Αφιέρωμα σε μια παραδοσιακή τέχνη που χάνεται

Η ιστορία του πρώτου Καρνάγιου της Ελλάδας και της ναυπηγικής τέχνης, που άνθισε από τα βάθη των αιώνων στη Σύρο, καθιστώντας τη γνωστή σε όλη την οικουμένη, αναδείχθηκε μέσα από μία μοναδική εκδήλωση με την υπογραφή του Μουσικού Εργαστηρίου «το τρεχαντηράκι της ελπίδας» και του Επιμορφωτικού Φιλοτεχνικού Συλλόγου «Ο Φοίνικας Σύρου».

Το μουσικό – ιστορικό αφιέρωμα στο Καρνάγιο και τους Ταρσανάδες του νησιού παρουσιάστηκε -με την υποστήριξη του Δήμου Σύρου - Ερμούπολης- το απόγευμα της Κυριακής στο Θέατρο Απόλλων, αναμοχλεύοντας μνήμες από το ένδοξο παρελθόν της Σύρου και ειδικότερα, τη μεγάλη ναυπηγική ανάπτυξη στην Ερμούπολη, που ξεκίνησε λίγα χρόνια μετά τη δημιουργία της.

Η εκδήλωση πλαισιώθηκε από παιδική χορωδία νέων από τον Σύλλογο και το «τρεχαντηράκι», συνοδεία ζωντανής μουσικής από την ορχήστρα του εργαστηρίου, το τμήμα παραδοσιακών οργάνων του «Φοίνικα», καθώς και από  παιδιά –μουσικούς που θέλησαν να συμμετέχουν από τις γύρω περιοχές (ένα φλάουτο και δύο κλαρινέτα). Συνολικά συμμετείχαν 30 παιδιά από Β’ Δημοτικού έως Γ’ Γυμνασίου.

Την ενορχήστρωση των τραγουδιών και την οργάνωση της χορωδίας ανέλαβε η Alice Labarche, τη διδασκαλία των παραδοσιακών οργάνων ο πρόεδρος του Επιμορφωτικού Φιλοτεχνικού Συλλόγου Ιωσήφ Πρίντεζης, τη διδασκαλία εγχόρδων (κιθάρας-μπάσου) ο κ. Μάκης Πρίντεζης και τέλος, τη διδασκαλία πιάνου και ακορντεόν η υπεύθυνη του μουσικού εργαστηρίου Ελπίδα Ρηγούτσου, η οποία επιμελήθηκε το οπτικοακουστικό υλικό, από κοινού με την κ. Labarche.

Ναυτιλιακή ανάπτυξη

Κεντρική ομιλήτρια της βραδιάς ήταν η αρχαιολόγος κ. Μαρία Ρώτα, η οποία αφηγήθηκε την ιστορική διαδρομή της ξυλοναυπηγικής στη Σύρο, ενός εκ των τεσσάρων πρωτοπόρων κλάδων που αναπτύχθηκαν σταδιακά στη νεοδημιούργητη Ερμούπολη.

Όπως σημείωσε, η πρωτεύουσα των Κυκλάδων χρωστάει τη γενικότερη πρόοδο του νησιού στη δράση της ‘’Ελληνικής Ατμοπλοΐας’’, της πρώτης ατμοπλοϊκής εταιρείας που ιδρύθηκε το 1856 στην Ελλάδα, με έδρα την Ερμούπολη. Ένας από τους κύριους συντελεστές της επιτυχίας , που εργάστηκε ακούραστα για την εταιρία ήταν ο Ηλίας Κεχαγιάς. Το 1861 εγκαινιάστηκε στην Ερμούπολη το πρώτο ατμοκίνητο σιδηρουργείο ‘’μοναδική εν τη ανατολή καθίδρυμα’’ που αργότερα ονομάστηκε: «Νεώριον και μηχανουργεία Σύρου», αναλαμβάνοντας όχι μόνο την επισκευή , αλλά και την κατασκευή καινούργιων πλοίων . Παράλληλα λειτουργούσε και ως σχολή για τους νέους Έλληνες που ήθελαν να ασχοληθούν με την ναυπηγική και την μηχανολογία γενικότερα.

Με την επιτυχημένη δράση της ‘’Ελληνικής Ατμοπλοΐας’’ συμβαδίζει και η ανάπτυξη των ναυπηγείων, η οποία οφείλεται σε Χιώτες ναυπηγούς και σε τεχνίτες από την Ύδρα , τις Σπέτσες και τα Ψαρά. Οι παλιότεροι και πιο γνωστοί που βοήθησαν τα ναυπηγεία, ήταν ο Παντελέων και Σταμάτης Μάσχας, ο Νικόλαος Παγίδας, ο Χριστοφής και ο Σωκράτης Κρυστάλλης, ο Γ. Γλυνός κ.α

Αναφερόμενη στη μεγάλη οικονομική δραστηριότητα της Σύρου εκείνη την εποχή, επεσήμανε πως από το 1827 μέχρι το 1834 ναυπηγήθηκαν στους ταρσανάδες της Σύρου, περισσότερα από 250 πλοία. Η αξιοσημείωτη ναυτική ανάπτυξη στην Ερμούπολη, της προσέδωσε διεθνή ακτινοβολία. Στο λιμάνι της κατασκευάστηκαν τα οκτώ δέκατα των πλοίων της ιστιοφόρου ναυτιλίας, στην πρύμνη των οποίων αναγραφόταν υπερήφανα το όνομα της Σύρου.

Το κυρίως ναυπηγείο ήταν στον έξω ταρσανά που έφθανε έως τον χώρο που είναι απέναντι στο περίβολο της Σχολής εφέδρων αξιωματικών. Η καθέλκυση κάθε πλοίου γινόταν με συμμετοχή πολλών ανθρώπων μέσα σε ατμόσφαιρα χαράς.

«Η Σύρος ένα βραχονήσι 85 τετραγωνικών χιλιομέτρων κατάφερε να είναι αντάξια σε πολιτισμό και δραστηριότητα με τις μεγάλες πόλεις  της Ευρώπης. Αλλά και στα καράβια που πήγαιναν σ όλα τα λιμάνια της Ευρώπης κυμάτιζε περήφανη  η γαλανόλευκη και συνήθως, κάτω από το όνομα του σκάφους, βρισκόταν η λέξη: Σύρα» ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Ρώτα, καθιστώντας γνωστό πως η Ναυτιλιακή κίνηση και τα κέρδη ήταν τόσο μεγάλα, ώστε σε μικρό διάστημα είχαν ιδρυθεί 15 ασφαλιστικές εταιρείες που έδωσαν μερίσματα απίστευτου κέρδους. 

Τεχνικά στοιχεία που αφορούν στο επάγγελμα των καραβομαραγκών (το γλωσσάρι, τα εργαλεία κ.α.), έδωσε ο ιστοριογράφος Παναγιώτης Κουλουμπής, παρουσιάζοντας ένα τμήμα σχετικής έρευνάς του.

Τιμήθηκαν οι άνθρωποι του μόχθου

Συγκίνηση προκάλεσε η παρουσία καραβομαραγών της Σύρου που καταφέρνουν μέσα από την τέχνη τους να διασώζουν την παράδοση μας, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα τους στην ιστορία της ναυπηγοξυλουργικής.

Η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Θωμαή Μενδρινού ευχαρίστησε θερμά αυτούς τους ανθρώπους του μόχθου που τίμησαν στο έπακρο το επάγγελμά τους, υπηρετώντας με αγάπη, συνέπεια και μεράκι την τέχνη τους η οποία αποτελεί ένα μεγάλο κομμάτι της συριανής παράδοσης και του Πολιτισμού της Σύρου. Στη συνέχεια, τόσο η ίδια, εκ μέρους του Δήμου όσο και οι διοργανωτές της εκδήλωσης τους απένειμαν αναμνηστικά ως ένδειξη ευγνωμοσύνης και αναγνώρισης της πολυετούς προσφοράς τους.

Σημειώνεται ότι, στην είσοδο του Θεάτρου πραγματοποιήθηκε έκθεση Παραδοσιακής Ναυπηγοξυλουργικής Τέχνης του κ. Μανώλη Ζώρζου, η οποία συνοδευόταν από βιογραφικά και φωτογραφίες καραβομαραγκών, οι οποίοι δε βρίσκονται πλέον στη ζωή. Τα στοιχεία αυτά παραχωρήθηκαν από το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Σύρου για τις ανάγκες της παράστασης.

Ανάδειξη της ιστορίας της Σύρου μέσα από τη μουσική

Η ιδέα για το συγκεκριμένο αφιέρωμα γεννήθηκε πριν από έναν χρόνο, ωστόσο οι πρόβες ξεκίνησαν εντατικά από τον Ιανουάριο του 2017. Σε δηλώσεις της στην «Κοινή Γνώμη», η Ελπίδα Ρηγούτσου μίλησε για την προσπάθεια του μουσικού εργαστηρίου «το τρεχαντηράκι της ελπίδας» να μεταφέρει στα παιδιά κάποια ιστορικά στοιχεία του τόπου μας, μέσω της μουσικής. «Η ναυπηγική τέχνη είναι ένα επάγγελμα που δυστυχώς σήμερα χάνεται, γ’ αυτό θελήσαμε να κάνουμε μία εκδήλωση μέσα από την οποία θα τη θυμηθούν οι παλιότεροι και να τη γνωρίσουν οι νεότεροι». Επιθυμία των διοργανωτών είναι η επανάληψη του αφιερώματος με στόχο να το παρακολουθήσουν και μαθητές σχολείων του νησιού.