Έρευνα και καινοτομία στην παραγωγική ανασυγκρότηση

Τον ουσιαστικό ρόλο των Πανεπιστημίων στην παραγωγική ανασυγκρότησης της χώρας κι εν προκειμένω του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων (ΤΜΣΠΣ) στον χώρο του Νοτίου Αιγαίου με ισχυρά “θεμέλια” στην έρευνα, στην εκπαίδευση και στην καινοτομία αναδεικνύει η Ακαδημαϊκή κοινότητα, στο σχετικό υπόμνημα που κατέθεσε στην κυβέρνηση, ενόψει της ολοκλήρωσης του 13ου Περιφερειακού Συνεδρίου στη Σύρο.

Στο πλαίσιο της διεξαγωγής της δεύτερης φάσης του Περιφερειακού Συνεδρίου για το Νότιο Αιγαίο, στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων, εκ μέρους του προέδρου του ΤΜΣΠΣ, Φίλιππου Αζαριάδη κι άλλων ακαδημαϊκών προσώπων συντάχθηκε ένα αναλυτικό κείμενο, το οποίο έχει σταλεί προς τη συντονιστική ομάδα των Συνεδρίων, με φόντο την προετοιμασία που επιδιώκει η κυβέρνηση, προ της ολοκλήρωσής του.

Υπογραμμίζοντας με σαφή τρόπο την αξία της έρευνας και της καινοτομίας στην παραγωγή και την ανάπτυξη ενός τόπου και της ίδιας της χώρας, καθιστούν ξεκάθαρη την ανάγκη ενίσχυσης του Πανεπιστημίου και του ΤΜΣΠΣ ως Τμήματος με μοναδικό περιεχόμενο σπουδών που μπορεί μέσω των φοιτητών και των αποφοίτων του να συνδράμει στην ανάπτυξη καινοτόμων έργων αλλά και θέσεων εργασίας.

Πρέπει να σημειωθεί πως αντιπροσωπεία του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΤΜΣΠΣ συναντήθηκε με τον εκπρόσωπο της συντονιστικής ομάδας των Περιφερειακών Συνεδρίων στη Σύρο, Γιάννη Βουλγαράκη, όταν ο ίδιος επισκέφθηκε το νησί, παρουσία μεταξύ άλλων και του βουλευτή Κυκλάδων του ΣΥΡΙΖΑ, Αντώνη Συρίγου.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας ανάδειξης των θέσεων και των προτάσεων της Πανεπιστημιακής κοινότητας, η “Κοινή Γνώμη” κατόπιν επικοινωνίας με τον κ. Αζαριάδη προβαίνει σε αναφορά και παρουσίαση των σημαντικότερων σημείων του σχετικού υπομνήματος, όπως αυτά αναμένεται να υπογραμμισθούν και κατά τη διεξαγωγή του Περιφερειακού Συνεδρίου στη Σύρο.

Προτεραιότητα για την ανάκαμψη, η καινοτομία και η διάχυση της γνώσης

Ειδικότερα, στο υπόμνημα που κατατέθηκε από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το ΤΜΣΠΣ επισημαίνεται με τεκμηριωμένο και αναλυτικό τρόπο η σημασία της καινοτομίας στην αγορά, ενώ υπογραμμίζεται η σύνδεσή της με την έρευνα και την εκπαίδευση.

“Η καινοτομία, σε όλες τις πτυχές της (προϊόντος, διαδικασίας, υπηρεσίας), έχει άμεσες επιπτώσεις στην ανάπτυξη και συνεπώς στην αγορά και τελικώς είναι σε θέση να επηρεάσει όλες τις ευρύτερες δραστηριότητες που αφορούν στον ανταγωνισμό και στο εμπόριο” σημειώνεται εξ αρχής στο περιεχόμενο του υπομνήματος, ενώ τονίζεται παράλληλα πως, “Η ανάπτυξη της ίδιας της καινοτομίας αποτελεί μια σύνθετη, μη γραμμική κοινωνική διαδικασία, που τροφοδοτείται από την έρευνα και καλλιεργείται από τη συστημική αλληλεπίδραση μεταξύ της έρευνας και της βιομηχανίας”. Καθίσταται σαφές μάλιστα πως, “η ανάπτυξη της καινοτομίας δεν συντελείται εν κενώ” και πως, “το τρίγωνο της Γνώσης, “Έρευνα – Εκπαίδευση – Καινοτομία”, αποτελεί υπόδειγμα πολιτικής και εργαλείο κατανόησης και βελτίωσης της καινοτομικής δυναμικής και της οικονομικής ανταγωνιστικότητας των χωρών” κι ως εκ τούτου, αναφέρεται κατηγορηματικά πως, “σε αυτό το πλαίσιο, τα Πανεπιστήμια είναι ο βασικός παραγωγός έρευνας στον ελληνικό χώρο, με ποσοστό που ξεπερνά το 35% του συνόλου της δραστηριότητας Έρευνας & Ανάπτυξης”.

Διευκρινίζοντας βάσει στοιχείων πως, τα αποτελέσματα της έρευνας και της εμπορικής εκμετάλλευσής τους στην περίπτωση της Ελλάδας δεν παρουσιάζουν σύνδεση σε μεγάλο βαθμό, υποστηρίζουν πως, δεδομένης της κρίσης που “έχει επηρεάσει αρνητικά πλήθος πτυχών της κοινωνικής, οικονομικής και παραγωγικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, η έμφαση στη διάχυση και την αξιοποίηση της υπάρχουσας γνώσης και των αποτελεσμάτων έρευνας στην οικονομία και την παραγωγή σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα για την οικονομική ανάκαμψη και την παραγωγική ανασυγκρότηση”.

ΤΜΣΠΣ: Καινοτόμο Τμήμα, συνεχείς διακρίσεις, απορρόφηση στην αγορά εργασίας

Στο περιεχόμενο του υπομνήματος έχουν συμπεριληφθεί και συγκεκριμένα στοιχεία για τη λειτουργία του Τμήματος (ΤΜΣΠΣ), την επιτυχημένη πορεία των φοιτητών και αποφοίτων του, ενώ τονίζεται ιδιαιτέρως το αντικείμενο των σπουδών, με την Ακαδημαϊκή πλευρά να δίνει έμφαση και να διευκρινίζει πως πρόκειται για ένα Τμήμα μοναδικό πανελλαδικά, που είναι άκρως επιβεβλημένο να “αξιοποιηθεί” και να έχει ρόλο στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας και του Νοτίου Αιγαίου.

Αυτούσιο το συγκεκριμένο κομμάτι του υπομνήματος έχει ως ακολούθως: “Το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων (ΤΜΠΣ) το οποίο ανήκει στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Αιγαίου με έδρα τη Σύρο, αποτελεί καινοτόμο τμήμα για τα ελληνικά δεδομένα και έχει ως αντικείμενο την ολοκληρωμένη σχεδίαση σύγχρονων και αναδυόμενων προϊόντων, συστημάτων και υπηρεσιών ακολουθώντας τις νέες προσεγγίσεις στον διεπιστημονικό χώρο της σχεδίασης. Αναγνωρίζεται και ενισχύεται ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της Σχεδίασης, ενώ δίνεται σημαντική έμφαση στη χρήση νέων τεχνολογιών. Τα ερευνητικά αποτελέσματα του ΤΜΠΣ περιλαμβάνουν εκατοντάδες επιστημονικές δημοσιεύσεις, δεκάδες συμμετοχές σε διεθνή και εθνικά ερευνητικά προγράμματα καθώς και χιλιάδες ετεροαναφορές που υποδηλώνουν την ποιότητα και την απήχηση του παραγόμενου έργου.

Οι απόφοιτοι του Τμήματος δραστηριοποιούνται σε ένα πολύ σημαντικό αντικείμενο της εθνικής οικονομίας, κατέχουν θέσεις σε design studios, σε εταιρείες παραγωγής προϊόντων, προσφέρουν υπηρεσίες σε θέματα συμβουλευτικής ως προς τη σχεδίαση και την ανάπτυξη προϊόντων, επιχειρηματικότητας και καινοτομίας και συμμετέχουν σε ερευνητικές ομάδες με στόχο την εκπόνηση έρευνας αλλά και τη λήψη διδακτορικού διπλώματος στο χώρο της σχεδίασης. Σε μια πρόσφατη μελέτη που εκπονήθηκε το 2015 σχετικά με την απασχόληση των αποφοίτων μας, διαπιστώθηκε ότι, περίπου το 80% έχει ενσωματωθεί στην αγορά εργασίας ή συνεχίζει σπουδές στην Ελλάδα ή το εξωτερικό. Από αυτούς που εργάζονται, περίπου το ένα τρίτο βρίσκεται στο εξωτερικό, σε ανταγωνιστικές οικονομίες, όπως είναι η Αγγλία, Γερμανία, Ολλανδία. Παράλληλα, υπάρχει ένα μεγάλο πλήθος βραβεύσεων σε εθνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς σχεδίασης προϊόντων, τόσο από αποφοίτους μας όσο και από φοιτητές μας”.

Βάσει των ανωτέρω, σημειώνεται ξεκάθαρα παρακάτω πως, “Οποιαδήποτε προσπάθεια παραγωγικής ανασυγκρότησης του Νοτίου Αιγαίου και ειδικότερα των Κυκλάδων, περιοχής όπου παραδοσιακά επαγγέλματα ή βιομηχανίες έχουν πληγεί σοβαρά ή έχουν εξαφανιστεί εντελώς (πχ. κλωστοϋφαντουργία ή βυρσοδεψία στη Σύρο) οφείλει να λάβει σοβαρά υπόψη της και να αναδείξει τον κρίσιμο ρόλο του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΤΜΣΠΣ στη δημιουργία νέων καινοτόμων έργων και θέσεων εργασίας. Για να μπορέσει μια περιοχή να αναπτυχθεί σε καινοτομικούς τομείς απαιτείται ένας ερευνητικός φορέας ο οποίος θα έχει την απαραίτητη κρίσιμη μάζα η οποία σε οικονομικά μεγέθη μεταφράζεται σε τουλάχιστον 1% του ΑΕΠ της περιοχής”.

Ενίσχυση υποδομών έρευνας και λύσεις στο στεγαστικό

Κατόπιν των ανωτέρω, στο υπόμνημα διατυπώνονται επιγραμματικά τέσσερις προτάσεις “για την ενίσχυση του «Τρίγωνου της Γνώσης» και της παραγωγικής ανασυγκρότηση του Νοτίου Αιγαίου”. Η πρώτη πρόταση αφορά στην ενίσχυση των Υποδομών Έρευνας και στην κάλυψη των άμεσων, καθώς και των μακροπρόθεσμων στεγαστικών αναγκών του ΤΜΠΣ με την προοπτική μεγέθυνσης της Πανεπιστημιακής μονάδας Σύρου. Σύμφωνα με όσα επισημαίνονται: “Οι ερευνητικές υποδομές επιφέρουν πολλαπλά οφέλη για την τοπική κοινωνία και την ευρύτερη ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα, συμβάλουν στην εθνική και περιφερειακή ανάπτυξη μέσω της έξυπνης εξειδίκευσης, προσελκύοντας διεθνείς ερευνητικές συνεργασίες και χρηματοδοτικά προγράμματα, καθώς και δημιουργώντας θέσεις εργασίας σε νέους πρωτοποριακούς τομείς. Είναι υψηλής σημασίας η επίλυση των άμεσων και καθώς και των μακροπρόθεσμων στεγαστικών αναγκών του ΤΜΣΠΣ, λαμβάνοντας μέριμνα ώστε να εξασφαλιστούν επιπλέον χώροι για συνέδρια, εκθέσεις, στέγαση νεοφυών επιχειρήσεων κοκ, ώστε αφενός μεν να ενισχυθεί η κρίσιμη μάζα του Πανεπιστημίου ως βασικού πυλώνα έρευνας και ανάπτυξης και αφετέρου να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ίδρυσης νέου Τμήματος στη Σύρο.

Το καθεστώς των 18 ετών φιλοξενίας στο νησί πρέπει σύντομα να μετασχηματιστεί προς όφελος και της τοπικής κοινωνίας”.

Κοινότητα Γνώσης και Καινοτομίας και ίδρυση Κέντρου Βιομηχανικής Έρευνας στις Κυκλάδες

Η δεύτερη πρόταση αφορά στην ενεργοποίηση του θεσμού της «Κοινότητας Γνώσης και Καινοτομίας» σε περιφερειακό επίπεδο και ίδρυση «Κέντρου Καινοτομίας & Βιομηχανικής Έρευνας» στις Κυκλάδες. Όπως αναλύεται παρακάτω: “Ως «κοινότητα γνώσης και καινοτομίας» νοείται η σύμπραξη μεταξύ ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ερευνητικών οργανισμών, εταιρειών υπό μορφή στρατηγικού δικτύου με κοινό μεσοπρόθεσμο έως μακροπρόθεσμο σχέδιο καινοτομίας3. Στα πλαίσια του προτεινόμενου φορέα ενδείκνυται να λειτουργεί «Θερμοκοιτίδα Νεοφυών Επιχειρήσεων» προς την υποστήριξη νέας επιχειρηματικότητας καθώς και μηχανισμοί υποστήριξης Κοινοτικών δράσεων σε θέματα μεταφοράς τεχνογνωσίας, αναζήτησης χρηματοδότησης, προβολής και προώθησης. Επιπρόσθετα, μπορούν να δημιουργηθούν «Ανοιχτά Εργαστήρια» στα πρότυπα των fab-labs ή tech-labs ώστε η νέα σύγχρονη τεχνολογία να καταστεί προσιτή σε ευρύτερες παραγωγικές ομάδες, παρέχοντας νέες δυνατότητες που διαφορετικά θα ήταν αδύνατο να αξιοποιηθούν. (Τέτοιου είδους ανοιχτά εργαστήρια λειτουργούν στις ΗΠΑ ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, ενώ νέες εκδοχές αυτών αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς και στην Ευρώπη)”.

Χρηματοδότηση έργων κι έμφαση σε μικρές επιχειρήσεις των Κυκλάδων

Η τρίτη πρόταση που καταθέτει το Πανεπιστήμιο Αιγαίου αφορά σε προκήρυξη προγραμμάτων α. ενίσχυσης της «Βιομηχανικής Έρευνας» και β. χορήγησης «Βιομηχανικών Υποτροφιών» σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε στρατηγικούς τομείς της περιφέρειας. Σύμφωνα με όσα αναλύει η ακαδημαϊκή πλευρά πρόκειται για “χρηματοδότηση ερευνητικών και τεχνολογικών έργων, που εκτελούνται από επιχειρήσεις σε θεματικές περιοχές στρατηγικής σημασίας για την περιφέρεια. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να δοθεί σε μικρές ή πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν την πλειοψηφία στις Κυκλάδες και οι οποίες δεν έχουν πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες ή σε ερευνητικές δομές. Από την άλλη, οι βιομηχανικές υποτροφίες αποτελούν χρηματοδοτούμενα διδακτορικά προγράμματα ή μεταδιδακτορικές έρευνες που επιτρέπουν στους υποψήφιους διδάκτορες να εστιάσουν την ακαδημαϊκή τους έρευνα στην επίλυση ενός βιομηχανικού προβλήματος καθορισμένου από συνεργαζόμενη επιχείρηση (π.χ. βλ. Υποστήριξη Βιομηχανικών Υποτροφιών – Ε.Κ.Ε.Φ.Ε «Δημόκριτος»)”.

Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου να συμμετέχει στην χάραξη αναπτυξιακής στρατηγικής

Προτού ολοκληρώσουν τις προτάσεις τους, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το ΤΜΣΠΣ επισημαίνουν την ανάγκη της θεσμοθέτησης της συμμετοχής της Πανεπιστημιακής πλευράς στη χάραξη της αναπτυξιακής στρατηγικής της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου. Σύμφωνα με όσα υποστηρίζουν, “Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ως ο μοναδικός ακαδημαϊκός φορέας του Ν. Αιγαίου μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εταίρο της Περιφέρειας στη συνδιαμόρφωση του αναπτυξιακού χάρτη της περιοχής, παρέχοντας συμβουλευτική στην ανάδειξη αναπτυξιακών προοπτικών (ιδίως στους κλάδους στους οποίους η Περιφέρεια μπορεί να έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, όπως η ναυτιλία, οι θαλάσσιες μεταφορές, η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών για την ενίσχυση εναλλακτικών μορφών τουρισμού και την ανάδειξη πολιτιστικών πόρων, κ.λπ.), και συμμετέχοντας στη διαβούλευση για τη διαμόρφωση προσκλήσεων χρηματοδοτούμενων ερευνητικών και αναπτυξιακών προγραμμάτων”. Προσθέτουν δε, πως, “Πέραν των ανωτέρω η Πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει έτσι ώστε οι όποιες πολιτικές αποφάσεις που έχουν αντίκτυπο στον χώρο της Παιδείας, της Έρευνας και της Καινοτομίας να έχουν μακροχρόνιο σχεδιασμό, να βασίζονται σε ένα ευρύ και αξιόπιστο διάλογο και να αναγνωρίζουν όλες τις κρίσιμες τοπικές ή μη ιδιαιτερότητες”.

Όπως σημειώνουν σχετικά, “Για παράδειγμα, η ίδρυση Τμήματος Μηχανικών Βιομηχανικής Σχεδίασης και Παραγωγής (προερχόμενου από τη συνένωση του ΤΕΙ Μηχανικών Αυτοματισμού και του ΤΕΙ Κλωστοϋφαντουργών Μηχανικών) στο νέο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, δεν παρέχει εχέγγυα ακαδημαϊκής αριστείας και μακροπρόθεσμης συνεισφοράς στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας και μπορεί να οδηγήσει στα αντίθετα από τα προσδοκόμενα αποτελέσματα, ιδίως υπό την απουσία της απαραίτητης διαβούλευσης με το μοναδικό Τμήμα της χώρας που παρέχει σπουδές ανώτατου επιπέδου στο χώρο της Σχεδίασης Προϊόντων”. Κλείνουν τις παρατηρήσεις τους μάλιστα, εξηγώντας τέλος πως, “Ομοίως, η μη συγκροτημένη και οραματική πολιτική των τελευταίων ετών γύρω από το στρατόπεδο «Λοχαγού Ζαφείρη» στη Σύρο αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη του Πανεπιστημίου στο Νότιο Αιγαίο και ειδικά στη πρωτεύουσα των Κυκλάδων”.