Οι δασικοί χάρτες αμφισβητούν ιδιοκτησίες

Προς υλοποίηση βαδίζει η κυβερνητική δέσμευση για βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου, η εφαρμογή του οποίου θέτει υπό αμφισβήτηση πλήθος ιδιοκτησιών γης στα νησιά, με τις αναρτήσεις των δασικών χαρτών, ειδικά σε νησιά που αυτοί έχουν επικυρωθεί, κατόπιν της συναπόφασης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και της αυτοδιοίκησης α΄και β΄βαθμού.

Κοινή συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Νοτίου Αιγαίου και της ΠΕΔ Νοτίου Αιγαίου, πραγματοποιήθηκε εχθές στο ΕΒΕΑ, στην Αθήνα, παρόντος και του αρμοδίου Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σωκράτη Φάμελλου, σχετικά με την εφαρμογή του νόμου του 1979, στην οποία υποχρεώνει η ανάρτηση των δασικών χαρτών, βάσει του οποίου πολλές εκτάσεις των νησιωτικών περιοχών λαμβάνουν χαρακτηρισμούς «δασικών», γεγονός που θέτει υπό αμφισβήτηση το ιδιοκτησιακό καθεστώς τους.

Στην κοινή συνεδρίαση υπήρξε και κοινή παραδοχή της ύπαρξης των συγκεκριμένων προβλημάτων που τέθηκαν, σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς γης στα νησιά, με όλες τις πλευρές να συμφωνούν στην αναγκαιότητα νομοθετικών πρωτοβουλιών που θα αμβλύνουν τις στρεβλώσεις του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου.

Στη συνεδρίαση παραβρέθηκαν, εκτός των συμμετεχόντων στο Περιφερειακό Συμβούλιο, από την πλευρά της ΠΕΔ 7 Δήμαρχοι των Δωδεκανήσων και 10 Δήμαρχοι των Κυκλάδων.

Συμμετείχαν επίσης οι βουλευτές Κυκλάδων, Αντώνης Συρίγος, Νίκος Συρμαλένιος και Γιάννης Βρούτσης, όπως και οι βουλευτές  Δωδεκανήσου, Δημήτρης Γάκης και Ηλίας Καματερός.

Στη συνεδρίαση παρέστησαν και εκπρόσωποι των εμπλεκόμενων φορέων και συγκεκριμένα ο Πρόεδρος του ΤΕΕ, Γιώργος Στασινός, 

Ο Διευθυντής της ΕΣΕΕ, Αντώνης Μέγγουλης, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Π.Τ. Δωδεκανήσου, Αντώνης Γιαννικουρής, η Πρόεδρος  Αντιπροσωπείας ΤΕΕ Π.Τ. Δωδεκανήσου, Μαρίζα Χατζηλαζάρου, η Αντιπρόεδρος Συλλόγου Μελετητών Μηχανικών Κυκλάδων, Άρια Χαραλαμπίδη και ο Πρόεδρος Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου, Γιάννης Πάππου.

Η ισχύουσα νομοθεσία

Εν αμφιβόλω τίθεται το ιδιοκτησιακό καθεστώς εκτάσεων στα νησιά, καθώς η ανάρτηση των δασικών χαρτών υποχρεώνει στην εφαρμογή πλέον του Προεδρικού Διατάγματος 32/2016, το οποίο έθεσε την εφαρμογή των κριτηρίων για τον χαρακτηρισμό των εκτάσεων, σύμφωνα με το νόμο 998/1979, ο οποίος έτυχε σειράς τροποποιήσεων, με τελευταία το νόμο 4280/2014, που όπως διαφαίνεται, όλα τα προηγούμενα χρόνια, δεν τύγχαναν εφαρμογής.

Είναι χαρακτηριστική της κατάστασης η αναφορά σε περιοχές όπως η Σύρος, όπου έως το 2017 ο κάθε ιδιοκτήτης μπορούσε να κάνει οποιαδήποτε ενέργεια μεταβίβασης, ή καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσης του ακινήτου του, ενώ από την ανάρτηση των δασικών χαρτών από το 2017 και την ολοκλήρωση της περιόδου των ενστάσεων, αυτό τίθεται υπό αμφισβήτηση, εάν οι εκτάσεις έχουν χαρακτηριστεί ως χορτολιβαδικές.

Προβλήματα δημιουργούνται ακόμα και σε εκτάσεις μικτής μορφής, που αφορά σε χαρακτηρισμό μέρους αυτών ως χορτολιβαδικές.

Το δεδομένο αυτό, με τους χαρακτηρισμούς που λαμβάνουν οι εκτάσεις των νησιών, ως χορτολιβαδικές, είτε εξ ολοκλήρου είτε εν μέρει, δεν επιτρέπει την μεταβίβαση, την αξιοποίηση, την εκμετάλλευση τους από τους ιδιοκτήτες τους.

Συγκεκριμένα για την πραγματοποίηση των παραπάνω ενεργειών εκ μέρους των ιδιοκτητών, ζητείται η έκδοση πιστοποιητικού από τη Δασική Υπηρεσία, στο οποίο χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι «το εν λόγω τμήμα (με περιγραφή των συντεταγμένων του) τελεί υπό τη διοίκηση και τη διαχείριση της Δασικής Υπηρεσίας ως δημόσια έκταση».

Αυτοί δηλαδή οι, κατ’ εφαρμογή του νόμου, χαρακτηρισμοί των εκτάσεων, δύναται να μετατρέψουν μία ιδιωτική περιουσία σε δημόσια.

Σημεία άμεσων νομοθετικών βελτιώσεων

Τα βασικά σημεία τα οποία οφείλουν να τύχουν άμεσων παρεμβάσεων, προκειμένου να επιλυθούν όλα τα προαναφερόμενα προβλήματα και να αρθεί η αμφισβήτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των νησιωτών, αφορούν πρωτίστως στην εφαρμογή του άρθρου 62 του ν. 998/1979, στο οποίο οι Κυκλάδες εξαιρούνται από το τεκμήριο κυριότητας του δημοσίου όσον αφορά στα δασικά και χορτολιβαδικά εδάφη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν αμφισβητείται καμία ιδιοκτησία έκτασης, βάσει των τίτλων που κατέχει ο ιδιοκτήτης, με το κράτος να είναι αυτό που θα πρέπει, σε περίπτωση αμφισβήτησης να αποδείξει ότι του ανήκει, το οποίο όμως δεν εφαρμόστηκε στους δασικούς χάρτες, καθώς οι χορτολιβαδικές εκτάσεις αντιμετωπίζονται ως κτήμα του δημοσίου.

Πέραν αυτού, οφείλεται βελτίωση του Προεδρικού Διατάγματος 32/2016, σε ότι αφορά στους χαρακτηρισμούς που λαμβάνουν οι εκτάσεις ως χορτολιβαδικές, για τα είδη που περιγράφονται και πρέπει να τύχουν επανεξέτασης.

Επίσης, άμεσης αποσαφήνισης πρέπει να τύχει και το καθεστώς που ισχύει για τις εκτάσεις μικτής μορφής (αγροτικές, χορτολιβαδικές, δασικές) στους δασικούς χάρτες, διότι καθίσταται απαγορευτική η μεταβίβαση τους, καθώς μέρος τους διεκδικείται από το δημόσιο.

Στα προς επίλυση θέματα τίθεται και η κύρωση των δασικών χαρτών, σε άμεση συνάρτηση με τις εφαρμοστικές εγκυκλίους του πρώην Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, βάσει των οποίων ορίζεται ότι ο χαρακτηρισμός χορτολιβαδικών, αγροτικών, δασικών εκτάσεων δύναται να επανεξεταστούν, γεγονός που επιτρέπει σε μία τελεσίδικα χαρακτηρισμένη έκταση αυτή να επαναχαρακτηριστεί, στερώντας την έννοια του τελεσίδικου, επιτρέποντας τη διεκδίκηση από το ελληνικό δημόσιο.

Αξίζει να υπενθυμιστεί ότι εκ μέρους του Συλλόγου Μελετητών Μηχανικών ν. Κυκλάδων έχουν γίνει συστηματικές επισημάνσεις προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος, από το 2017 που ξεκίνησε η ανάρτηση των δασικών χαρτών, πραγματοποιώντας σε αυτό το χρονικό διάστημα σειρά συναντήσεων, όπως και κατάθεσης συγκεκριμένων προτάσεων, αναλύοντας εκτενώς με επιστημονική προσέγγιση τα θέματα, ενώ έχουν προβεί και στη σύνταξη πρότασης νομοθετικής ρύθμισης, την οποία ήδη έχουν προωθήσει.

Η ιδιαιτερότητα της Σαντορίνης

Πέραν των προβλημάτων που δημιουργούνται στα νησιά για τα οποία έχουν αναρτηθεί οι δασικοί χάρτες, αλλά και για όσα πρόκειται να δημιουργηθούν σε αυτά για τα οποία αναμένεται η ανάρτηση τους, ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Σαντορίνη, με το Δήμαρχο της Ν. Ζώρζο να κάνει σχετική παρέμβαση κατά τη χθεσινή συνεδρίαση, μεταφέροντας όσα είχαν καταγραφεί για το θέμα και στην πρόσφατη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Θήρας.

Συγκεκριμένα «Όπως είναι γνωστό πρόσφατα έχουν αναρτηθεί δασικοί χάρτες στο βόρειο τμήμα του νησιού στο οποίο δεν έχει συνταχθεί ακόμη κτηματολόγιο και το οποίο δεν περιλαμβάνεται στην προηγούμενη ανάρτηση του 2017. Στους χάρτες αυτούς προσδιορίζεται η μορφή των εκτάσεων σύμφωνα με την εικόνα που παρατηρείται στις αεροφωτογραφίες που έχουν ληφθεί το 1945 ή το 1960, τις διοικητικές πράξεις που έχουν εκδοθεί κατά καιρούς καθώς και την υφιστάμενη μορφή.

Κατά των χαρτών αυτών, κάθε θιγόμενος ιδιοκτήτης έχει δυνατότητα υποβολής αντίρρησης έως τις 14/2/2019 με σκοπό όπως αποχαρακτηρισθεί η ιδιοκτησία του. Για όσες εκτάσεις δεν υποβληθούν αντιρρήσεις, ο χάρτης κυρώνεται και καθίσταται τελεσίδικος. Στην περίπτωση αυτή σύμφωνα με  το  τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου (εσφαλμένα αυτό εφαρμόζεται στις Κυκλάδες) οι εκτάσεις αυτές θα περάσουν στην κυριότητα του Δημοσίου και οι ιδιοκτήτες οφείλουν να τις διεκδικήσουν δικαστικά προσκομίζοντας τίτλους κτήσεως από το 1885. Το ίδιο θα συμβεί για όσες αντιρρήσεις απορριφθούν από τις αρμόδιες επιτροπές εξέτασης.  Στους χάρτες δεν χαρακτηρίζονται οι εκτάσεις που περιλαμβάνονται εντός των εγκεκριμένων σχεδίων και ορίων οικισμών. Στους αναρτημένους χάρτες παρατηρούμε γενικά τα εξής:

 Χαρακτηρίζονται ως χορτολιβαδικές, σημαντικές εκτάσεις κυρίως κατά μήκος της Καλντέρας αλλά και στην ανατολική πλευρά του νησιού κατά μήκος των ακτών οι οποίες καλύπτουν ποσοστό 15-20% της συνολικής επιφάνειας του νησιού. Οι χορτολιβαδικές εκτάσεις όμως μετά τον Ν.4280/2014, θεωρούνται πλέον ως δασικές και διαχειρίζονται ανάλογα. Επομένως, ισχύει για τις εκτάσεις αυτές  το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου αν και τυπικά το τεκμήριο αυτό δεν έπρεπε να ισχύει για τις Κυκλάδες.

 Σημαντικό όμως τμήμα των εκτάσεων αυτών που χαρακτηρίζονται  ως χορτολιβαδικές στον δασικό χάρτη, στις αεροφωτογραφίες λήψεως των ετών 1945 και 1960 ως επί το πλείστον φέρουν αγροτική μορφή παρόμοια με τις όμορες προς αυτές εκτάσεις αν και ευρίσκονται στα πρανή της καλντέρας. Βέβαια έχουν χαρακτηρισθεί ως χορτολιβαδικές και εκτάσεις οι οποίες ευρίσκονται στα επίπεδα τμήματα πριν το φρύδι των πρανών. Επομένως ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός της παλαιάς μορφής στις περισσότερες περιπτώσεις είναι παντελώς εσφαλμένος.

 Στις ίδιες εκτάσεις σήμερα παρατηρούνται τα ίχνη των παλαιότερων καλλιεργειών, δηλαδή παρατηρούνται εντός αυτών  αναβαθμίδες πεζούλια, τοιχεία ξηρολιθιάς, αλώνια, ερείπια  αγροτικών οικίσκων, στέρνες κτλ. Παρόμοια εικόνα παρατηρούμε και στις όμορες εκτάσεις οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται χορτολιβαδικές.

Επομένως συμπεραίνουμε ότι γενικά ο δασικός χάρτης του νησιού έχει συνταχθεί πρόχειρα, δεν ακολουθεί τις προδιαγραφές σύνταξής του που περιγράφονται στην σχετική νομοθεσία (ΦΕΚ 1811/Β/2007) με αποτέλεσμα να περιλαμβάνονται εντός αυτού σημαντικές

εκτάσεις οι οποίες δεν πληρούν τα απαιτούμενα κριτήρια. Το γεγονός  βέβαια αυτό υποχρεώνει κάθε θιγόμενο ιδιοκτήτη να υποβάλλει αντίρρηση ενώπιον της αρμόδιας επιτροπής, να καταβάλλει για τον  σκοπό αυτό το ανάλογο παράβολο, να υποβληθεί σε έξοδα για τις αμοιβές των Μηχανικών που θα

αναλάβουν την υποστήριξη της κάθε αντίρρησης, την σύνταξη τοπογραφικών μελετών και να υποχρεωθεί να μεταβεί στην Σύρο για να παραστεί στην εξέταση της αντίρρησής του κτλ χωρίς να είναι  βέβαιος για το θετικό αποτέλεσμα όλων αυτών των εργασιών που

υποχρεούται να κάνει για να διασφαλίσει τα νομίμως εννοούμενα συμφέροντά του.…Ομοίως θα δημιουργηθεί τεράστιο πρόβλημα στις ήδη λειτουργούσες επιχειρήσεις που θα κινδυνεύσουν να περιέλθουν στην κυριότητα του Δημοσίου. Τα παραπάνω επακόλουθα της εσφαλμένης  προσέγγισης του σοβαρού αυτού θέματος εκ μέρους της πολιτείας, δημιουργούν μια άδικη και άνιση αντιμετώπισης του νησιού και επομένως κρίνεται σκόπιμη η συνολική επανεξέταση του χάρτη».

Σειρά επισημάνσεων και παρεμβάσεων

Ασχέτως του ιδιαίτερου θορύβου που δημιουργήθηκε το τελευταίο διάστημα εκ μέρους των αυτοδιοικητικών για το συγκεκριμένο θέμα, αυτό είχε από τον Φεβρουάριο του 2017, που έγιναν και οι πρώτες αναρτήσεις, επισημανθεί από την πλευρά των μηχανικών, οι οποίοι το επανέφεραν και κατά τη διάρκεια του Αναπτυξιακού Συνεδρίου στη Σύρο, τον Ιούνιο του 2018, θέτοντας εκ νέου όλα τα προβλήματα στον αν. Υπουργό Περιβάλλοντος, πετυχαίνοντας τότε την επίλυση του θέματος που αφορούσε στις χαρακτηρισμένες χορτολιβαδικές εκτάσεις, για τις οποίες όμως είχαν εκδοθεί οικοδομικές άδειες.

Κατόπιν αυτού, υπήρξε εντός του Νοεμβρίου του 2018 και νέα συνάντηση των εμπλεκόμενων φορέων στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, με τον κ. Φάμελλο να δεσμεύεται για πλήρη εξέταση των θεμάτων σε χρονικό ορίζοντα τριμήνου, δηλαδή τον Φεβρουάριο του 2019.

Μόλις προ 10ημέρου, 22 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ από νησιωτικές περιοχές, σε κοινή τους δήλωση σχετικά με το θέμα ανέφεραν ότι «Βεβαίως, οι όποιες παρερμηνείες ως προς το χαρακτηρισμό και το ιδιοκτησιακό καθεστώς των χορτολιβαδικών εκτάσεων και οι επιπτώσεις που έχουν δημιουργηθεί, τόσο ως προς την κυριότητα όσο και ως προς τη δυνατότητα μετεγγραφής τους, συνιστούν ένα μείζον πρόβλημα. Στο σημείο αυτό υπενθυμίζουμε προς κάθε κατεύθυνση ότι την αυθεντική ερμηνεία των νόμων έχει μόνο ο νομοθέτης. Ενημερώνουμε, ακόμη, ότι οι διαμαρτυρίες και οι ανησυχίες των φορέων και των πολιτών έχουν γίνει κατανοητές από τα συναρμόδια υπουργεία, τα οποία εργάζονται προς άρση των προβλημάτων που έχουν προκύψει. Και αυτό είναι γνωστό και στους φορείς που έχουν καταθέσει την επιχειρηματολογία τους και τις ενστάσεις τους».

Παρά τη στασιμότητα που διαφαινόταν, ο κ. Φάμελλος, καθώς είχε πλήρη ενημέρωση και γνώριζε επακριβώς τα προβλήματα επί των οποίων επιβάλλεται να γίνουν βελτιωτικές νομοθετικές ενέργειες, κατά τη χθεσινή συνεδρίαση, όπως από βήματος ανακοίνωσε υπάρχει μία λίστα, την οποία έδωσε στον Περιφερειάρχη, όλων θεμάτων που τέθηκαν με τις προτάσεις των παρεμβάσεων που πρόκειται να προχωρήσουν.

Εντός του επομένου διμήνου οριοθετήθηκαν χρονικά οι ενέργειες που θα γίνουν, βάσει των ανωτέρω, προς βελτίωση των, κοινά παραδεκτών, δεδομένων προβλημάτων, τα οποία δημιούργησε η ανάρτηση και κύρωση των δασικών χαρτών.

Συμφωνήθηκε η σύσταση μίας επιτροπής από την πλευρά της αυτοδιοίκησης, η οποία θα έλθει σε άμεση συνεργασία με την αρμόδια ομάδα των στελεχών του Υπουργείου Περιβάλλοντος, προκειμένου να εξεταστούν όλα τα προς επίλυση θέματα σχετικά με τον χαρακτηρισμό των εκτάσεων ώστε να αρθεί κάθε αμφισβήτηση του ιδιοκτησιακού τους καθεστώτος.

Συμφωνία για εκπόνηση πρότασης

Εκ μέρους της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, σχετικά με τη συγκεκριμένη συνεδρίαση, αναφέρθηκε ότι «στη διάρκειά της, παρουσιάστηκαν αναλυτικά και αναδείχθηκαν σε όλο το εύρος τους οι σοβαρότατες επιπτώσεις που θα επιφέρει στα νησιά η εφαρμογή του ΠΔ 32/2016 και ζητήθηκε μετ’ επιτάσεως η αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου, με τρόπο που δεν θα απαξιώνει την ιδιωτική περιουσία στα νησιά των οποίων οι δασικοί χάρτες δεν έχουν αναρτηθεί ακόμη, αλλά και θα θεραπεύει τις τεράστιες αδικίες στα νησιά, για τα οποία οι δασικοί χάρτες αναρτήθηκαν ήδη. Στην πρόταση του Περιφερειακού Συμβουλίου και της ΠΕΔ Νοτίου Αιγαίου, συμφώνησε - αν και από διαφορετική αφετηρία - και ο αν. υπουργός. Αποφασίστηκε να συσταθεί άμεσα ειδική επιτροπή που θα εκπονήσει την τελική πρόταση, η οποία θα κατατεθεί εντός πολύ σφιχτού χρονοδιαγράμματος. Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου θα συμμετάσχει στην επιτροπή αυτή με τρία μέλη, ένα πολιτικό πρόσωπο, ένα μηχανικό και έναν νομικό».