Ο φάρος 8022 αφηγείται

Ήταν Αύγουστος του 2012 όταν έξι φίλοι, όλοι τελειόφοιτοι ελληνικών πολυτεχνικών σχολών, ταξίδευαν για καλοκαιρινές διακοπές στην Άνδρο.

«Πλησιάζοντας με το καράβι στο Γαύριο, τράβηξε την προσοχή μας το λευκό κτίσμα του φάρου που στεκόταν σε ύψωμα αριστερά του λιμανιού. Η περιέργεια δεν άργησε να μας οδηγήσει σε ένα μονοπάτι που σκαρφάλωνε οδηγώντας στη θέση του φάρου. Ένα σημείο με εξαιρετική θέα προς το λιμάνι και σχετικά εύκολα προσβάσιμο» αφηγούνται οι τότε τελειόφοιτοι και σημερινοί επαγγελματίες αρχιτέκτονες, που, ευαισθητοποιημένοι λόγω σπουδών, περπάτησαν μέχρι το ερειπωμένο κτίσμα. «Η κατάσταση του οικοδομήματος μας αποκάλυψε με την πρώτη κιόλας ματιά τη μακρά ιστορία του στο πέρασμα του χρόνου. Οι φθορές και οι διαβρώσεις από την αρμύρα και τους ανέμους ήταν εμφανείς» εξηγούν ο Νίκος, η Φωτεινή, η Σοφία - Αθηνά, η Ιωάννα, ο Δημήτρης και η Ελίνα. «Την ίδια ώρα, μας κυρίευσαν ενθουσιασμός και χαρά για την αξία και τη σημαντικότητα αυτού του μοναδικού οικοδομήματος που μόλις είχαμε 'ανακαλύψει', αλλά και θλίψη για την κατάσταση στην οποία βρισκόταν. Ήταν η στιγμή που όλοι αισθανθήκαμε την ανάγκη να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να δώσουμε ξανά ζωή στον φάρο!».

Έτσι άρχισε μια μεγάλη κινητοποίηση, αναζήτηση στοιχείων, εμπλεκομένων φορέων και υπηρεσιών, όπως η Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού, συναντήσεις και συζητήσεις με υπεύθυνους και ειδικούς.

«Με όρεξη για δουλειά, τις γνώσεις των σπουδών και τη βοήθεια ανθρώπων που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας για στήριξη της προσπάθειας, πήραμε την πρωτοβουλία για αναστήλωση του Φάρου του Γαυρίου, δημιουργώντας μια ομάδα εργασίας με την ονομασία 'Φάρος 8022'. Μια προσπάθεια που ξεκίνησε και συνεχίζεται με σοβαρότητα» διευκρινίζουν οι νέοι αρχιτέκτονες.

Αυτό τον Αύγουστο πραγματοποιείται στο λιμάνι του Γαυρίου και στο Κατάστημα Παπαπαναγιώτου κοντά στους φούρνους έκθεση για τους φάρους που διοργανώνεται από το Εργαστήριο Δομικών Υλικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ σε συνεργασία με τον Δήμο Άνδρου και την εθελοντική ομάδα εργασίας «Φάρος 8022».

Η ιστορία του φάρου 8022

Ο Φάρος του Γαυρίου με την κωδική ονομασία 8022 αποτελεί μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Στέκει ανενεργός και ερειπωμένος εδώ και αρκετά χρόνια, με κατεστραμμένο τον κλωβό και το φωτιστικό μηχάνημα. Η λειτουργία του έχει αντικατασταθεί από αυτόματο φανάρι. Έπειτα από τις ενέργειες της εθελοντικής ομάδας εργασίας, το κτίσμα κρίθηκε από το Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων διατηρητέο μνημείο. Αξίζει να σημειωθεί πως είναι από τους ελάχιστους φάρους του ελληνικού δικτύου που η κατοικία των φυλάκων έχει δύο ορόφους, ενώ αποτελεί μοναδική περίπτωση ως προς την εξωτερική σκάλα ανόδου, καθώς σε άλλες περιπτώσεις η σκάλα βρίσκεται εσωτερικά του πύργου. Κατασκευάστηκε το 1874 από τη Γαλλική Εταιρεία Φάρων στην άκρη Καστρί του αγκυροβολίου του Γαυρίου. Ο φανός του ήταν διοπτρικός και εξέπεμπε ερυθρό σταθερό, με φωτοβολία 5 μίλια και εστιακό ύψος τα 96 μέτρα. Το κτήριο έχει συναντήσει τρεις φάσεις κατασκευής. Αρχικά ήταν ισόγειο, με τον πύργο ύψους 8 μέτρων να παρουσιάζει ιδιαίτερη πλαστικότητα, καθώς η σκάλα ανόδου στον φανό είναι εξωτερική. Αργότερα έγινε προσθήκη ορόφου κι έπειτα ένα συνοδευτικό κτίσμα παραπλεύρως. Το 1941 καταστράφηκε από τους Γερμανούς και λειτούργησε ξανά το 1945.

Ο τελευταίος φαροφύλακας του Γαυρίου

Δύο από τους τότε φοιτητές αρχιτεκτονικής, ο Νίκος Δάβαρης και η Ευαγγελία Χριστοδουλάκη, πήραν το 2013 μια συνέντευξη από τον φαροφύλακα ε.α. Μιλτιάδη Κάρλο, μακαρίτη πια, στο πλαίσιο ερευνητικής εργασίας της σχολής τους με θέμα "Φαροφύλακες, η ζωή των φαροφυλάκων από το 1887 ώς σήμερα". Μέρος της συνέντευξης αυτής από τον τελευταίο φαροφύλακα του Γαυρίου, που εργάστηκε επίσης στη Φάσσα (Άνδρος), τη Λήμνο και την Πρασούδα, παραχώρησαν στην "Αυγή".

«Είχα τα γελάδια, τα πρόβατα, τα κατσίκια, έφτιαχνα τους κήπους, πατάτες, μελιτζάνες, κότες. Όταν υπάρχει γυναίκα μέσα είναι φασαρία, ενώ καλύτερα η οικογένεια να μη μένει στον φάρο. Δεν μπορούσα να πάρω τη γυναίκα μου μαζί. Έτσι κι αλλιώς, είχα τα ζώα, τέτοια πράγματα και τα παιδιά πήγαιναν σχολείο, δεν συνέφερε. Η οικογένεια έμενε στο χωριό. Εμείς κανονίζαμε, ήμασταν τρεις για παράδειγμα και λέγαμε θα φύγει ο ένας 10-15 μέρες, μετά ο άλλος, ερχόταν ο ένας, έφευγα εγώ και έτσι πήγαινε. Εγώ δεν είχα δεχτεί ποτέ να μείνω μόνος μου, γιατί μπορεί να γλιστρήσω, να χτυπήσω. Γι' αυτό κανονίζαμε 10 μέρες μέσα 5 έξω, ώστε να πηγαίνουμε και στα σπίτια μας. Αν ήταν 4 άτομα, έμεναν 2 πίσω, αν ήταν 3, έμενε ένας. Εγώ μόνος μου δεν κάνω, τους το είχα πει. Σκάλες είναι, γλίστρησες, έπεσες κάτω. Αν πέσεις, για παράδειγμα στην Πρασούδα, κοντά στην Κύμη, ήταν 70 σκαλιά. Σε άλλο φανάρι ήταν 110 σκαλιά, στις βόρειες Σποράδες. Κάθε βράδυ, για παράδειγμα, αυτό ήθελε έναν ντενεκέ πετρέλαιο. Πώς να το ανεβάσεις αυτό; Όποιος είχε βάρδια το ανέβαζε μόνος του, ανέβαινες μέχρι τη μέση, καθόσουν να ξεκουραστείς λίγο και μετά τα υπόλοιπα. Θυμάμαι αυτά τώρα και με πιάνει το παράπονο. Το χωριό ήταν μακριά, δεν πήγαινα. Όταν ήμουν στη Φάσσα στην Άνδρο, πήγαινα στο χωριό, αλλά στον Κάβο Μαλιά ή στη Σκύρο ή πάνω Θεσσαλονίκη, πού να πας; Δεν είχα και τα περίσσια λεφτά να φεύγω συνέχεια».

Η ομάδα εργασίας

Νίκος Δάβαρης (σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ) Φωτεινή Μιλτιάδου (σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ), Σοφία - Αθηνά Μπαρτζώκα (σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΕΜΠ), Ιωάννα Ντίνα (σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΕΜΠ), Δημήτρης Ρόιδος (σχολή Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης ΔΠΘ), Ελίνα Χριστοδουλάκη (σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ), Συνεργάτες: Ανδρέας Χαλάς (Αρχιτέκτων Μηχανικός ΔΠΘ 2), Νίκος Ρώσσης (Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ) και Σοφία Καρανάσιου (Αγρον. και Τοπογράφος Μηχανικός ΕΜΠ).

Ημερίδα «Πέτρινοι Φάροι: από το χθες στο σήμερα»

Ημερίδα, ανοιχτή στο κοινό, θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Αυγούστου στον χώρο της Έκθεσης, Κατάστημα Παπαπαναγιώτου στο Λιμάνι Γαυρίου. Θα μιλήσουν με σειρά παρουσίασης και θέμα:

"Το Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο", Παναγιώτης Χιώτης (Προϊστάμενος έργων της Υπηρεσίας Φάρων του Π.Ν.)

"Πέτρινοι φάροι: Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς και πόλοι πολιτιστικού τουρισμού", Ιωάννα Παπαγιάννη (καθηγήτρια ΑΠΘ), Βασιλική Πάχτα (δρ αρχιτέκτων, Συντηρήτρια), "Ο φάρος 8022", Σοφία - Αθηνά Μπαρτζώκα (αρχιτέκτων μηχανικός)

"Φάροι και Φαροφύλακες της Άνδρου", Δημήτρης Τριδήμας (αντιπλοίαρχος Π.Ν. ε.α.)

"Φαροφύλακες, η ζωή των φαροφυλάκων από το 1887 ώς σήμερα", Νίκος Δάβαρης, Ελίνα Χριστοδουλάκη (αρχιτέκτονες μηχανικοί)

"Τα ταξίδια των φάρων", Νίκος Μπένος Πάλμερ (γλύπτης - ειδικός ερευνητής φάρων)

"Η νέα γενιά Φαροφυλάκων", Ανδρέας Χαλάς (αρχιτέκτων μηχανικός)

Πηγή: Αυγή