«Ο Γουτεμβέργιος δεν πέθανε, μεταμορφώθηκε»

Την Τυποκυκλαδική Α.Ε. επισκέφτηκε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Κρήτης, κ. Χρήστος Λούκος, στο πλαίσιο έρευνας για την ιστορία της τυπογραφίας στο νησί της Σύρου, τα αποτελέσματα της οποίας θα παρουσιαστούν σε σχετική έκθεση, στο επόμενο διάστημα.

Ο καθηγητής, κ. Λούκος, είναι ο άνθρωπος, ο οποίος είχε και συνεχίζει να έχει τη γενική εποπτεία της ταξινόμησης του Δημοτικού Αρχείου της Ερμούπολης και της οργάνωσης των αρχειακών συλλογών που υπόκεινται στα ΓΑΚ, Αρχεία Νομού Κυκλάδων, με έδρα την Ερμούπολη.

Η επίσκεψή του στις εγκαταστάσεις της εκτυπωτικής μονάδας, πραγματοποιήθηκε, με αφορμή έρευνα, την οποία έχει ξεκινήσει, σχετικά με την ιστορία της παραδοσιακής τυπογραφίας στη Σύρο κατά το 19ο και 20ο αιώνα, η οποία αποτυπώνεται μεταξύ άλλων στην υλική και άυλη, έντυπη και προφορική κληρονομιά της Τυποκυκλαδικής Α.Ε. και των ανθρώπων της, δεδομένης της μακρόχρονης ιστορικής πορείας και εξέλιξης των μορφών της επιχείρησης.

Ο ίδιος, στο περιθώριο της ξενάγησής του στις εγκαταστάσεις της Τυποκυκλαδικής Α.Ε. και της συζήτησής του με τον ιδιοκτήτη, κ. Γιώργο Βακόνδιο αποδέχθηκε να παραχωρήσει συνέντευξη, η οποία και ακολουθεί.

Αφορμή της επίσκεψής σας στη Σύρο, στάθηκε ο εορτασμός των 190 χρόνων της Ερμούπολης και η σχετική ομιλία την οποία πραγματοποιήσατε

Χ.Λ.: Κάθε καλοκαίρι έρχομαι στη Σύρο και συνεργάζομαι με τους συναδέλφους, για την ταξινόμηση του αρχείου, ενώ σχεδόν κάθε χρόνο, φέρνω και φοιτητές μου, ώστε να μπορούμε να δουλέψουμε λίγο πιο συστηματικά, γιατί το προσωπικό είναι πολύ λίγο, η δουλειά είναι πολύ μεγάλη και φέτος ειδικά, είχαμε μία πρόταση από το Δήμο, να ταξινομήσουμε το υλικό, που υπάρχει στις Κοινότητες. Ξεκινήσαμε από τις Κοινότητες Φοίνικα και Ποσειδωνίας και ευελπιστώ του χρόνου να προχωρήσουμε και στο υπόλοιπο υλικό.

Του χρόνου μπορεί και να έχει ολοκληρωθεί η καταγραφή για τις Κοινότητες;

Χ.Λ.: Επειδή είναι πολλές οι κοινότητες, μπορεί να χρειαστεί και ένας δεύτερος χρόνος, δηλαδή τρία χρόνια συνολικά. Ερχόμαστε για περίπου 15 ημέρες και είμαστε 10-15 άτομα, ωστόσο το υλικό είναι πάρα πολύ μεγάλο. Δυστυχώς, έχει χαθεί το πολύ παλιό υλικό, αλλά κι αυτό που υπάρχει, το μεταπολεμικό ή και κάποια από το μεσοπόλεμο, είναι πολύτιμο.

Σε ποιο στάδιο βρίσκεστε αυτή τη στιγμή;

Χ.Λ.: Το αρχείο της Ερμούπολης είναι μία μεγάλη υπόθεση, που ξεκίνησε περίπου το 1975-1976. Τα τελευταία χρόνια, ταξινομούμε το υλικό μετά το 1950. Είχαμε βάλει ένα “όριο”, από την ίδρυση της Ερμούπολης και μέχρι το 1950, το τέλος του εμφυλίου. Τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε το υλικό μετά το ’50, ενώ παράλληλα στο Αρχείο, έρχεται υλικό απ’ όλες τις Κυκλάδες και πάντα υπάρχει κάτι να γίνει συμπληρωματικά.

Η Ερμούπολη παραμένει βασικός πυρήνας της δουλειάς μας, αλλά πριν κάποια χρόνια, ταξινομήσαμε το υλικό του Δήμου της Άνω Σύρου και τώρα ήρθε η σειρά των Κοινοτήτων.

Δηλαδή, κάποια στιγμή, η οποία δεν είναι πολύ μακριά, θεωρητικά, ό,τι σημαντικό αρχειακό υλικό υπάρχει, θα είναι συγκεντρωμένο σε αυτούς τους τρεις φορείς.

Παράλληλα, εγώ με τους φοιτητές μου κάνουμε ταξινομήσεις και αλλού. Έχουμε ταξινομήσει το υλικό στη Τζιά, στην Αμοργό, τώρα τελειώνουμε στη Σαντορίνη και αλλού.

Η έμφαση και η προσήλωσή σας στις Κυκλάδες και στη Σύρο από πού πηγάζει;

Χ.Λ.: Η γυναίκα μου είναι Συριανή. Με έφερε εδώ και κάναμε διακοπές και όταν ανακαλύφθηκε το Αρχείο της Ερμούπολης, συνδυάστηκε η αγάπη μου για τη Σύρο με το Αρχείο. Δεν υπάρχει καλοκαίρι που να μην έρχομαι. Μ’αρέσει πολύ αυτό το νησί και ιδιαίτερα η Ερμούπολη.

Επομένως, υπάρχει ένας συνδυασμός διακοπών, με τον τρόπο τον δικό μου και εργασίας.

Φέτος, αυτό συνέπεσε και με τον εορτασμό για τα 190 χρόνια και εφόσον μου είχε ζητηθεί εδώ και πολύ καιρό να κάνω μία ομιλία, αυτή έγινε την περασμένη Κυριακή, ενώ πέρσι, είχαμε κάνει έκθεση για το Συριανό έντυπο.

Εκεί, είχαμε προβάλλει περισσότερο τα δημιουργήματα, δηλαδή τα βιβλία, τα έντυπα και είχαμε σε μικρό βαθμό μιλήσει για τον τομέα της τυπογραφίας. Είπαμε λοιπόν, φέτος, να αντιστρέψουμε το νόμισμα και να προβάλλουμε περισσότερο τους τυπογράφους. Γι’ αυτό και θα γίνει μία έκθεση στο Βιομηχανικό Μουσείο, αν όλα πάνε καλά, μέσα στο χειμώνα, σχετικά με την παραδοσιακή τυπογραφία, από το 19ο έως τον 20ο αιώνα.

Έχει γίνει μία πολύ καλή δουλειά, θεωρώ, όσον αφορά στην τεκμηρίωση, δηλαδή τα κείμενα και τις εικόνες, έχουμε εντοπίσει κάποια μηχανήματα και η σημερινή επίσκεψη εδώ, είχε στόχο να μάθω λίγα περισσότερα για την πορεία της οικογένειας Βακόνδιου, από την παραδοσιακή τυπογραφία στη σύγχρονη.

Αν όλα πάνε καλά θα εκδώσουμε και ένα μικρό βιβλιαράκι.

Δε σας κρύβω, ότι είμαι κι εγώ γιος τυπογράφου, ξέρω τη δουλειά στην κασα και από κει ξεκινά και το μεράκι και το ενδιαφέρον για την τυπογραφία και το έντυπο και χαίρομαι που ήρθε η ώρα να αναδείξουμε όλη αυτή τη δουλειά, που είναι πάρα πολύ σημαντική.

Το υλικό και η πορεία της τυπογραφίας εδώ στη Σύρο είναι πλούσια. Συγκρίνεται με την πορεία σε κάποιον άλλο τόπο αυτή της χώρας;

Χ.Λ.: Μετά την Αθήνα, σαφώς είναι η Σύρος του 19ου αιώνα, η οποία τυπώνει τα περισσότερα έντυπα και κάποια από τα τυπογραφεία είναι εξαιρετικά.

Μετά την κρίση, (σ.σ. στις αρχές του 20ου αιώνα) άρχισε και η παρακμή. Είναι ενδεικτικό, ότι μετά από ένα σημείο, δεν βγάζουν πια βιβλία ή εκτυπώνουν ελάχιστα. Βγάζουν όλο αυτό το υλικό για τη βιομηχανία, ετικέτες κλπ. Βγάζουν όμως και εφημερίδες.

Φαντάζομαι, μία τυπογραφία κατά το μεσοπόλεμο και λίγο μετά τον πόλεμο, χωρίς να τυπώνει μία εφημερίδα, δύσκολα θα μπορούσε να αντέξει.

Άρα, λοιπόν, έχουμε μία μεγάλη ακμή, κατά το 19ο αιώνα, ενώ μετά παρακμή και ύφεση.

Η συριανή, είναι μία επαρχιακή τυπογραφία, που για κάποιο διάστημα έχει πρώτη θέση. Όπως και η Ερμούπολη, που ήταν πρώτη πόλη, παράλληλα ήταν και η τυπογραφία της, διότι οι τυπογράφοι, έπρεπε να καλύψουν τις ανάγκες μίας πόλης σπουδαίας, η οποία έφερε το έντυπο, για τις ανάγκες της. Για παράδειγμα, όταν κάποιος τότε έβγαζε ένα λόγο, τον τύπωνε. Μετά, έχουμε πάρα πολλές εφημερίδες, που “βγαίνουν” την εποχή εκείνη και νομίζω, πως ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής τυπογραφίας είναι η συριανή.

Περνώντας στο “τώρα” και με αφορμή την επίσκεψή σας εδώ, ποια η άποψή σας για την πορεία της τυπογραφίας στη Σύρο, σήμερα;

Χ.Λ.: Προσωπικά, είμαι της άποψης, πως ο Γουτεμβέργιος δεν «πέθανε», αλλά μεταμορφώθηκε. Και το λέω αυτό, διότι υπήρξαν και περιπτώσεις, όπου μάλλον «δολοφονήθηκε».

Βγήκαν κάποια βιβλία, που ήταν “ντροπή”, διότι υπήρξαν τυπογράφοι, που δεν είχαν θητεύσει, μαζί με τους προηγούμενους. Τώρα νομίζω ότι τα πράγματα έχουν ισορροπήσει και με τη δυνατότητα που δίνει η νέα τεχνολογία, μπορούν να γίνουν σπουδαία πράγματα.

Αν με ρωτήσει κάποιος, “πώς θα πάρω ιδέες”, του απαντώ “πάρε παλιά βιβλία τυπογράφων, ξεφύλλισέ τα και θα πάρεις, χωρίς να το καταλάβεις, εικόνες, που θα σε αναγκάσουν να δώσεις μία ποιότητα, μεταφράζοντας τι σκεπτόσουν”.

Υπάρχουν έντυπα τα οποία κυκλοφόρησαν εδώ στη Σύρο, τα οποία αποτελούν μία μαθητεία. Αν κανείς δει τα εξώφυλλα, τις σελίδες τίτλου, ξεφυλλίσει τις σελίδες, ή τα κοσμήματα, δεν μπορεί να μην πάρει ιδέες, ενώ θα ανεβάσει και τον πήχη της δικής του της δουλειάς.

Μ’ αυτή τη λογική, δεν μπορώ να πω όχι στη νέα τεχνολογία, επειδή μου άρεσε η κάσα εμένα προσωπικά. Φτάνει, η νέα τεχνολογία, να μαθητεύει, να παίρνει νέα στοιχεία και να δημιουργεί.

Εδώ (σ.σ. στην Τυποκυκλαδική Α.Ε.), υπάρχουν τα μηχανήματα, για να γίνουν σπουδαία πράγματα, από βιβλία έως οτιδήποτε άλλο και χαίρομαι, που ο επικεφαλής της επιχείρησης θήτευσε σε παραδοσιακή τυπογραφία και άρα είναι ο πιο ειδικός να καταλάβει, ότι χρειάζεται αυτή η μαθητεία, η συνέχεια, και είναι εμφανές στη δουλειά, που βλέπουμε.