29 Μαΐου, 560 χρόνια μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης

Τι χάθηκε με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453; Τίποτα που δεν ήταν χαμένο αρκετό καιρό πριν.

«…Η εκκλησία εξακολουθούσε να είναι γεμάτη με κόσμο. Η θεία Λειτουργία είχε τελειώσει και έψαλλαν τη λειτουργία του Όρθρου.

Με τους θορύβους της φασαρίας απ’ έξω οι τεράστιες μπρούτζινες πόρτες του ναού έκλεισαν. Το εκκλησιαστικό προσευχόταν για το θαύμα, που μόνο αυτό μπορούσε να τους σώσει. Προσεύχονταν, αλλά μάταια. Δεν πέρασε πολλή ώρα και γκρεμίστηκαν οι πόρτες από τα σφυροκοπήματα. Οι πιστοί είχαν παγιδευτεί. Μερικοί από τους ηλικιωμένους και τους ανήμπορους σκοτώθηκαν επί τόπου, αλλά οι περισσότεροι δέθηκαν ή αλυσοδέθηκαν μαζί. Τα πέπλα και τα μαντήλια των γυναικών σκίστηκαν για να χρησιμοποιηθούν ως σχοινιά. Πολλές από τις ωραιότερες κοπέλες και πολλοί από τους πιο πλούσια ντυμένους ευγενείς σχεδόν κατασπαράχθηκαν, καθώς οι δεσμότες τους τσακώνονταν γι’ αυτούς.

Σύντομα μια μακριά πομπή από αταίριαστες ομάδες ανδρών και γυναικών δεμένων σφιχτά μεταξύ τους συρόταν προς τους καταυλισμούς των στρατιωτών, για να γίνουν εκεί για μια ακόμη φορά αντικείμενα φιλονικιών…

…Η λεηλασία συνεχίστηκε όλη την ημέρα.

Τα περισσότερα βιβλία κάηκαν, υπήρξαν όμως Τούρκοι αρκετά οξυδερκείς για να αντιληφθούν ότι αποτελούσαν αντικείμενα με εμπορική αξία και διέσωσαν αρκετά.

…Ο ίδιος ο σουλτάνος μπήκε στην πόλη αργά το απόγευμα. Συνοδευόμενος από τους εκλεκτότερους γενίτσαρους της φρουράς του, προχώρησε αργά μέσα από τους δρόμους προς τον ναό της Αγίας Σοφίας…Έπειτα, καθώς προχωρούσε προς το Ιερό, παρατήρησε έναν Τούρκο στρατιώτη που προσπαθούσε να σπάσει, ένα κομμάτι από το μαρμάρινο δάπεδο. Γύρισε σ’ αυτόν θυμωμένα και του είπε ότι στην άδεια για λεηλασία δεν συμπεριλαμβανόταν» η καταστροφή των κτιρίων.

Υπήρχαν ακόμη μερικοί Βυζαντινοί που κρύβονταν σε γωνίες και τους οποίους οι Τούρκοι δεν είχαν ακόμη δέσει για να τους πάρουν. Διέταξε να τους αφήσουν να πάνε στα σπίτια τους. Απελευθέρωσε τις περισσότερες από τις ευγενείς αρχόντισσες, αλλά κράτησε τους πιο όμορφους από τους νεαρούς γιούς και κόρες τους για το σεράι του…

Καθώς ο σουλτάνος περνούσε από τους δρόμους είχε συγκινηθεί μέχρι δακρύων και είπε: «Τι πόλη παραδώσαμε στη λεηλασία και την καταστροφή. Δεν υπάρχει όμοιά της» μουρμούρισε. Είναι λίγα από το σπουδαίο γραπτό κείμενο του Φιλέλληνα Steven Runciman, «Η άλωση της Κωνσταντινούπολης»

Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ

«Την εποχή της πτώσης της, η Πόλη ήταν σε παρακμή. Δεισιδαιμονία, διχόνοια, φτώχεια, κακομοιριά. Οι Βυζαντινοί ζούσαν σε μια πόλη, σχεδόν, ερημωμένη και αυτοκράτορες επαίτες συγκροτούσαν την ατμόσφαιρα της εποχής. Θα ήταν έκπληξη να μην αλωθεί η Πόλη.

Η ιστορία του Βυζαντινού είναι 1.000 χρόνια μεγαλείου, με την Κωνσταντινούπολη αναφορά αυτού του μεγαλείου και…χαμένη πατρίδα στη συνείδηση των Νεοελλήνων. Μόνον όταν το 1453 πέφτει η Πόλη, ακούστηκε το περίφημο: «Δέσποινα μην κλαις και μην δακρύζεις…»

Είχα την ιδιαίτερη τιμή να γνωρίσω την σπουδαία Βυζαντινολόγο κ. Αρβελέρ όταν επισκέφθηκε τη Σύρο, καλεσμένη της κ. Ελένης Βάτη. Θυμάμαι πάντα το υπέροχο πρωινό που μας προσέφερε στο ωραίο αρχοντικό της η κ. Ράνια Νικολοπούλου. Άκουσα πολλά, έμαθα πολλά από την λαλίστατη κ. Αρβελέρ. Με συγκίνηση μας είπε ότι παλαιότερα, «οι ξένοι» φοιτητές της στη Σορβόννη της έστελναν συλλυπητήρια τηλεγραφήματα κάθε 29 Μαΐου, την ίδια ώρα που πολλά Ελληνόπουλα αν τα ρωτούσες τι έγινε τη μέρα εκείνη δεν ήξεραν ακριβώς. Τελευταία, βέβαια, μας είπε, η κατάσταση άλλαξε. Στην Ελλάδα θυμόμαστε κάθε χρόνο τέτοια μέρα την Άλωση της Πόλης. Βέβαια, δεν είναι εορτασμός, είναι επέτειος.

Η Πόλη θα μπορούσε να είχε πέσει πολύ νωρίτερα, κάτι που οι Έλληνες δεν παραδέχονται, είπε η κ. Αρβελέρ. Στα μέσα του 15ου αιώνα, γύρω στο 1450, η Πόλη είναι μια μικρή πόλη πια και έχει δεν έχει 70.000 κατοίκους, όταν άλλοτε είχε περάσει το ένα εκατομμύριο. Έχει αποδεκατιστεί από την πανώλη και τις αλλεπάληλες πολιορκίες των Τούρκων. Αλλά και διαμάχες, διχόνοια, κακομοιριά. Η κατάσταση στην Πόλη ήταν γενικώς ανασφάλειας και…όπως είπε ο Παλαμάς… «Και καρτέραγε τον Τούρκο να την πάρει»