Όταν τα ξύλινα πατώματα….μίλησαν - Ιστορικές μνήμες στο στρατόπεδο της Σύρου

Το Σάββατο 26 Απριλίου  βιώσαμε μοναδικές στιγμές έντονης συγκίνησης. Μιλώ για την έκθεση ιστορικής μνήμης με κειμήλια που αναβιώνουν το παρελθόν του νησιού, τότε που λειτουργούσε σε αυτό το μεγαλύτερο ορφανοτροφείο της Μεσογείου με το όνομα Near East Relief.

Η έκθεση , η οποία εγκαινιάστηκε με την ευκαιρία της συμπλήρωσης ογδόντα χρόνων συνεχούς παρουσίας Μονάδων και Υπηρεσιών του Ελληνικού Στρατού στη Σύρο, λειτουργεί στο Στρατόπεδο «Λοχαγού Ζαφείρη Απόστολου».

Ο αρχαιολόγος Λευτέρης Ζώρζος που υπηρετεί τη θητεία του στο στρατόπεδο, είχε την επιμέλεια της έκθεσης. Ο κ. Ζώρζος μίλησε στο ραδιοφωνικό σταθμό της Ι.Μ.Σύρου (Δευτέρα 28 Απριλίου)  και  εξήγησε το πως βρήκε τα διάφορα αντικείμενα κάτω από τα ξύλινα πατώματα του στρατοπέδου και πως στήθηκε η έκθεση..Επίσης δεν παρέλειψε να τονίσει τη σημαντική και καθοριστική στήριξη του διοικητή, ταγματάρη Πεζικού Δημήτρη Μπούνταλη

Όπως μας εξήγησε , στην είσοδο της έκθεσης συναντάμε την επιστολή που είχε στείλει ο πρώτος διευθυντής του ορφανοτροφείου George White. Διαβάζουμε μεταξύ άλλων : …Δεκαεπτά χιλιάδες παιδιά  περίπου,  μισά Ελληνόπουλα και μισά  Αρμένιοι μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα. Αυτό έγινε το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο του 1922. Το ζήτημα της στέγασης ήταν δύσκολο γιατί κάθε γωνιά της Ελλάδος ήταν γεμάτη με εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που είχαν συρρεύσει από κάθε λιμάνι της Τουρκίας. Η Ελλάδα με πληθυσμό πέντε εκατομμυρίων δέχτηκε πάνω ενάμιση εκατομμύριο προσφύγων.  

Και παρακάτω <<…Αποφασίστηκε να κτιστεί ένα κτίριο και επιλέχθηκε το νησί της Σύρου , όπου βρίσκονται τώρα , ως το πλέον κατάλληλο. Οι αξιωματούχοι της πόλης και οι κάτοικοι  μας  υποδέχτηκαν με ένα εγκάρδιο καλωσόρισμα όταν φτάσαμε και από την πρώτη στιγμή έκαναν ότι μπορούσαν για να μας βοηθήσουν στο έργο μας>> …

Τα τελικά κτίρια στέγασαν 1500 κορίτσια και 1000 αγόρια, πολλά από τα οποία βοήθησαν στο κτίσιμο των κτιρίων.

Στην έκθεση μπορεί κανείς να δει σπάνιο φωτογραφικό υλικό καθώς και προσωπικά αντικείμενα από το ορφανοτροφείο που βρέθηκαν μέσα στα ξύλινα πατώματα όπως παιχνίδια , αυτοσχέδια πούλια από πιάτα του 19ου αιώνα , ένα παιδικό καπελάκι και πολλά τμήματα από ρούχα. Σε περίοπτη θέση υπάρχει το βιλίο του Ζαχαρίου Δρόσου <<Τα παιδιά του κατακλυσμού>>.

Στην έκθεση επίσης παρουσιάζονται ευρήματα και από τον  2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι στρατιωτικές σχολές που πέρασαν από τα κτήρια από το 1934 και έπειτα, άφησαν πληθώρα από έγγραφα, βιβλία, γράμματα και πολλά αντικείμενα που συνδέονται με την καθημερινότητα των στρατιωτών.

Η έκθεση , όπως μας εξήγησε ο κ. Ζώρζος  παρουσιάζεται στα ελληνικά και στα αγγλικά  ενώ σύντομα θα μεταφραστεί και στην αρμενική γλώσσα.

Αξίζει να επισκεφτεί κανείς την έκθεση  , γιατί όπως είπαμε είναι μια έκθεση ιστορικής μνήμης με κειμήλια που αναβιώνουν το παρελθόν του νησιού.

Κατά τη διάρκεια της ραδιοφωνικής εκπομπής είχαμε τηλεφωνική συνομιλία με τον καθηγητή κ. Χρήστο Βασιλειάδη, εγγονό της πόντιας Χρυσούλας Νιζαχίδου, η οποία ήταν ένα από τα παιδιά που βρέθηκαν  στο ορφανοτροφείο της Σύρου.

Όπως μας είπε ο κ. Βασιλειάδης η γιαγιά Χρυσούλα Νιζαχίδου καταγόταν από χωριό της  Πάφρας του Πόντου. Ο πατέρας της από νωρίς πήγε στο αντάρτικο και η εξάχρονη Χρυσούλα έμεινε με την μάνα της στο χωριό. Όμως οι τούρκοι του Τοπάλ Οσμάν σκότωσαν την μητέρα της μπροστά στα μάτια της .Ορφανή περιπλανιέται στο χωριό.

Πρόλαβε να δει μια φορά τον πατέρα της όταν πήγε να πιει νερό από κοντινή στο χωριό πηγή. Εκεί ακούστηκε στο σκοτάδι μέσα από τα δέντρα η φωνή του πατέρα της που της ΄΄ορμήνεψε΄΄ να παραμείνει στο χωριό και ότι  κάποια στιγμή θα την εύρισκε και θα την έπαιρνε μαζί του. Από τότε δεν άκουσε τίποτε για αυτόν. Ήταν η τελευταία φορά που ήρθε σε επικοινωνία μαζί του…

Αργότερα την βρήκαν από τον Ερυθρό Σταυρό και την μετέφεραν στην Ελλάδα και από εκεί στο ορφανοτροφείο της Σύρου. Εκεί έμαθε αμερικάνικα (αγγλικά), γράμματα, τέχνη και ήταν πολύ ικανοποιημένη από την φροντίδα και την αγάπη που της παρείχαν. Μετά από τηλεγράφημα του Ερυθρού Σταυρού ότι την αναζητούν συγγενικά της πρόσωπα από την Καλλιθέα Ξάνθης , την έστειλαν να ζήσει μαζί τους καθώς και με τους συγγενείς του μελλοντικού της συζύγου της Σεραφείφ Βασιλειάδη , που ήταν επίσης πρόσφυγας από τον Πόντο.

Ο κ. Χ. Βασιλειάδης θυμάται τη γιαγιά να τους λέει ότι ήταν πολύ ικανοποιημένη από την φροντίδα και την εκπαίδευση που της παρείχαν στο ορφανοτροφείο και πως ήταν κάτι πρωτόγνωρο για την ίδια….

Ευχαριστώ τον κ. Βασιλειάδη για την αποστολή της φωτογραφίας της γιαγιάς του καθώς και το ηχητικό ντοκουμέντο (στην αγγλική) που περιγράφει το έργο του ορφανοτροφείου στη Σύρο.Το υλικό αυτό θα προωθηθεί στον κ. Ζώρζο για να χρησιμοποιηθεί κατά την κρίση του.

Η επίσκεψη στην έκθεση πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του συλλόγου Μικρασιατών Σύρου Ερμούπολης .