ΚΕΘΙ: «Παρενοχλητική παρακολούθηση κατά των γυναικών»

Η βία κατά των γυναικών αποτελεί μία από τις πιο χαρακτηριστικές παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων και την πιο αντιπροσωπευτική μορφή έμφυλων ανισοτήτων. Το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών δεν εξαρτάται από την οικονομική θέση των θυμάτων, την κοινωνική τους τάξη, τη μόρφωσή τους ή την ηλικία τους. Το άρθρο 1 της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών (UN Declaration on Elimination on Violence against Women) ορίζει την εν λόγω βία ως εξής: «Κάθε βίαιη πράξη που βασίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα τη σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική βλάβη ή δυστυχία για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων και των απειλών για βίαιες πράξεις, εξαναγκασμό, ή αυθαίρετη στέρηση ελευθερίας ανεξάρτητα αν η βία συμβαίνει στη δημόσια ή την ιδιωτική ζωή» (1995).

Χαρακτηριστικά παραδείγματα έμφυλης βίας κατά των γυναικών είναι η συντροφική/συζυγική, ο βιασμός, η σεξουαλική παρενόχληση, το trafficking, η παρενοχλητική παρακολούθηση (stalking) κ.ά.

Από τα παραπάνω είδη βίας κατά των γυναικών, η παρενοχλητική παρακολούθηση (stalking) είναι το λιγότερο συζητημένο θέμα δημοσίως. Συμπεριφορές που σχετίζονται με την παρενοχλητική παρακολούθηση είναι τα επίμονα τηλεφωνήματα, μηνύματα και δώρα, οι απροειδοποίητες επισκέψεις του δράστη στο σπίτι ή την εργασία της γυναίκας θύματος, η επικοινωνία του δράστη με το συγγενικό ή/και φιλικό περιβάλλον της γυναίκας με σκοπό τη λήψη πληροφοριών, οι απειλές, οι ψευδείς κατηγορίες, η εκδικητική πορνογραφία, καθώς και οποιαδήποτε άλλη εμμονική και επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά, η οποία στοχεύει στη δημιουργία άγχους ή/και φόβου. Άξιο αναφοράς είναι, επίσης, το γεγονός ότι στη σημερινή κοινωνία, που χαρακτηρίζεται ως ψηφιακή, γίνεται πλέον λόγος και για την ηλεκτρονική παρενοχλητική παρακολούθηση (cyber stalking), η οποία αναφέρεται σε όλες τις παραπάνω συμπεριφορές, μέσω της χρήσης του διαδικτύου.

Πολύ συχνά, η παρενοχλητική παρακολούθηση συγχέεται λανθασμένα με το ερωτικό ενδιαφέρον, ειδικά σε περιπτώσεις όπου θύτης και θύμα υπήρξαν σύζυγοι ή σύντροφοι. Ωστόσο, όταν το ενδιαφέρον δεν είναι αμφίπλευρο, αλλά μονομερές και ελεγκτικό, εμμονικό και επαναλαμβανόμενο, τότε μιλάμε για “stalking”, όπου ο θύτης προσπαθεί να διατηρήσει τον έλεγχο στη ζωή του θύματος και να επιδείξει την εξουσία του.

Η παρενοχλητική παρακολούθηση, όπως και κάθε άλλο είδος βίας κατά των γυναικών, είναι πιθανό να επιφέρει εξαιρετικά δυσάρεστες επιπτώσεις. Αυτές μπορεί να σχετίζονται με την ψυχολογική κατάσταση των γυναικών θυμάτων (π.χ. φοβίες, άγχος, κατάθλιψη κ.ά.), τη σωματική (π.χ. διαταραχές ύπνου, ψυχοσωματικά συμπτώματα, υπέρταση κ.ά.), την κοινωνική (π.χ. απομόνωση, παραίτηση από τη δουλειά κ.ά.) και την οικονομική (π.χ. έξοδα προκειμένου να νιώσει μεγαλύτερη ασφάλεια απέναντι στον δράστη κ.ά.).

Στην Ελλάδα, με την κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης του 2011 για τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία με τον Νόμο 4531/2018, ενισχύθηκε η ποινική νομοθεσία για την αντιμετώπιση περιπτώσεων βίας, όπως η παρενοχλητική παρακολούθηση. Συγκεκριμένα, στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 333 του Ποινικού Κώδικα αναφέρεται «[…] τιμωρείται και όποιος, χωρίς απειλή βίας ή άλλης παράνομης πράξης ή παράλειψης, προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία, με την επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθησή του, όπως ιδίως με την επιδίωξη διαρκούς επαφής μέσω τηλεπικοινωνιακού ή ηλεκτρονικού μέσου ή με επανειλημμένες επισκέψεις στο οικογενειακό, κοινωνικό ή εργασιακό περιβάλλον αυτού, παρά την εκπεφρασμένη αντίθετη βούλησή του».

Μιλώντας με αριθμούς, έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA), που δημοσιεύτηκε το 2014, σε δείγμα 42000 γυναικών, έδειξε ότι:

• το 18% των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει πέσει θύμα παρενοχλητικής παρακολούθησης από την ηλικία των 15 ετών και άνω

• το 14% των γυναικών έχει δεχτεί επαναλαμβανόμενες παρενοχλητικές συμπεριφορές από το ίδιο άτομο

• το 8% των γυναικών έχει αντιληφθεί ότι παρακολουθείται

• το 3% των γυναικών έχει δει, επανειλημμένα, την περιουσία του να καταστρέφεται

• το 9% των γυναικών κάνει λόγο για παρενοχλητική παρακολούθηση από προηγούμενο σύντροφο

• το 21% των γυναικών έχει πέσει θύμα παρενοχλητικής παρακολούθησης για πάνω από δύο χρόνια

• το 23% των γυναικών αναγκάστηκε να αλλάξει αριθμό τηλεφώνου ή διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Δυστυχώς, παρά τα υψηλά ποσοστά γυναικών θυμάτων παρενοχλητικής παρακολούθησης, τρεις στις τέσσερις υποθέσεις που αναφέρθηκαν στην έρευνα (74%) δεν καταγγέλθηκαν ποτέ στην αστυνομία. Το παραπάνω γεγονός μάς κάνει να αντιληφθούμε ότι, ειδικά στις χώρες που υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο σχετικό με την παρενοχλητική παρακολούθηση, οι γυναίκες πρέπει να ενθαρρύνονται να καταγγέλλουν τέτοιου είδους περιστατικά, ενώ, ταυτόχρονα, να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα προστασίας. Πρέπει δε οι αρμόδιες υπηρεσίες να λειτουργούν υποστηρικτικά και να είναι πλήρως ενημερωμένες για το φαινόμενο, ώστε τα περιστατικά παρενοχλητικής παρακολούθησης να αντιμετωπίζονται με την απαιτούμενη σοβαρότητα. Είναι αναγκαίο να αντιληφθούμε, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, ότι οι επιπτώσεις της παρενοχλητικής παρακολούθησης, όπως και κάθε άλλου είδους βίας κατά των γυναικών, μπορεί να είναι σοβαρές, μακροχρόνιες και επιζήμιες για τη γυναίκα που τη βιώνει και όχι μόνο.