Ενίσχυση της διαφάνειας στον Δημόσιο Τομέα

Καθιερώθηκε με την ψήφιση νέου νομοσχεδίου η ανοιχτή διάθεση και περαιτέρω χρήση εγγράφων, πληροφορικών και δεδομένων, τα οποία βρίσκονται στην κατοχή του δημοσίου τομέα.

Πλήθος αλλαγών επιφέρει ο Νόμος 4305/2014 του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στον τρόπο με τον οποίο θα έχουν πρόσβαση οι πολίτες στη χρήση της δημόσιας πληροφορίας. Με ισχύ από την Παρασκευή, 31 Οκτωβρίου, το νέο νομοσχέδιο προσαρμόζεται στην Οδηγία 2013/37 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περί «περαιτέρω χρήσης πληροφοριών του δημοσίου τομέα».
Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση του ΥΔΜΗΔ, η αρχή της εξ’ορισμού ανοιχτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης της δημόσιας πληροφορίας, συνίσταται στους παρακάτω παράγοντες:
α) Τα έγγραφα, οι πληροφορίες και τα δεδομένα, τα οποία κατέχει η διοίκηση, είναι εξ’άρχής ανοικτά και προσβάσιμα από τους πολίτες,
β) Ο αποκλεισμός της προσβασης και η περαιτέρω χρήση των πληροφοριών του Δημοσίου Τομέα δεν δικαιολογείται για λόγους σκοπιμότητας, παρά μόνο για λόγους νομιμότητας,
γ) Η διοίκηση οφείλει να αιτιολογεί ειδικώς τις περιπτώσεις στις οποίες δεν διαθέτει για περαιτέρω χρήση τα δεδομένα που κατέχει και τέλος,
δ) Η περαιτέρω χρήση των δεδομένων, εφόσον θεωρείται αναγκαίο, μπορεί να επιτρέπεται με καθεστώς γενικής ή ειδικής άδειας.
Σκοπός του συγκεκριμένου νόμου είναι η ενίσχυση της συμμετοχής, της διαφάνειας και του δημοσίου ελέγχου, ενώ παράλληλα και η προώθηση της επιχειρηματικότητας, καθώς οι επιχειρήσεις, κυρίως οι νεοφυείς και όσες δραστηριοποιούνται στον τομέα των νέων τεχνολογιών, θα έχουν στη διάθεσή τους την απαραίτητη πρώτη ύλη, ούτως ώστε να αναπτύξουν υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας.

Εκτίμηση για πολλαπλά ωφέλη

Όπως τονίζεται στην ανακοίνωση του Υπουργείου Διοικητηκής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης για την ψήφιση του νομοσχεδίου, η ανοιχτή διάθεση δεδομένων θα ωφελήσει συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, συμβάλλοντας σταδιακά στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Στην ανακοίνωση επίσης σημειώνεται, ότι τα «Ανοικτά Δεδομένα», εκτιμάται πως θα οδηγήσουν σε οικονομικά οφέλη άνω των 40 δις ευρώ για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως επίσης και σε αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας , η οποία αναμένεται να ξεπεράσει τα 3 τρις δολλάρια, σε επτά διαφορετικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας , την εκπαίδευση, τις μεταφορές, τα καταναλωτικά προϊόντα, την ηλεκτρική ενέργεια, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, την υγεία και την καταναλωτική πίστη σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σύμφωνα με το Υπουργείο, από την εφαρμογή των διατάξεων του νέου νόμου και τη χρήση των ανοιχτών δεδομένων, θα υπάρξουν σημαντικά ωφέλη για αρκετές ομάδες του πληθυσμού. Η διάθεση στοιχείων προσβασιμότητας θα μειώσει τα εμπόδια για εργασία, ταξίδια και τουρισμό για ανθρώπους με κινητικά προβλήματα, ενώ η ψηφιακή διάθεση των δημόσιων πληροφοριών σε ανοιχτά πρότυπα θα επιτρέψει την ευχερή μετατροπή σε κώδικα Braille, για πολίτες με προβλήματα όρασης.
Παράλληλα, από τα ανοικτά δεδομένα ωφελείται και ο γενικός πληθυσμός, καθώς η διάθεση δεδομένων σχετικά με τις δημόσιες μεταφορές και ειδικά τα δεδομένα πραγματικού χρόνου, αναμένεται, σύμφωνα με την ανακοίνωση, να αυξήσει τόσο τον αριθμό των επιβατών όσο και το διαθέσιμο χρόνο τους.
Ακόμη μία ομάδα, που προβλέπεται να ωφεληθεί είναι οι καταναλωτές, μέσω της ανάπτυξης εφαρμογών, που ενισχύουν την έρευνα αγοράς, η οποία μέσα από τον υγιή ανταγωνισμό, εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε μείωση τιμών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι τιμές των σούπερ μάρκετ, οι τιμές βενζίνης, καθώς και τα δίδακτρα ιδιωτικών σχολείων και φροντιστηρίων.

Οι τρεις σημαντικότερες αλλαγές

Στο νέο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται, επίσης, τρεις ακόμη αλλαγές. Η πρώτη εξ’αυτών αφορά στην εκτέλεση των προϋπολογισμών σε Υπουργεία, Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού, όπως και τα ΝΠΔΔ αυτών. Οι προϋπολογισμοί των δημοσίων φορέων θα πρέπει να εμφανίζονται στις ιστοσελίδες σε πραγματικό χρόνο κατά κανόνα και να περιέχει αναλυτικές καταστάσεις τόσο για το σκέλος των εσόδων, όσο και για το σκέλος των εξόδων, ανά κωδικό αριθμό εσόδου ή εξόδου, αντίστοιχα. Σύμφωνα με το ΥΔΜΗΔ, με τον τρόπο αυτό, κάθε πολίτης μπορεί να αξιολογεί και να έχει πλήρη γνώση της πορείας εκτέλεσης του προϋπολογισμού κάθε φορέα.
Δεύτερη αλλαγή, είναι η καθιέρωση της υποχρεωτικής ανάρτησης στο πρόγραμμα «Διαύγεια» για όλες τις Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες, μεταξύ των οποίων και οι ΜΚΟ, τα σωματεία, τα ιδρύματα και τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ) και λοιπούς μη κερδοσκοπικούς φορείς, οι οποίες επιχορηγούνται από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα με ποσό άνω των 3.000 ευρώ ετησίως. Κάθε ένας από τους ανωτέρω φορείς οφείλουν να αναρτούν αναλυτική κατάσταση διάθεσης των επιχορηγήσεων που έλαβαν.
Τέλος, καθιερώθηκε η διαδικασία του υποχρεωτικού και αυτεπάγγελτου ελέγχου γνησιότητας όλων των δικαιολογητικών που υποβάλλονται για κάθε νέο διορισμό ή πρόσληψη. Για όλους τους υπαλλήλους, μόνιμους και Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου, σε όλο το Δημόσιο και για όλους τους τρόπους πρόσληψης. Για τους ήδη υπηρετούντες υπαλλήλους καθιερώθηκε ο αυτεπάγγελτος έλεγχος της γνησιότητας των δικαιολογητικών με αφορμή συγκεκριμένη σοβαρή υπηρεσιακή μεταβολή (μετάταξη ή μεταφορά) ή με την παραίτηση από την υπηρεσία.