Προβολή της Ερμούπολης ως “παράδειγμα καλής πρακτικής”

Το σημαντικότερο Πανευρωπαϊκό Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς “Europa Nostra” απέσπασε, μεταξύ 263 αιτήσεων από 29 χώρες, το Ψηφιακό Σύστημα Διαχείρισης Ιστορικών Κτηρίων Ερμούπολης (HER.M.E.S) με την επιστημονική ευθύνη του διδάκτορα του ΕΜΠ Παύλου Χατζηγρηγορίου, Μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου και Υπεύθυνου Οργάνωσης του Ινστιτούτου Σύρου.

Πρόκειται για το αποτέλεσμα της ερευνητικής εργασίας του κ. Χατζηγρηγορίου, στο πλαίσιο της εκπόνησης της διδακτορικής διατριβής του στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (εργαστήριο Πολεοδομικής Σύνθεσης) με τη στήριξη του Δήμου Ερμούπολης. Σημειώνεται ότι το σύστημα HERMES έχει ήδη βραβευτεί στο 1ο Διεθνές Συνέδριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Digital Heritage) στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης του 2013, τη Μασσαλία.

Μοναδικότητα, πρωτοτυπία και δυνατότητες εξέλιξης

Όπως σημειώνει το Διοικητικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου Σύρου “η σημερινή διάκριση του Παύλου Χατζηγρηγορίου με το κορυφαίο βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κατηγορία “Έρευνα & Ψηφιοποίηση”, έρχεται να επιβεβαιώσει για ακόμη μία φορά τη μοναδικότητα αυτής της έρευνας, την πρωτοτυπία της και τις δυνατότητες εξέλιξής της”.

Υπενθυμίζεται ότι το έργο ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ερμούπολης αφορά στη δημιουργία μίας δωρεάν, ανοιχτού κώδικα ιστοσελίδας για την προβολή του περιεχομένου της έρευνας ενός συγκεκριμένου σχεδίου αποκατάστασης. Το σχέδιο επικεντρώνεται στην περίπου 200 ετών πόλη της Ερμούπολης στη Σύρο (Αιγαίο Πέλαγος), η οποία είναι μοναδική στο βαθμό που το κτιριακό της απόθεμα, αποτελούμενο από περισσότερα από 1.000 κτίρια, παραμένει ανέπαφο σχεδόν στο σύνολό του, από την ίδρυση της πόλης έως σήμερα.

Ένα πολυμεταβλητό μοντέλο έχει αναπτυχθεί για την αξιολόγηση και παρακολούθηση σχεδόν όλων αυτών των κτιρίων, καταγράφοντας δεδομένα έως και σε 192 πεδία για κάθε κτίριο, δημιουργώντας πολλαπλές διαστάσεις για την εξαγωγή και στη συνέχεια κατανόηση και ερμηνεία της ιστορίας του κάθε κτιρίου, της τοποθεσίας του, της κατάστασής του, του σκοπού του στο παρόν και το παρελθόν, του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του, της παθολογίας και της αρχιτεκτονικής ποιότητάς του. Η ευπάθεια κάθε κτιρίου στη φθορά ή ακόμα και στην κατάρρευση, επίσης καταγράφεται και οι λεπτομέρειες είναι προσβάσιμες από το κοινό.

Το HERMES είναι ένα εξειδικευμένο, πολλαπλών κριτηρίων σχέδιο αποκατάστασης της πόλης της Ερμούπολης, το οποίο ήδη εφαρμόζεται από το Δήμο Σύρου – Ερμούπολης. Κατά την τρέχουσα κατάσταση οικονομικής δυσπραγίας στην Ελλάδα, μία τόσο εκτεταμένη και αναλυτική καταγραφή είναι πολύτιμη για την αξιολόγηση των προτεραιοτήτων για παρέμβαση, δεδομένων των περιορισμένων πηγών χρηματοδότησης.

Υπόδειγμα για τη διάδοση της αξίας της ψηφιοποίησης

Η κριτική επιτροπή των βραβείων επαίνεσε το πρόγραμμα λόγω της επιστημονικής και τεχνικής πολυπλοκότητάς του. Η σχετικά σύντομη ιστορία της Ερμούπολης δεν καθιστά την αρχιτεκτονική της αξία λιγότερο σημαντική, ενώ το πρόγραμμα αυτό έχει επιτρέψει τη συγκέντρωση ενός εντυπωσιακά λεπτομερούς και ακριβούς συνόλου δεδομένων. Το πρόγραμμα αποτελεί υπόδειγμα για τη διάδοση της αξίας της ψηφιοποίησης στη συλλογή και διατήρηση πληροφοριών σχετικά με την αρχιτεκτονική κληρονομιά της Ευρώπης και για τους τρόπους με τους οποίους η κατανόηση της πολυπλοκότητας του παρελθόντος και η ανταπόκρισή μας σε αυτή στο μέλλον μπορούν να αναπτυχθούν και να αποτελέσουν βάση για δράση.

Σύμφωνα με την ομάδα του Ινστιτούτου Σύρου, τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από το βραβείο αυτό σε επίπεδο νησιού και ειδικά για την Ερμούπολη, είναι ιδιαίτερα αξιόλογα. Συγκεκριμένα, πέρα από τη δημοσιότητα και την προώθηση της Ερμούπολης ως “Βραβευμένη πόλη από την Europa Nostra” θωρακίζεται η υποψήφιότητά της για τον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, καθώς είναι τεκμηριωμένη πλέον η σχέση των βραβευμένων από την Europa Nostra Ευρωπαϊκών Μνημείων και των ενταγμένων στον κατάλογο της UNESCO πόλεων/μνημείων (σελ.42 Έκθεσης Ε.Ε. για τα βραβεία Πολιτισμού). Πρόσθετα, η προβολή της Ερμούπολης ως “παράδειγμα καλής πρακτικής” στην καταγραφή της Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε ένα δίκτυο πόλεων και οργανισμών που ασχολούνται με τον πολιτισμό, στρέφει το πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον στο νησί μας.

Τέλος, το μεγάλο πρόβλημα της κατάρρευσης των ιστορικών κτηρίων της Ερμούπολης, όπως καταγράφεται στο σύστημα HERMES, λαμβάνει δημοσιότητα και επομένως μπορεί και πρέπει να αποτελέσει μοχλό πίεσης για μελέτες/έργα ανάπλασης και διάσωσης της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς.

Η ιστορία των Βραβείων

Το Βραβείο πολιτιστικής κληρονομιάς της ΕΕ / Βραβεία Europa Nostra ξεκίνησε το 2002 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την Europa Nostra. Το βραβείο τιμά και προωθεί τις καλύτερες πρακτικές που σχετίζονται με την διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, τη διαχείριση, την έρευνα, την εκπαίδευση και την επικοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο, φέρνει την πολιτιστική κληρονομιά πιο κοντά στους ευρωπαίους πολίτες και συμβάλλει στην ισχυρότερη δημόσια αναγνώριση της πολιτιστικής κληρονομιάς ως στρατηγικού πόρου για την κοινωνία και οικονομία της Ευρώπης. Ένα σύνολο από 415 επιτεύγματα εξαιρετικής πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν αναγνωριστεί τα τελευταία 13 χρόνια.

Κάθε χρόνο, οργανισμοί και ιδιώτες από όλη την Ευρώπη υποβάλουν τις αιτήσεις τους για τα βραβεία. Ειδικές κριτικές επιτροπές που αποτελούνται από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες αξιολογούν τις υποψηφιότητες και επιλέγουν έως και 30 νικητές, σε τέσσερις κατηγορίες: 1) αποκατάσταση, 2) έρευνα και ψηφιοποίηση, 3) μακροχρόνια προσφορά στην πολιτιστική κληρονομιά, και 4) εκπαίδευση, κατάρτιση και ευαισθητοποίηση.

10.000 € σε επτά νικητές

Η εκδήλωση για την απονομή των ευρωπαϊκών βραβείων πολιτιστικής κληρονομιάς θα πραγματοποιηθεί στις 11 Ιουνίου στο Δημαρχείο του Όσλο και θα συνδιοργανωθεί από τον Fabian Stang, Δήμαρχο του Όσλο, τον Tibor Navracsics, Ευρωπαίο Επίτροπο για την Εκπαίδευση, τον Πολιτισμό, την Νεολαία και τον Αθλητισμό, και τον Plácido Domingo, τον διάσημο τραγουδιστή της όπερας και Πρόεδρο της Eurοpa Nostra. Στην εκδήλωση, επτά από τους 28 συνολικά νικητές θα τιμηθούν με το Μεγάλο Βραβείο (Grand Prix), λαμβάνοντας €10.000 έκαστος, και ένας θα λάβει το Βραβείο Κοινού, το οποίο θα επιλεγεί μέσω διαδικτυακής ψηφοφορίας από την Europa Nostra. Σημειώνεται πως η βράβευση της Σύρου ήταν μία από τις τρεις ελληνικές διακρίσεις της φετινής διοργάνωσης. Βραβείο Europa Nostra απέσπασαν επίσης οι αναστηλωτικές επεμβάσεις στο αρχοντικό Αντουάνικο στη Χίο και το έργο αποκατάστασης ανεμόμυλων με διάτρηση ιστίων στο οροπέδιο του Λασιθίου στην Κρήτη.