Ρίζος Παντελεήμων

23 Ιουλίου 2007. Ο μακαριστός Παντελεήμων Ρίζος εκοιμήθη σε ηλικία 82 ετών. Δεν θα πάψω να τον θυμάμαι και γράφω τώρα για εκείνον έστω και τόσο καθυστερημένα. Έχουν περάσει 14 χρόνια από τότε. Όχι, έχουν περάσει 70 χρόνια από τότε που τον γνώρισα.

Ήταν 26 κι ήμουν 15 χρονών όταν γράφτηκε στην τάξη μας, στην πέμπτη οκταταξίου, όπως τη λέγαμε τότε. Διάκος. Είχε βαπτισθεί Χρήστος. Στη χειροτονία του το ήθελε πολύ και διάλεξε το όνομα Παντελεήμων. Ίσως μαρτυρούσε έτσι την πρωτεύουσα θέση που έδινε μέσα του στην ελεημοσύνη, στην ηθική όψη του Χριστιανισμού, που θα του αφιέρωνε το υπόλοιπο της ζωής του.

Είχε μόλις αφυπηρετήσει τη θητεία του πριν φορέσει το ράσο. Ήταν νωπά και πολύ οδυνηρά ακόμη τα βιώματά του από τον εμφύλιο. Μου διηγιόταν ανατριχιαστικές ιστορίες από τον πόλεμο.

Σε μια μάχη βρέθηκαν πολύ κοντά με τους απέναντι. Ένας αντάρτης φώναξε μια στιγμή: «Κι εσύ, φασιστόμουτρο Γιάννη;» Κι έστρεψε το όπλο του. Τον πρόλαβε όμως ο Γιάννης. Πέρασαν δυο μερόνυχτα, ενώ ο Γιάννης είχε εξαφανισθεί. Την τρίτη νύχτα ακούστηκε ο πυροβολισμός. Ο Γιάννης είχε αυτοκτονήσει με το όπλο που είχε σκοτώσει τον αντάρτη, τον αδελφό του.

Μιαν άλλη φορά τον επέλεξαν για να μετάσχει σε ένα εκτελεστικό απόσπασμα. Δεν το άντεξε. Στη μάχη έχεις τη δικαιολογία πως σκοτώνεις γιατί βρίσκεσαι σε άμυνα όπως κι ο απέναντι άλλωστε. Στην εκτέλεση όμως αυτός που σκοτώνεις είναι άοπλος. Προγραμματισμένα. Σε τι διαφέρει ηθικά από το φόνο με προμελέτη; Έστω και αν η απόφαση έχει ληφθεί με την πιο άμεμπτη νομική διαδικασία. Και στη διάρκεια ενός θερμού πολέμου δεν είμαι βέβαιος πόσο αδέκαστα δικάζουν τα στρατοδικεία. Η ηθική όψη της θρησκείας μας ήταν που για κείνον μετρούσε πάνω από όλα. Πώς να αρνηθεί όμως; Ήταν πόλεμος κι η ανυπακοή σε διαταγή είχε τις γνωστές βαριές συνέπειες. Δεν το μπορούσε ωστόσο. Βγήκε στην αναφορά. Εξήγησε ότι όνειρό του ήταν όταν απολυθεί να γίνει ιερέας. Η συνείδησή του δεν του επέτρεπε να έχει βάψει τα χέρια του με αίμα. Έγινε πιστευτός. Τον απάλλαξαν από την αυτουργία της εκτέλεσης. Θυμήθηκα την ιστορία αυτή προ ημερών διαβάζοντας κάτι εντελώς άσχετο, για τον πρότυπο αντιρρησία Άρη Αλεξάνδρου, αρνητή του καπιταλισμού και του κομμουνισμού, κάθε θρησκείας και πατρίδας. Γράφει λοιπόν κάπου ο Αλεξάνδρου: "Κυρ Λοχία, πάσχω από δαλτωνισμό: / βλέπω τον κάθε στόχο ίδιο με την καρδιά μου". Μόνο που ο Παντελεήμων δεν αρνιόταν επειδή δεν πίστευε σε τίποτε, αλλά επειδή πίστευε με απέραντη πίστη στον άπειρο Θεό.

Ήταν εξαίρετος μαθητής. Σε όλα τα μαθήματα. Έτοιμος πάντοτε να βοηθήσει μ΄ όποιον τρόπο μπορούσε τους πιο αδύνατους συμμαθητές μας. Οι καθηγητές μας τον σέβονταν. Όπως κι αυτός εκείνους. Τακτικά στη ώρα της προσευχής είχε γραμμένο ένα κείμενο εμπνευσμένο από το θείο Λόγο. Γεννημένος ιεροκήρυκας.

Τελειώσαμε το Γυμνάσιο και πάψαμε να βλεπόμαστε. Καθένας στο δρόμο που διάλεξε. Εκείνος θεολογία, εγώ ιατρική. Όταν, ύστερα από αρκετά χρόνια, επέστρεψα από τη μετεκπαίδευσή μου στο εξωτερικό και ξανασυναντηθήκαμε, άρχισα να τον βλέπω κατά διαστήματα, συνήθως σα γιατρός εγώ για την οικογένειά του και αργότερα για τον ίδιο. Πέρα από τα ιατρικά θέματα είχαμε τόσα άλλα να πούμε. Μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, μου εξέφρασε την απογοήτευσή του για τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, που δεν είχε αντιδράσει. Απογοήτευση διπλή, γιατί ο ίδιος είχε ζήσει πολύ κοντά του. Έχασε τη μοναδική ευκαιρία να ξαναφέρει τη θρησκεία κοντά στους νέους, μου έλεγε. Κι ήταν ο μόνος που μπορούσε να το κάνει.

Τα τελευταία χρόνια αλλού εκείνος, αλλού εγώ, χαθήκαμε πάλι. Δεν μάθαινα νέα του. Του έστελνα μόνο τα χαιρετίσματά αν τύχαινε, αραιά και πού, να δω κανένα Σαντορινιό στο ιατρείο μου.

Γεννημένος στην Τήνο o Μακαριστός Μητροπολίτης, τέλεσε σπουδαίο ποιμαντικό έργο σε νησιά των Κυκλάδων και ήταν μια προσωπικότητα της εκκλησίας. Αγαπήθηκε από τον κόσμο, για τη μεγάλη προσφορά του, τη φιλανθρωπία του και την αγάπη του για τα παιδιά.

Την Ιερά Μητρόπολη Θήρας υπηρέτησε επί 19 συναπτά έτη και πρόσφερε σημαντικό έργο σε μια πολύ δύσκολη νησιώτικη επαρχία. Νωρίτερα, κατά τη δεκαετία 1959-1969, υπηρέτησε στην Ι. Μ. Σύρου και ήταν αυτός ο οποίος οργάνωσε τα κατηχητικά σχολεία. Ιδιαίτερα της Μεταμορφώσεως και της Κοιμήσεως.

Αγαπήθηκε απ’ τους Συριανούς και δέθηκε συναισθηματικά με το νησί. Μάλιστα, είχε εκφράσει κατ’ επανάληψη την επιθυμία του να ταφεί στη Σύρο. Είχε στενούς δεσμούς φιλίας με τους αείμνηστους Αρχιμανδρίτες Γρηγόριο Μαραγκό και Τιμόθεο Δράγαση, αλλά και με το Σύνδεσμο Συριανών.

Είδα τότε, πριν από 14 χρόνια, την αναγγελία του θανάτου του στην Κοινή Γνώμη. Δεν προλάβαμε να ξαναϊδωθούμε, να μιλήσουμε για τα παλιά, για τους καθηγητές μας – πριν από λίγους μήνες είχε φύγει ο τελευταίος, ένας από τους πιο αγαπημένους μας, ο Γ. Ζευγώλης, πιο παλιά είχε αναχωρήσει άλλος αγαπημένος, ο Α. Κανάκης – για τους συμμαθητές μας, να σχολιάσουμε τα όσα γίνονταν γύρω μας.

Θυμάμαι όποτε συναντιόμαστε είχαμε τόσα πολλά να πούμε! Τον έβλεπα σα συμμαθητή μου, αλλά και σαν σεβασμιότατο και εκείνος πάλι με έβλεπε, φυσικά σα συμμαθητή και φίλο του, αλλά και σαν το γιατρό του, με τους πανεπιστημιακούς τίτλους μου και υπήρχε η αμοιβαία αγάπη και σεβασμός.

-Θα ξαναϊδωθούμε άραγε Παντελεήμων; Εσύ τουλάχιστον έχεις, με την πίστη σου, την απάντηση. Εγώ; Δεν ξέρω.