Προστατευόμενες περιοχές… χωρίς σχεδιασμό

Την ταχύτερη δυνατή συμμόρφωση στις διατάξεις των ευρωπαϊκών Οδηγιών, σχετικά με τη διαχείριση των περιοχών, ενταγμένων στο δίκτυο Natura 2000, οφείλει να καταφέρει η Ελλάδα, καθώς σε διαφορετική περίπτωση, αντιμετωπίζει κίνδυνο παραπομπής της στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Η έλλειψη πλαισίου, για τον καθορισμό προτεραιοτήτων, στόχων διατήρησης, όπως και αναγκαίων μέτρων διατήρησης, για την πλειοψηφία των οικοτόπων και ειδών, που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, είναι η αιτία, που η Ευρώπη προειδοποιεί, για ακόμη μία φορά τη χώρας μας, προκειμένου να συμμορφωθεί, με τις σχετικές Οδηγίες, που έχουν εκδοθεί, με κίνδυνο σε λίγους μήνες, η Ελλάδα να παραπεμφθεί, όπως και πολλές φορές στο παρελθόν, όσον αφορά σε περιβαλλοντικά ζητήματα, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, με κίνδυνο επιβολής σχετικών κυρώσεων.

Αξίζει να σημειωθεί, πως ο κρατικός μηχανισμός δεν φαίνεται να έχει προχωρήσει, μέχρι στιγμής, σε οργανωμένα και ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, ενώ, μολονότι έχει υπάρξει πρόβλεψη για σύσταση ειδικών δημόσιων οργάνων, που θα αναλάμβαναν την αρμοδιότητα διαχείρισης, δεν έχει υπάρξει ικανοποιητική αξιοποίησή τους.

Σχεδόν ανέφικτη η προθεσμία

Σύμφωνα με πληροφορίες, που είδαν το φως της δημοσιότητας, η Ελλάδα έλαβε από την Ε.Ε. προθεσμία δύο μόλις μηνών, προκειμένου να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις, που αφορούν στην οδηγία, περί των οικοτόπων και ειδών του δικτύου «Natura 2000» και να προχωρίσει σε καθορισμό των προτεραιοτήτων, των στόχων διατήρησης και των αναγκαίων μέτρων διατήρησης για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο.

Όπως προκύπτει από το κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο, η εν λόγω υποχρέωση στόχο έχει τη διατήρηση ή αποκατάσταση των υφιστάμενων ειδών και οικοτόπων σε ικανοποιητική κατάσταση, ενώ οι ενέργειες, για τη συμμόρφωση με την Οδηγία, θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί έως και έξι έτη, από την ένταξη των εκάστοτε οικοτόπων ή ειδών στον ενωσιακό κατάλογο. Εντούτοις, οι όποιες ενέργειες υπήρξαν στο παρεθλόν, αναφορικά με το ζήτημα, αποτελούσαν αποσπασματικές και εμβαλωματικές ρυθμίσεις.

Μόλις πέρυσι, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, όπως έγινε γνωστό από τον αρμόδιο υπουργό εντός της βουλής, εκκίνησε τις διαδικασίες, προκειμένου να εκπονηθούν οι ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες, τα σχέδια προεδρικών διαταγμάτων και τα σχέδια διαχείρισης, για όλες τις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου, με αποτέλεσμα, η ολοκλήρωσή τους, να μην αναμένεται εντός του επόμενου χρονικού διαστήματος και κατά συνέπεια η ενδεχόμενη επιβολή κυρώσεων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, να αποτελεί σοβαρή πιθανότητα.

Φορείς διαχείρισης χωρίς… αντικείμενο

Σε μελέτη, που εκδόθηκε το Νοέμβριο του 2017, σχετικά με τις περιοχές του δικτύου «Natura 2000» στην Ελλάδα, με συντονιστή τον Επ. Καθηγητή του Τμήματος Βιολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Κώστα Τριάντη (Τριάντης, Γεωργίου, Βαρελίδης, Κακογιάννης, Μακαντάση, Σκώκου, Καραουλάνης «Προστατευόμενες περιοχές “Natura 2000”: Ένα Ολοκληρωμένο Σχέδιο για την Προστασία και Βιώσιμη Ανάπτυξή τους»), σημειώνονται οι ελλείψεις, που εμφανίζει η χώρα, σχετικά με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου διαχείρισης των περιοχών του δικτύου.

Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή της μελέτης, «ο σπάνιος φυσικός πλούτος και η βιοποικιλότητα της χώρας μας είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Οι περιοχές στην Ελλάδα που τελούν υπό προστασία αντιστοιχούν στο 35% της χερσαίας έκτασης της χώρας και στο 1,5% της θαλάσσιας. Δομικό στοιχείο των προστατευόμενων περιοχών της Ελλάδας είναι οι περιοχές που ανήκουν στο Ευρωπαϊκό oικολογικό Δίκτυο Natura 2000».

«Για τη διαχείριση και την προστασία ων περιοχών αυτών στην Ελλάδα, 18 χρόνια πριν, δημιουργήθηκαν οι Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΦοΔΠΠ). Οι Φορείς δυστυχώς, παρά τις σημαντικές προσπάθειες σε τοπικό επίπεδο, δεν κάλυψαν ποτέ ποσοστό μεγαλύτερο του 30% των προστατευόμενων περιοχών. Συνεπώς ακόμη και σήμερα, 70% περίπου των προστατευόμενων περιοχών της χώρας δεν έχουν ένα οργανωμένο φορέα για τη διαχείριση και την προστασία τους. Παράλληλα, λόγω της ελλιπούς και περιστασιακής χρηματοδότησης, οι Φορείς έχουν οδηγηθεί σε οικονομικό και λειτουργικό αδιέξοδο. Το έτος 2016 χρηματοδοτήθηκαν με έκτακτη χρηματοδότηση και για το 2017 επιλέχθηκε, πρόσφατα, η ίδια στρατηγική», αναφέρεται.

Μάλιστα, στη συνέχεια, αναφορικά με τους Φορείς, σημειώνεται, πως «ανεξαρτήτως του αριθμού των ΦοΔΠΠ, αυτοί δεν ξεπέρασαν ποτέ σε ποσοστό κάλυψης, το 30% του συνόλου των προστατευόμενων περιοχών (95 από τις συνολικά 419). Συνεπώς, ακόμη κι αν διατηρηθεί το σημερινό καθεστώς, το 70% περίπου των προστατευόμενων περιοχών της χώρας δεν θα έχουν ένα οργανωμένο φορέα για τη διαχείριση και την προστασία τους».

Παράλληλα, στη μελέτη επισημαίνεται, πως «η μέχρι σήμερα υλοποιούμενη πολιτική διαχείρισης των περιοχών του δικτύου Natura 2000 επικεντρώθηκε στην εφαρμογή ενός συστήματος διαχείρισης στο 30% των περιοχών του δικτύου. Η ανεπαρκής και περιορισμένη λειτουργία του υφιστάμενου συστήματος διαχείρισης καθώς και η ανυπαρξία διαχειριστικών εργαλείων τόσο στις περιοχές με φορέα διαχείρισης όσο, κυρίως, στις υπόλοιπες περιοχές είχε σαν αποτέλεσμα την ελλειμματική διαχείριση των περιοχών προστασίας αλλά και την περιορισμένη αξιοποίηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών πόρων, ιδιαίτερα αυτών του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ)».

Αποφασιστικά μέτρα ολοκληρωμένης διαχείρισης

Μέσω της ίδιας εργασίας, σημειώνεται ενημερωτικά, ότι από τις «21 Απριλίου 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε το Σχέδιο δράσης για τη Φύση, τον Άνθρωπο και την Οικονομία για την περίοδο 2017-2019. Το σχέδιο δράσης καλύπτει τέσσερις τομείς προτεραιότητας με 15 συγκεκριμένες δράσεις και αποτελεί άλλη μια ισχυρή απόδειξη της σημασίας που αποδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην προστασία των οι- κοτόπων και της βιοποικιλότητας της Ευρώπης». Οι τομείς προτεραιότητας περιλαμβάνουν:

• Προτεραιότητα A: Βελτίωση των κατευθυντήριων γραμμών και της γνώσης και επίτευξη μεγαλύτερης συνοχής με ευρύτερους κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους
• Προτεραιότητα Β: Δημιουργία πολιτικής δέσμευσης και ενίσχυση της συμμόρφωσης
• Προτεραιότητα Γ: Ενίσχυση των επενδύσεων στο Natura 2000 και βελτίωση των συνεργιών με χρηματοδοτικά μέσα της Ε
• Προτεραιότητα Δ: Καλύτερη επικοινωνία και προβολή με τη συμμετοχή των πολιτών, των ενδιαφερόμενων μερών και των κοινοτήτων

Κατόπιν των ανωτέρω, συμπεραίνεται, πως προκειμένου η χώρα να εναρμονιστεί με τη συντελούμενη πρόοδο στα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ε.Ε. σχετικά με την πορεία εξέλιξης του ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, θα απαιτηθούν αλματώδεις ρυθμοί, ώστε η χώρα να μην επιβαρυνθεί με τυχόν περαιτέρω δυσβάσταχτες οικονομικές κυρώσεις, που θα της επιβληθούν, σε περίπτωση συνέχισης των ίδιων αποσπασματικών ημίμετρων, που υπήρξαν έως πρόσφατα.