«Να κάνουμε τα παιδιά μας έξυπνα»

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός και οι γενικότεροι κίνδυνοι, που ελλοχεύουν, για τους ανήλικους, στο διαδίκτυο, αποτέλεσε το θέμα της τριήμερης καμπάνιας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης γονέων και καθηγητών, που διοργανώθηκε με πρωτοβουλία της Σχολικής Συμβούλου και Πρέσβειρας Ημέρας Διαδικτύου, Δρ. Ευτυχίας Νικολακοπούλου.

Κεντρικοί ομιλητές της ημερίδας, η οποία πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, 26 Φεβρουαρίου, ήταν ο επικεφαλής της Γραμμής Βοήθειας Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου και υπεύθυνος του Συντονιστικού και Επιστημονικού Οργάνου για την Αλληλεγγύη Γενεών στο Διαδίκτυο, του Υπουργείου Μεταφορών Υποδομών και Δικτύων, κ. Γιώργος Κορμάς, και η παιδοψυχολόγος, υπεύθυνη της Γραμμής Βοήθειας Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου και πρόεδρος της ΑΜΚΕ «ΑλλάΖΩ», κ. Μαρία Δάρα.

Χαιρετισμούς απηύθυναν η πρόεδρος παιδαγωγικής καθοδήγησης, κ. Καράκιζα, ο Δ/ντής της Δευτεροβάθμιας Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Κυκλάδων, κ. Μιχαλόπουλος, αλλά και η Δρ. Ευτυχία Νικολακοπούλου, οι οποίοι τόνισαν τη σημασία της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης κυρίως των γονέων, αλλά και των εκπαιδευτικών, σε ό,τι αφορά τους κινδύνους, που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα παιδιά και οι έφηβοι, κατά την ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου.

Σε αυτό το ευαίσθητο και συνεχώς μεταβαλλόμενο ζήτημα, όπως το χαρακτήρισε η κ. Νικολακοπούλου, η τριήμερη εκπαιδευτική παρέμβαση, η οποία συνεχίστηκε το Σάββατο και την Κυριακή, με βιωματική ενημέρωση των εκπαιδευτικών της α’βάθμιας και β’βάθμιας εκπαίδευσης, στοχεύει στην κατανόηση του διαδικτυακού κόσμου, αλλά και της ψυχολογίας των παιδιών, που είναι και οι περισσότερο επιρρεπείς σε κινδύνους χρήστες.

«Από την αξιόπιστη έως την ανεξέλεγκτη πληροφορία και τις προκλήσεις στους ιστοτόπους γνωριμιών, τα παιδιά και ιδιαίτερα οι έφηβοι, πλοηγούνται σε χαώδεις και αβέβαιους λαβύρινθους. Σε γενικές γραμμές όλοι γνωρίζουν τις προκλήσεις όταν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο. Ωστόσο, όταν αντιμετωπίσουν πρόβλημα, απευθύνονται στους μεγαλύτερους μόνο ως τελευταία λύση», τόνισε η κ. Νικολακοπούλου.

Μιλώντας με στοιχεία, που προκύπτουν από έρευνα του κ. Κορμά, σε ανηλίκους σε όλη τη χώρα, ενδεικτικά, στην Ελλάδα, το 63% των εφήβων παραδέχεται ότι μιλά με αγνώστους στο διαδίκτυο, το 9,3% από αυτούς αναφέρει ότι αυτό τους έβλαψε, ενώ το 45,7% εξ αυτών έχει συναντήσει στον φυσικό κόσμο, κάποιον που γνώρισε στο διαδίκτυο.

Τροχοπέδη στην επίβλεψη ο ψηφιακός αναλφαβητισμός

Σύμφωνα με τον ειδικό επί του θέματος, κ. Κορμά, το μεγαλύτερο πρόβλημα, που εντοπίζεται στους ανήλικους χρήστες του διαδικτύου, είναι ο εθισμός στο διαδίκτυο, κάτι που απορρέει από το γεγονός, ότι πλήθος γονέων στην Ελλάδα, είναι ψηφιακά αναλφάβητοι.

«Εδώ τίθεται ένα θέμα. Πώς μπορεί να μιλήσει, να εκπαιδεύσει το παιδί του, να του πει για τους κινδύνους τους διαδικτύου, όταν ο ίδιος ο γονιός δεν έχει μπει ούτε μία φορά στη ζωή του στο διαδίκτυο».

Ο κ. Κορμάς τόνισε, πως το διαδίκτυο είναι ένας νέος κόσμος υπό διαμόρφωση, ο οποίος δεν περιέχει μόνο κινδύνους και προβλήματα, αλλά θετικά στοιχεία, συμπεριφορές, αντιλήψεις, συναισθήματα. «Είναι ένα δείγμα και της κοινωνίας που υπάρχει και στην πραγματικότητα», ανέφερε, στον οποίο «υπάρχει ο κόσμος των παιδιών και ο άλλος κόσμος των ενηλίκων».

Ο πρώτος στόχος του γονιού, προκειμένου να προστατεύσει το παιδί του, είναι να κερδίσει την εμπιστοσύνη του, γνωρίζοντας ότι ο γονιός είναι γνώστης του διαδικτύου. «Πολλές φορές οι παρατηρήσεις του γονιού, είναι μόνο αυτά που έχει ακούσει από τρίτους και του έχουν κάνει εντύπωση. Χάνεται η αξιοπιστία, καθώς το παιδί αναγνωρίζει ότι ο γονιός δεν γνωρίζει το διαδίκτυο. […] Όταν το παιδί πέσει θύμα εκβιασμού, οποιασδήποτε μορφής στο διαδίκτυο, δεν θα πάει να μιλήσει στο γονέα του. Γιατί, ως συνήθως, ο γονιός θα του κλείσει τον υπολογιστή, θα φωνάξει, ή σε άλλη περίπτωση, το παιδί δεν θα επιδιώξει να στεναχωρήσει το γονιό, θα ντραπεί, θα νομίζει ότι δεν θα πιστέψει την ιστορία του. Θα φοβηθεί. Ακόμη μπορεί να πει και “τι να του πω τώρα; Θα καταλάβει;”. Ένα πράγμα πρέπει να μείνει στο μυαλό των γονιών: “Ό,τι και να γίνει στο διαδίκτυο, εγώ είμαι εδώ να σε υποστηρίξω”. Διότι οι γονείς μπορεί πολλές φορές να μην έχουμε εμπειρία στο διαδίκτυο, έχουμε όμως εμπειρία ζωής και γνωρίζουμε πώς να αντιμετωπίσουμε τις καταστάσεις. Το παιδί αντίθετα, δεν γνωρίζει πώς να τις διαχειριστεί μόνο του».

Ανάγκη επίβλεψης της διαδικτυακής συμπεριφοράς

Αναλύοντας τις εφαρμογές, τις ιστοσελίδες και τα παιχνίδια, που είναι περισσότερο δημοφιλή στα παιδιά στην Ελλάδα, ο κ. Κορμάς ανέλυσε, πως το Facebook είναι πρώτο σε ποσοστό χρήσης από ανηλίκους, με ποσοστό περίπου 92%, ενώ ακολουθεί με 23% το Ask.fm, το οποίο είναι το υπ’ αριθμόν 1 κοινωνικό δίκτυο, όπου ασκείται έντονα ο διαδικτυακός εκφοβισμός, από γνωστούς και αγνώστους. Το Twitter είναι τρίτο με 20% ανήλικους χρήστες, ενώ μιλώντας για το Instagram, τόνισε, πως «τόσα χρόνια έχει “μαλλιάσει” η γλώσσα μας να λέμε στα παιδιά να μην δημοσιοποιούν φωτογραφίες. Βγήκε λοιπόν το Instagram, το οποίο έχει ευρύτατο κοινό σε παιδιά της 5ης και 6ης τάξης του Δημοτικού και λειτουργεί μόνο με φωτογραφίες. Κάθε παιδί που είναι στο Instagram, αναρτά φωτογραφίες του».

Συνέχισε, αναφερόμενος στην εφαρμογή «Stardoll», δημοφιλής σε κορίτσια του δημοτικού, η οποία διαθέτει chat, όπου οι χρήστες μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους, ανώνυμα. Όσον αφορά σε εφαρμογές και ιστοσελίδες γνωριμιών, υπογράμμισε, πως ο χρήστης έχει τη δυνατότητα μέσα από αυτές να εντοπίσει την τοποθεσία του άλλου, ακόμη και χιλιομετρικά, ενώ με κατάλληλη ρύθμιση, μπορεί να εμφανίζεται δεκάδες χιλιόμετρα μακριά, ενώ είναι σε απόσταση κοντινότερη του χιλιομέτρου. Παράλληλα, ειδική μνεία έκανε στις εφαρμογές/ιστοσελίδες γνωριμιών για ομοφυλόφιλους, εξηγώντας πως αρκετές φορές αποτελούν μοναδική διέξοδο για τους εφήβους, καθώς δεν μπορούν να μιλήσουν για τη σεξουαλικότητά τους σε οικογένεια και φίλους, με αποτέλεσμα, αρκετές φορές, μέσω του διαδικτύου να υφίστανται εκβιασμό ή εκφοβισμό .«Σε μία ομοφοβική κοινωνία δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για αυτά τα θέματα. Άρα το παιδί θα κληθεί να διαχειριστεί μόνο του τα προβλήματα αυτά», σημείωσε. Grooming: Ενήλικας με ψεύτικο προφίλ, που προσεγγίζει παιδιά, προσποιούμενος ότι είναι παιδί.

Προχωρώντας στην κατηγορία των ακατάλληλων για ανηλίκους παιχνιδιών, που ωστόσο είναι εξαιρετικά δημοφιλή στα παιδιά, ο κ. Κορμάς αναφέρθηκε στο League of Legends (LoL), ένα εθιστικό παιχνίδι, που ενδεχομένως μπορεί να επηρεάσει ακόμη και τη σχολική πρόοδο του παιδιού, να το απορροφά από τις καθημερινές του δραστηριότητες και στο οποίο το παιδί μπορεί να παίζει με τους φίλους του, το Call of Duty, ένα παιχνίδι πολέμου, με πλατφόρμα επικοινωνίας μεταξύ των χρηστών, όπου το παιδί αναλαμβάνει προσομοιωτικά το ρόλο του στρατιώτη σε πρώτο πρόσωπο και το Grand Theft Auto (GTA), το οποίο αποτελεί το αγαπημένο παιχνίδι των παιδιών από 1η δημοτικού στην Ελλάδα και περιέχει σκηνές με αλκοόλ, όπλα, τζόγο, κάπνισμα, απειλές και ιδιαίτερα προκλητική γυναικεία παρουσία.

Ο κ. Κορμάς, προέτρεψε τους γονείς να αφιερώνουν χρόνο προκειμένου να βλέπουν πώς συμπεριφέρεται το παιδί στο διαδίκτυο, αλλά και στα παιχνίδια, ενώ τόνισε, πως απαιτείται αμοιβαία εμπιστοσύνη με το παιδί, καθώς το παιδί έχει τη δυνατότητα, αν δεν εμπιστεύεται τον γονιό, να «εξαφανίσει» τα ίχνη της πλοήγησής του στο διαδίκτυο, ή να «σερφάρει» κρυφά.

Τέλος, ο κ. Κορμάς τόνισε, πως «έχουν ήδη φόβους τα παιδιά. Δεν χρειάζεται να τους δημιουργούμε περισσότερους. Χρειάζεται πλέον να κάνουμε τα παιδιά μας έξυπνα. Να μπορούν να καταλάβουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρξει γνώση και ενημέρωση. Μακριά ο φόβος».

Ιδανικό περιβάλλον για εκφοβισμό λόγω ανωνυμίας

Όπως επεσήμανε η κ. Δάρα, κατά την ομιλία της στην ημερίδα, πρώτο ζήτημα που προκύπτει από τη χρήση του διαδικτύου από ανήλικους είναι ο εθισμός σε αυτό. Εξηγώντας, η κ. Δάρα τόνισε, πως σε πολλές περιπτώσεις το διαδίκτυο λειτουργεί ως καταφύγιο για το παιδί, όπου μπορεί να εκφραστεί και να ξεχαστεί, να κοινωνικοποιηθεί, ή ακόμη και να πάρει πίσω τη χαμένη του αυτοεκτίμηση. «Μία τέτοια συμπεριφορά είναι η κορυφή του παγόβουνου. Πρέπει να κοιτάξουμε βαθύτερα», υπογράμμισε.

Στη δεύτερη θέση των περισσότερων αναφορών στη Γραμμή Βοήθειας, σύμφωνα με την κ. Δάρα, είναι τα φαινόμενα εκβιασμού, ενώ στην 3η κατηγορία, είναι η αναζήτηση αγάπης, έρωτα, σεξουαλικότητας, σχέσης μέσα από το διαδίκτυο. Ακολουθούν περιστατικά, που αφορούν στη διαδικτυακή φήμη, σε υποκλοπή προσωπικών δεδομένων, σε sexting (ανταλλαγή σεξουαλικών μηνυμάτων και φωτογραφιών) και grooming.

Σχετικά με τον εκβιασμό στο διαδίκτυο, η παιδοψυχολόγος ανέφερε, πως το διαδίκτυο αποτελεί ιδανικό μέσο, καθώς υπάρχει ανωνυμία, η οποία προσφέρει ελευθερία στην έκφραση, ενώ τόνισε, ότι ένα παιδί μπορεί να αλλάξει και συμπεριφορά μέσα στο περιβάλλον ανωνυμίας, να γίνει πιο επιθετικό, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις το εκλαμβάνει και ως παιχνίδι.

Η κ. Δάρα σημείωσε, πως ο εκφοβισμός στο διαδίκτυο σκοπό έχει να ταπεινώσει, παρενοχλήσει, ή να χλευάσει ένα παιδί. Συνήθως είναι στοχευμένη πρακτική και σε αντίθεση με το σχολικό εκφοβισμό, μπορεί να διαρκεί 24 ώρες το 24ωρο.

Τέλος, ανέλυσε τα «συμπτώματα», που καταμαρτυρούν ότι ένα παιδί υφίσταται εκφοβισμό, ενώ λεπτομερώς αναφέρθηκε και σε συμβουλές, προκειμένου oι γονείς να προστατεύσουν τα παιδιά από τους κινδύνους του διαδικτύου. Αναλυτικά, παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικοί μπορούν να ενημερώνονται στην ιστοσελίδα saferinternet.gr.