Νοσταλγικές αναμνήσεις από το ιδιωτικό σχολείο των Frères του Αγίου Γεωργίου

Πριν λίγες μέρες με την θεμελίωση του νέου κτηρίου των Frères, στη Σύρο, άρχισε να υλοποιείται ένα όνειρο πολλών ετών, αυτό της ιδρύσεως  του ιδιωτικού Γυμνασίου, χάρη στις προσπάθειες της Λασαλιανής οικογένειας και αναπάντεχα με την οικονομική βοήθεια από την Βασίλη Βαμβακάρη γιό του δικού μας Μάρκου ανταποδίδοντας την ευεργεσία των Frères όταν φοιτούσε δωρεάν στο σχολείο λόγω των οικονομικών οικογενειακών της εποχής και το οποίο θα φέρει τον τίτλο Βαμβακάρειο Γυμνάσιο.

Το αγιασμένο αυτό μεγάλο κτήμα του Barabino, άρχισε για Τρίτη φορά να ανασκαλίζετε μετά το πρώτο δημοτικό σχολείο και εμπορικής σχολής του 1914, στη συνέχεια το νέο κτήριο παιδικού σταθμού-νηπιαγωγείου-δημοτικού στα 1976 και τώρα το 2018 με το Βαμβακάρειο Γυμνάσιο.

Αισθάνθηκα ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση, όχι μόνο γιατί ξαναπατούσα τις αυλές και τα πατώματα του μεγάλου αυτού σχολείου, που τυχερός κι εγώ πέρασα έξι ευτυχισμένα χρόνια, αλλά διότι στο παλιό σπίτι που υπάρχει ακόμη δίπλα στο σχολείο του 1914, γεννήθηκε ο παππούς μου Πέτρος, ο προπάππους μου Louitzi καθόσον ο προ προπάππους Pietro Carbone συγκατοικούσε με τον ιδιοκτήτη μεγαλοκτηματία συμπατριώτη και κουμπάρο του Mattheo Barabino, οπαδοί και οι δυο του επαναστάτη J. Garibaldi, όταν τους φιλοξένησε η Σύρος μας μαζί με άλλους επαναστάτες της εποχής.

Έχουν ειπωθεί πολλά και γραφτεί άλλα τόσα για την μεγάλη προσφορά του Λασιανού σχολείου, εγώ απλώς θα σηματοδοτήσω το χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των εκπαιδευτηρίων που είναι η ταυτόχρονη διαπαιδαγώγηση του νου και της ψυχής, ο συγκερασμός γνώσης και ήθους σύμφωνα με το ευαγγέλιο θεμέλιο της χριστιανικής πίστης.

Ο Frères αποτελούν μια εκπαιδευτική κοινότητα, η οποία λειτουργεί μέσα σε ένα πνεύμα αδελφοσύνης και συνεχίζοντας την εκπαιδευτική τους αποστολή ως θεματοφύλακες της πνευματικής διαθήκης του ιδρυτή τους Δελασάλ.

Το ιδιωτικό εκπαιδευτήριο των Frères είναι ταυτισμένο σε τέτοιο βαθμό με την τοπική ιστορία και στενά συνυφασμένο με την χριστιανική πίστη που με το καθημερινό παράδειγμά του σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, διαπαιδαγωγούν τα παιδιά του νησιού μας.

Όσο διαρκούσε η θεμελίωση, ο νους μου ασυναίσθητα γύρισε στα μικράτα μου και θα σας ταξιδέψω στον κόσμο των ανεπανάληπτων σχολικών αναμνήσεων, σε ένα νοερό νοσταλγικό ταξίδι με πυξίδα τη νοσταλγία των παιδικών χρόνων.

Δε φημίζομαι για λογοτεχνικές ή δημοσιογραφικές δυνατότητες, αλλά θα προσπαθήσω να ξαναθυμίσω μέσα από τα κανάλια της μνήμης μου βιώματα που μοιραστήκαμε με τους παλιούς απόφοιτους κατά τη διάρκεια της σχολικής μας διαδρομής.

Από ψηλά στην επάνω σκάλα του οικοπέδου που θα είναι το νέο ιδιωτικό γυμνάσιο έβλεπα την πίσω πλευρά του πρώτου μου σχολείου με τον μεγαλόπρεπη όγκο του και θυμήθηκα ότι σε αυτή τη σκάλα υπήρχε μια περίτεχνη κτιστή πέτρινη σπηλιά που φιλοξενούσε στο κοίλωμα της κατασκευής το ολόσωμο άγαλμα της Παναγίας της Λούρδης, την επισκεπτόμουν συχνά στα διαλλείματα γιατί με εντυπωσίαζε στα παιδικά μου μάτια και με βοηθούσε να πλάσσω στη φαντασία μου το περίφημο προσκύνημα των καθολικών στη Λούρδη. Πόσο θα ήθελα να ξαναζωντανέψει αυτή η εικόνα!

Εκπαιδευτικό φαινόμενο της εποχής ήταν η συνδιδασκαλία ανά δυο τάξεις το γνωστό τριθέσιο σχολείο αλλά οι φωτισμένοι μας δάσκαλοι «Κυρία Κοντιζά» και ο «Κύριος Πετρίδης» φρόντιζαν με τον τρόπο τους να μετριάζουν τα αρνητικά της συνδιδασκαλίας. Θυμάμαι σε ένα διάλειμμα η «κυρία Ευγενία Κοντιζά», η δασκάλα των γραμμάτων και της ευγενείας, μοίρασε στον καθένα μας στο διάλειμμα ένα κουτάκι σπίρτων που το περιεχόμενο ήταν ωραία αλμυρά στραγάλια, πρέπει να ήταν παραμονή σχολικής γιορτής κι εγώ αφελής τα πέρασα για σχολικό δωράκι και τα  πετούσα ένα ένα στον αέρα προσπαθώντας πέφτοντας να μπουν στο ανοιχτό στόμα μου. Το κουδούνι χτυπά, μπαίνουμε στην τάξη και μας ζητά να ανοίξουμε τα κουτάκια για να κάνουμε αριθμητική….. ευτυχώ που ο μαύρος χάρακας δεν χρησιμοποιήθηκε, γιατί κάποιοι φρόντισαν να χαθεί πριν πέντε μέρες…..

Τα τριαντάφυλλα τετράδια στην τελευταία σελίδα είχαν έντυπη όλη την προπαίδεια. Τετράδια βέβαια και σχολικά βιβλία από την πρώτη κιόλας μέρα ήταν ντυμένα με μπλε ανθεκτική κόλλα με τις ιδιαίτερες ετικέτες ταυτότητας και τα προσέχαμε με ιδιαίτερη προσοχή γιατί έπρεπε να τα παραδώσουμε χωρίς μουτζούρες και γραμμές στα μικρότερα αδέλφια μας, συγγενείς ή γειτονόπουλα.

Η καλλιγραφία ήταν ένα ξεχωριστό μάθημα για την ορθή γραφή, υπήρχαν δε ειδικά βοηθητικά τετράδια στου Φύτρου, στου Καλουτά, ή στου Παπαμανώλη. Η καρδιά μας χτυπούσε μήπως δεν κάνουμε τα γράμματα καλλιγραφικά και πόση προσοχή χρειαζόταν όταν βουτούσαμε την πένα του ξύλινου κονδυλοφόρου στο μελανοδοχείο γιατί τα στουπόχαρτα τότε κόστιζαν…

Καθημερινά σχολικά μας εργαλεία οι κονδυλοφόροι με τις ανάλογες πένες, τους κρύβαμε με επιμέλεια στις ξύλινες κασετίνες με συρταρωτό καπάκι, με τις ξύστρες μέσα τις μπλε-κόκκινες γόμες, τα ξύλινα μολύβια Fabber, τα bic μπήκαν αργότερα στη μαθητική ζωή. Υπήρχε όμως και η τεχνική διδασκαλία που μαθαίναμε θεωρητικά μεν όπως ο κύβος, το ο ορθογώνιο, ο κύλινδρος, η πυραμίδα, που έπρεπε να κατασκευαστούν στο σπίτι σε συγκεκριμένες διαστάσεις με χαρτόνια και αλευρόκολλες για να τα εμπεδώσουμε καλύτερα. Επίσης έπρεπε μέσα στην τάξη το συγκεκριμένο γεωμετρικό σχήμα που ήταν τοποθετημένο στην έδρα του δασκάλου σε ειδικό τετράδιο ζωγραφικής να το φωτοσκιάσουμε σαν να το φώτιζε  φωτεινή πηγή και δημιουργούσε την ανάλογη σκιά του. Αντικείμενο και φωτοσκίαση έπρεπε να απεικονιστούν σωστά, ήθελε πλούσια παιδική φαντασία και δεξιοτεχνία.

Στη δε γεωγραφία, απαιτούσε μια άλλη διαδικασία, με το χαρτόνι Bristol η χαρτογράφηση της πατρίδας μας αλλά και όχι μόνο.

Τότε γαλλικά βιβλία, ο κάθε μαθητής δεν είχε αλλά ο ακάματος στρουμπουλός γάλλος Frere Paul, έφερνε υπό μάλης ένα τεράστιο μεγάλο πολυκαιρισμένο βαρύ βιβλίο που στηρίζονταν τρίποδο ώστε να διαβάζεται και από τους μαθητές που κάθονταν στην τελευταία σειρά της τάξης και αλίμονο αν ψελλίζαμε έστω και μια λέξη ελληνική την ώρα του μαθήματος.  Αυτό το βιβλίο ήταν αφορμή να δημιουργηθεί το πρώτο φυτώριο που έδωσε τόσους γαλλόφωνους εκπαιδευτικούς στην κοινωνία μας.

Η καθημερινή διδασκαλία δεν ήταν συνεχόμενη άρα όσοι μαθητές κατοικούσαν κοντά πήγαιναν στα γρήγορα στο σπίτι τους για μεσημεριανό φαγητό, για τους υπόλοιπους υπήρχε ειδική τραπεζαρία που άνοιγαν οι φαγιάντσες μας διώροφες ή τριώροφες ανάλογα το έδεσμα.

Όταν έβρεχε σήμαινε ότι γλιτώναμε την ώρα της γυμναστικής. Οι καλοί μας Frères είχαν προνοήσει ένα μεγάλο υπόστεγο που στέγαζε όλες τις τάξεις …. Και τι ωραίος μελωδικός ήχος από τη βροχή στη λαμαρίνα της στέγης… ιδιαίτερα αν έριχνε χαλάζι.

Ήταν πολύ ζεστό στη στενόμακρη κατανυκτική εκκλησία της μονής να νιώθεις την παρουσία του Θεού δίπλα σου με τις αγιασμένες χορωδιακές συνάξεις του Μουσικού Frere Basil δίπλα στο εκκλησιαστικό αρμόνιο και τις παιδικές φωνούλες να αντηχούν στο χώρο ιδιαίτερα στις μέρες των Χριστουγέννων , με την καλλιτεχνική φάτνη δίπλα στο ιερό και το κελάρυσμα του νερού που έτρεχε πάνω στο νερόμυλο σαν γύριζε στο ρυθμό του adeste fiddles…

Κάθε τρίμηνο στο σαββατιάτικο απόγευμα με όλους τους μαθητές στη μεγάλη σχολική αίθουσα, πραγματοποιείτο η βράβευση στους αριστεύσαντες μαθητές όλων των τάξεων από τον διευθυντή του σχολείου, με παράσημο που στερεωνόταν με παραμάνα στ αριστερό στήθος, έπρεπε βέβαια να τα επιστρέψουμε τη Δευτέρα δεν περιγράφεται με τι καμάρι και υπερηφάνεια το φορούσαμε όλο το σαββατοκύριακο. Μαζί με τις βαθμολογίες, μας χορηγούσαν και τα περίφημα «χαρτάκια» ανάλογα της μαθητικής επίδοσης. Το Άριστα ήταν γραμμένο με χρυσά γράμματα, το Λίαν καλώς με κανονική γραφή, τα δε Καλώς με κόκκινο και αλίμονο μας ν είχαμε την ατυχία του, ακόμη και οι παππούδες μας κοκκινίζανε από ντροπή.

Εκείνες οι γιορτές…. Που αφήνουν στην παιδική καρδιά συγκίνηση και εικόνες αξέχαστες, στην ιερότητα των αγίων ημερών, με τους ύμνους και τα τραγούδια στη μεγάλη αίθουσα αλλά και οι εθνικές επέτειοι στο θεατράκι με τα ποιήματα και τα άσματα αφήνουν μνήμες ανεξίτηλες στη συνείδησή μας καρφωμένες σαν τις ασπρόμαυρες φιγούρες των ηρώων του ’21 στους τοίχους.

Ατενίζω το σιδερένιο μάγγανο (που υπάρχει ακόμη) και θυμάμαι σαν μαθητής στ’ άγρια πλην αθώα χρόνια της δεκαετίας του ’50., όταν ο ακούραστος γαϊδαράκος «Γιακουμής» με τα κλειστά μάτια τον γύριζε και τα συχλιά να ανασύρουν το γάργαρο νερό, να μας ξεδιψά, ιδιαίτερα μετά το κολατσό με τα’ αρμυρό αμερικάνικο βούτυρο, το κίτρινο ολλανδικό τυρί αλλά και το αχώνευτο γάλα σκόνης…

Μετά κάπου 65 χρόνια οι θύμισες μου είναι γεμάτες από ευλογημένη αγάπη, πλούσιες θρησκευτικές-εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές διαδρομές και επιλογές όχι μόνο στην τάξη αλλά και στα διαλείμματα μας, παρμένες από τη γαλλική κουλτούρα και παράδοση όπως οι «ρακέττες» με τις μαλακές λαστιχένιες μπάλες ή τους «μπουκλιέδες» (ασπίδες) που προβάλαμε γονατιστοί μη μας αγγίξουν τα πάνινα αυτοδημιούργητα πολύχρωμα μπαλάκια γιατί έπρεπε να αποχωρήσουμε από το παιχνίδι.

Το χειμώνα οι Απανωχωρίτες συμμαθητές, σε σπιρτόκουτα με θυμάρι, μας έφερναν τις «μουρούνες», την δε Άνοιξη σε ζάχαρη τους «κατσουφράδες» και οι Ερμουπολίτες ανταποδίδαμε με φυστίκια – κικιρίκια ή καραμέλες μαύρες ούζου, πράσινες μέντας ή ροζ σανσέ.

Νοσταλγικές αναμνήσεις της ψυχής και της καρδιάς μας ήταν και η καθιερωμένη ανοιξιάτικη εκδρομή-πεζοπορία στο εξοχικό κτήμα των Frères στο Κίνι. Από βραδύς έπρεπε να ετοιμαστούν στο σακίδιο με το παγούρι και τη φαγιάντσα κάποια λευκοπλάστ, ιώδιο ίσως και calmol, αχρείαστα βέβαια…. Ο ύπνος την παραμονή δεν ερχόταν εύκολα μήπως και ξεχνούσα κάτι και η φόρτιση για την επόμενη μέρα έντονη… Η πρώτη στάση θα ήταν στο Βούλια με την αναμνηστική φωτογραφία της Kodak  στυλ φυσαρμόνικας, με φόντο την κρατική δεξαμενή και τα δεμένα Liberties στο λιμάνι μας. Το σακίδιο στο γυρισμό ήταν λιγότερο βαρύ, οπότε χώναμε μυροβόλα φασκόμηλα και ανθισμένα θυμάρια που τα περίμεναν οι παππούδες μας.

Μεγάλο δέος και σύγκρυο είχα όταν στη μικρή τάξη του χημείου έβλεπα με μισό μάτι μέσα στη γυάλινη βαζαρία ταριχευμένα φίδια-σαύρες-σκορπιούς-νυχτερίδες και μεγάλες αράχνες ή σκουλομαντρίδες.

Τελειώνοντας σαν ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό έτος να θυμηθώ και τις ετήσιες γυμναστικές επιδείξεις που ήταν ανέκαθεν όπως τα τωρινά χρόνια πρωτοπόρες στο νησί μας βασισμένες από αντίστοιχα γαλλικά εκπαιδευτήρια. Διασκεδαστικά, αγωνιστικά παιχνίδια ντυμένοι όλοι μαθητές με ομοιόμορφα μπλουζάκια-σορτς και ελβιέλες. Τσουβαλοδρομίες, συγχρονισμένες κινήσεις με ελληνικά σημαιάκια στα χέρια μας ή στα κονταράκια βαμμένα στα ελληνικά χρώματα τα κινούσαμε σαν τους μαέστρους στις μουσικές μπάντες. Μια άλλη επίδειξη ήταν τα αυτοκινούμενα ξύλινα βαρελάκια πάνω στα οποία προσπαθούσαμε να ισορροπήσουμε ρίχνοντας τον αντίπαλο με τα γάντια του box, συνδυασμός σωματικής αγωγής και ψυχαγωγίας. Στο τέλος οι πρωτεύσαντες αθλητές τους περίμεναν τα δώρα….. κρεμασμένα σε σχοινί ψηλά έπρεπε με κλειστά μάτια να ρίξουν με τα κοντάρια τα κουτιά για να αποκτήσουν το έπαθλο-δώρο. Το πιο αξιοθέατο άθλημα ήταν το ύψος «επί κοντώ».

Όλο το χρόνο περιμέναμε τις γυμναστικές επιδείξεις, αλλά και την περίφημη «Λαϊκή αγορά» που στην αυλή του σχολείου στο τέλος του χρόνου, βάση των ευσήμων τιμητικά χαρτάκια «bons points», σαν επιβράβευση των μαθητικών επιδόσεων. Είχαμε την ευκαιρία να αποκτήσουμε πολυποίκιλα καλούδια από γλυκίσματα-χρηστικά αντικείμενα, παιχνίδια ή σχολικά είδη. Έτσι απέκτησα μια μελωδική μικρή φυσαρμόνικα Honer.

Το σχολείο μας ήταν το δεύτερο σπίτι μας, ακόμη και τα σαββατοκύριακα που κόπαζαν οι πετροπόλεμοι στην γειτονιά και τα υπόλοιπα βάρβαρα παιχνίδια στα λιθόστρωτα καλντερίμια λόγω της παρουσίας των πατεράδων μας στο σπίτι, το καταφύγιό μας ήταν πάλι οι Frères με τις προβολές των ασπρόμαυρων slides μέσω προτζέκτορα, με τις περιπέτειες του θρυλικού Τεν Τεν με τη Μιλού αλλά και το φορητό κινηματογράφο του Don Γιάννη, ιερέα της Άνω Σύρου, πάντα βωβά ασπρόμαυρα φιλμς σαν τον Χονδρό και Λιγνό, Charlo- trio stoogesή την ιστορία της Αγίας Bernadette της Λούρδης.

Αυτό το μικρό μου πόνημα θέλω να το αφιερώσω στη μνήμη του Frere Αντώνη (Paul), που θεωρήθηκε όσο ικανός εκπαιδευτικός και στον οποίο η Λασιανή κοινότητα εμπιστεύτηκε τη διεύθυνση του σχολείου μόλις στα 27 του χρόνια. Θα ήθελα να επαναλάβω ένα μεγάλο Ευχαριστώ σε όλους τους Frères και ιδιαίτερα στον πνευματικό μας φάρο αδελφό Αντώνη, ακούραστο δάσκαλό μας, που επί 35 χρόνια έδωσε ύψιστα παραδείγματα ήθους και σεμνότητας σε όσους είχαν την αγαθή τύχη να μαθητεύσουν κοντά του.

Μια προσευχή και ικέτευσε στον Άγιο Ιωάννη Βαπτιστή Δελασάλ να δεηθεί στον Κύριο για να στείλει νέους μοναχούς στην Αδελφότητα των Frères.

Τελειώνοντας μου έρχονται στη σκέψη τα λόγια του Φώτη Κόντογλου «σε τούτον τον κόσμο όλα ξεθωριάζουν, όλα χάνουν στη ζωηρότητά τους και σβήνουνε και τέλος αφήνουνε αδιάφορα την ανθρώπινη καρδιά, μόνο το σχολείο απομένει ζωηρή μέσα στην καρδιά του ανθρώπου και τη γεμίζει με μια γλυκιά θύμηση, μια ανάμνηση, μια χαρμολύπη…».

Να είστε σίγουροι αγαπητοί μας Frères ότι ο καλός σπόρος που σπέρνετε επί τόσα χρόνια όχι απλώς φύτρωσε αλλά και καρποφορεί σε όλο τον κόσμο.

Βάκης Καρβώνης

Απόφοιτος Δημοτικού σχολείου Αγίου Γεωργίου