Αρχαιολογικοί θησαυροί στο νησί της Θηρασιάς

Έναν πρωτοκυκλαδικό και μεσοκυκλαδικό οικισμό έφεραν στο φως οι πρόσφατες ανασκαφές κοντά στο μοναστήρι της Κοίμησης στο νότιο τμήμα της Θηρασιάς, απέναντι από το Ασπρονήσι.

Στο σημείο αυτό είχαν πραγματοποιηθεί και τα προηγούμενα χρόνια επιφανειακές και γεωφυσικές έρευνες από τις οποίες ήρθαν στην επιφάνεια τμήματα του οικισμού, θραύσματα μεγάλων, πολύχρωμων, εντυπωσιακών αγγείων, εργαλεία από οψιανό (ηφαιστειακό πέτρωμα, στιλπνού, μαύρου χρώματος), ίχνη υφαντικής και νηματουργίας. Ο οικισμός είναι κτισμένος σε βαθμιδωτά άνδηρα που καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του λόφου στην κορυφή του οποίου βρίσκεται ο ναός της Κοίμησης.

Οι φετινές εργασίες πραγματοποιήθηκαν από 1 έως 20 Αυγούστου από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο (Κώστας Σμπόνιας), το Πανεπιστήμιο Κρήτης (Ίρις Τζαχίλη) και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Μάγια Ευσταθία. Πολύτιμη ήταν η αρωγή για το αρχιτεκτονικό τμήμα της καθηγήτριας Κλαίρης Παλυβού.

Ο οικισμός εντοπίστηκε πολύ κοντά στο μοναστήρι, στα νότια και νοτιοανατολικά του, με μέτωπο προς την καλντέρα στα ανατολικά και το Ασπρονήσι στα νότια.

Εύρημα μεγάλης σπουδαιότητας

Σύμφωνα με τις μελέτες του κ.Γ. Βουγιουκαλάκη ο οικισμός βρισκόταν στα υψηλότερα πρανή ενός λόφου, στις παρυφές μιας πεδινής περιοχής που έσβηνε ομαλά προς το Ασπρονήσι, κοντά στη θαλάσσια δίοδο εισόδου προς την καλδέρα. Ένα μέρος του οικισμού έχει διαβρωθεί και παρασυρθεί στον γκρεμό κατά την γεωλογική απόσπαση της νήσου Θηρασίας από το Ασπρονήσι, ως αποτέλεσμα της μεγάλης μινωικής ηφαιστειακής έκρηξης.

Στη φετινή περίοδο έγινε μία τομή (ΑΒ) στο ύψος περίπου της κορυφής του αρχικού λόφου, στο ανώτατο δηλαδή πλάτωμα και δύο άλλες τομές (Ο και Π) σε αρκετά χαμηλότερα πλατώματα, ώστε να φανεί η διαμόρφωση κατά άνδηρα του οικισμένου χώρου, η επικοινωνία μεταξύ τους αλλά και στοιχεία για τη συνολική έκτασή του.

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, προέκυψαν στοιχεία για την οικιστική οργάνωση που αφορούν στους τρόπους δόμησης, έδρασης και στέγασης και τις επάλληλες φάσεις, πολλές φορές με διαφορετική κατεύθυνση και προσανατολισμό. Μεταξύ των εξεχόντων κτισμάτων που εντοπίστηκαν είναι ένα μνημειώδες ελλειψοειδές κτήριο.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες της κεραμικής η ανθρώπινη παρουσία στο χώρο αρχίζει την υπο-νεολιθική περίοδο και εκτείνεται σε όλη την πρώιμη εποχή του Χαλκού έως το τέλος της Μεσοκυκλαδικής Περιόδου. Η πληρέστερη μελέτη της κεραμικής θα διασαφηνίσει περισσότερο τις φάσεις κατοίκησης. Ήδη όμως εμφανίζεται μεγαλύτερη πυκνότητα μεσοκυκλαδικής κεραμεικής προς τα ανώτατα πλατώματα από ό,τι στα χαμηλότερα, όπου η κεραμεική είναι αμιγώς πρωτοκυκλαδική.

Οι φετινές ανασκαφές

Όπως και τα προηγούμενα έτη, υπάρχουν πολλά λίθινα εργαλεία και οψιανοί εξαιρετικής κατεργασίας. Σε δύο περιπτώσεις μάλιστα βρέθηκαν και πυρήνες. Στο ανώτατο στρώμα αμέσως πριν τη μινωική έκρηξη, σφραγισμένο από τα υπερκείμενα στρώματα της έκρηξης (ελαφρόπετρα και ηφαιστειακή τέφρα), εντοπίστηκε μεταξύ των λίθων του στρώματος καταστροφής του οικισμού πυρά με μεγάλη ποσότητα από κάρβουνα που προέρχονται πιθανότητα από το ίδιο δέντρο.

Μεταξύ των οικοδεδομένων βρέθηκαν πολλά οστά και μεγάλες ποσότητες από πεταλίδες.

Σημειώνεται ότι το ερευνητικό πρόγραμμα του Ιόνιου Πανεπιστημίου και του Ινστιτούτου Τεχνολογίας και Eρευνας της Κρήτης στο μικρό νησί της Θηρασιάς ξεκίνησε το 2007 με μια πρώτη αναγνώριση του χώρου και της ανθρώπινης παρουσίας, από τα πρώτα ίχνη ως την πρόσφατη εποχή.

Στο πρόγραμμα συμμετέχουν γεωλόγοι, αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί, τοπογράφοι, κοινωνικοί ανθρωπολόγοι και άλλοι.

Κατά την ανασκαφική περίοδο του 2016 συμπληρώθηκαν οι πληροφορίες των προηγούμενων ετών και προσεγγίζονται καλύτερα η λειτουργία των κτιρίων, οι φάσεις κατοίκησης μέσα από την κεραμική, η τυπολογία της και κυρίως οι χρήσεις.