρός από πέτρες. Άχρηστες! Τις τοποθετώ τώρα τη μια πάνω και δίπλα στην άλλη με τον κατάλληλο τρόπο και τώρα έχω ένα σπίτι που με προστατεύει από τη βροχή, το κρύο, τον καύσωνα, τα θηρία που με απειλούν κλπ. Οι πέτρες χωρίς την κατάλληλη δόμηση τίποτε από όλα αυτά δεν μπορούν να κάνουν. Τα σίδερα δεν έχουν κίνηση. Ούτε η βενζίνη έχει. Κατάλληλα δομημένα όμως αυτά τα δύο σχηματίζουν ένα αυτοκίνητο, που κύρια λειτουργία του είναι ακριβώς να κινείται. Ένα σύνολο από οργανικές ενώσεις. Κατάλληλα δομημένες σχηματίζουν εμένα. Κι εγώ μπορώ να σκέφτομαι. Η σκέψη είναι το αποτέλεσμα της κατάλληλης δόμησης των οργανικών ουσιών που με απαρτίζουν. Βέβαια τώρα εμφανίζεται ένα πρόβλημα. Τη στιγμή του θανάτου μου το σώμα μου εξακολουθεί να έχει την ίδια ακριβώς δομή όπως πριν από αυτή τη στιγμή, αλλά εγώ δεν μπορώ πια να σκέφτομαι. Αυτό το αναμφισβήτητο γεγονός οδήγησε σοφούς, με κορυφαίο τον Πλάτωνα, να θεωρήσουν ότι η σκέψη με τις άλλες "λειτουργίες", συναίσθημα και βούληση (λογιστικό, θυμοειδές, επιθυμητικό) που απαρτίζουν την "ψυχή", επιβιώνουν μετά το θάνατο. "Ὁ θάνατος τυγχάνει, ὡς ἐμοί δοκεῖ, οὐδέν ἂλλον ἢ δυσὶν πραγμάτοιν διάλυσις, τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος απ΄ ἀλλήλου." Ο θάνατος δεν είναι τίποτε άλλο από το χωρισμό της ψυχής και του σώματος.

Βέβαια η κίνηση του αυτοκινήτου προϋπάρχει στο πετρέλαιο που είναι χημική ενέργεια. Η σκέψη όμως δεν είναι μορφή ενέργειας. Είτε σκέφτομαι είτε όχι, την ίδια ενέργεια καταναλώνει ο εγκέφαλός μου. Ο εγκέφαλός μου, είτε σκέφτεται είτε αδρανεί, καταναλώνει περισσότερη ενέργεια από οποιοδήποτε άλλο όργανο του σώματός μου. Αυτό δικαιολογεί ίσως την ικανότητά του να σκέφτεται, η σκέψη όμως παράγεται χωρίς κατανάλωση ενέργειας. Δεν γνωρίζομε τι γίνεται μετά το θάνατο. Ξέρομε πως σώμα χωρίς σκέψη μπορεί να υπάρχει, αμέσως μετά το θάνατο. Σκέψη όμως χωρίς σώμα δεν μπορεί να αποδειχθεί. Εξάλλου, όταν έγινε η σύλληψή μου, ενδομήτρια δεν είχα σκέψη. Ούτε καν μπορούσα να συνειδητοποιήσω την ύπαρξή μου, διότι οι πληροφοριοδότες μου, οι αισθητήρες μου, διάσπαρτοι σε όλη την επιφάνειά μου, δέχονταν και μου παρείχαν σήματα που ήταν ακριβώς ίδια μέσα από το σώμα μου και έξω από αυτό, από τη μητέρα μου. Ίδια, σταθερή, θερμοκρασία, υγρασία, πίεση, οξύτητα κλπ. Η δυνατότητα της σκέψης σα να φυτεύτηκε μέσα μου τη στιγμή της γέννησής μου. Εκείνη τη στιγμή οι αισθητήρες μου συνέχισαν να δέχονται από μέσα μου τα ίδια σταθερά ερεθίσματα, αλλά απέξω, από το περιβάλλον μου, δέχονταν και μου μετέφεραν αμέτρητες διαρκώς μεταβαλλόμενες πληροφορίες. Έτσι έμαθα πως υπάρχω.

Επιστρέφω όμως στη "στιγμή" του θανάτου. Το αισθητό Εγώ μας πεθαίνει όταν πάψει η ομοιόστασή του, το σύμπλεγμα των αρνητικών αναδράσεων που διατηρεί την ισορροπία του, έτσι που οι φυσικοχημικές ιδιότητές του αρχίζουν να εξομοιώνονται με του περιβάλλοντος. Ο θάνατος του νοητού Εγώ, που οι λειτουργίες του αντιστοιχούν σε εκείνες της παραδοσιακής "ψυχής", επέρχεται πάντοτε πριν από το θάνατο του αισθητού Εγώ, το πολύ ταυτόχρονα, όπως σε ένα βίαιο θάνατο από π.χ. μια σφαίρα στο κρανίο μας. Στην τυπική περίπτωση της καρδιακής ανακοπής σταματά η κυκλοφορία και όλοι οι ιστοί μας παύουν να εφοδιάζονται με οξυγόνο και άλλα χρήσιμα συστατικά, ενώ αθροίζονται γύρω τους τα τοξικά απόβλητά τους, όπως το διοξείδιο του άνθρακα. Η κατάσταση λέγεται ισχαιμία και αμέσως αρχίζουν να αλλοιώνονται τα κύτταρα. Τα πιο ευαίσθητα είναι τα νευρικά. Αν η κατάσταση παραταθεί για λίγα λεπτά, οι αλλοιώσεις τους γίνονται ανεπανόρθωτες. Τα κύτταρα είναι νεκρά. Λίγα δευτερόλεπτα μετά τη διακοπή της καρδιακής λειτουργίας χάνει ο άρρωστος τις αισθήσεις του, παύει επομένως να διακρίνει τη μέσα του σταθερότητα από την απέξω του τυχαία διακύμανση των φυσικοχημικών ιδιοτήτων. Αν η κατάσταση αποκατασταθεί μέσα σε λίγα λεπτά, επανέρχεται η λειτουργία του νοητού Εγώ. Αν όμως η διακοπή της κυκλοφορίας συνεχισθεί για πάνω από 4-5 λεπτά, οι αλλοιώσεις των εγκεφαλικών κυττάρων είναι μη αναστρέψιμες και η διακοπή της επαφής με το περιβάλλον του νοητού Εγώ που συντελέστηκε είναι αμετάκλητη. Όταν οι μεταβολές του τοπικού (εσωτερικού) περιβάλλοντος γύρω από τα εγκεφαλικά κύτταρα είναι χρόνιες, όπως σε ένα νεφρικό, ηπατικό, αναπνευστικό κλπ κώμα, η οριστική απώλεια της επαφής του νοητού Εγώ με το περιβάλλον του μπορεί να προηγείται αρκετά, για ώρες, μέρες, μήνες. Από την άλλη, δεν πεθαίνουν ταυτόχρονα όλα τα κύτταρα του εγκεφάλου, εκείνα που είναι υπεύθυνα για την αυτορρύθμιση του οργανισμού, κυρίως στον προμήκη μυελό, μπορεί να επιβιώνουν για λίγο, μετά τη μη αναστρέψιμη βλάβη του φλοιού του εγκεφάλου. Οι γιατροί σ΄ αυτό το διάστημα μπορεί να έχουν προλάβει να επέμβουν με τεχνητά όργανα, τεχνητό νεφρό, τεχνητό ήπαρ, τεχνητή κυκλοφορία κλπ. Έτσι, τώρα, ενώ το νοητό Εγώ έχει πάψει να υπάρχει ανεπανόρθωτα, το αισθητό Εγώ μπορεί να επιβιώνει για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Από τη μια μεριά, ο Πλάτων έχει δίκιο. Ο θάνατος σημαίνει το χωρισμό της ψυχής από το σώμα. Από την άλλη, είδε ανάποδα τα πράγματα. Η ψυχή ενδέχεται να έχει πεθάνει, ενώ το σώμα μπορεί να επιβιώνει τεχνητά για απροσδιόριστο διάστημα χάρη στις προσπάθειες των γιατρών. Κι εμείς θεωρούμε ότι ο θάνατος επέρχεται σε μια στιγμή, όταν "βγαίνει η ψυχή με την τελευταία μας πνοή". Λάθος! Η διαδικασία του θανάτου έχει σημαντική διάρκεια. Ίσως ποτέ δεν ολοκληρώνεται. Γι΄ αυτό συνεχίζεται η ζωή πάνω στη γη.

Η αμοιβάδα ποτέ δεν πεθαίνει. Όταν έλθει η ώρα της διαιρείται σε δύο μέρη, πανομοιότυπα μεταξύ τους και με τη μητρική αμοιβάδα, χωρίς να εγκαταλειφθεί πτώμα. Ενδεχομένως εσαεί. Κάποια από τα γεννητικά μας κύτταρα, ενωμένα σε ενιαίο σύνολο με αντίστοιχα του άλλου φύλου επιβιώνουν μετά το θάνατό μας. Εσαεί. Τα προϊόντα του νοητού Εγώ μας, οι σκέψεις, τα συναισθήματα, οι βουλήσεις μας, μπορεί να έχουν υλοποιηθεί και τα αισθητά αποτυπώματά τους, τα έργα, η διαθήκη μας κλπ επιβιώνουν μετά το θάνατο της "ψυχής" μας. Και το εντύπωμά μας στη σκέψη και στη μνήμη της κοινωνίας μας μπορεί να επιζεί για πολύ, για αιώνες και χιλιετηρίδες. Οι Άγιοι, οι ήρωες, επιβιώνουν έτσι για εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια. Το ίχνος από το διάβα μας στη ζωή είναι αθάνατο.

Ζωή και θάνατος. Δε χρειάζεται να φοβόμαστε. Θα εξακολουθήσουν να επιβιώνουν στοιχεία από την ύπαρξή μας και μετά την αποδόμηση των υλικών που μας αποτελούν.