«Η δύναμη του storytelling διεγείρει τη διάθεση για γνώση»

Ο προσωπικός «θησαυρός» της οικογένειας του Αθανάσιου Λαδόπουλου και της Όλγας Βαφιαδάκη βγαίνει και πάλι από το χρηματοκιβώτιο όπου για 100 περίπου χρόνια παρέμενε «κρυμμένος», με στόχο να φωτίσει την ιστορία μιας εκ των σημαντικότερων οικογενειών της Σύρου του 19^ου αιώνα και των αρχών του 20^ου αιώνα και μαζί… ενδιαφέρουσες πτυχές του νησιού μιας άλλης εποχής.

Ερμητικά κλειστό και ξεχασμένο μέσα στην αποθήκη ενός παλιού αρχοντικού της Σύρου, το χρηματοκιβώτιο αυτό ανοίχτηκε πριν από κάποια χρόνια, χάρη στην περιέργεια ενός ανθρώπου, που από μικρό παιδί φλεγόταν να ανακαλύψει τους θησαυρούς που έκρυβε: του ιατρού Άγι Τσουρού, η οικογένεια του οποίου είχε αγοράσει το αρχοντικό στις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Τα ευρήματα που στα μάτια του κ. Τσουρού φάνταζαν τότε σαν σκόρπια κομμάτια ενός παζλ, που ο ίδιος κλήθηκε και πάλι να λύσει, οδήγησαν στη δημιουργία μιας μοναδικής έκθεσης. Το «Χρηματοκιβώτιο» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2018 στην Αίθουσα Τέχνης «Γιάννη & Ελένης Βάτη» στη Σύρο, σε συνεργασία του Δήμου Σύρου - Ερμούπολης, του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, των Γενικών Αρχείων Νομού Κυκλάδων και του Τμήματος Πολιτισμού της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Κάτοικοι και επισκέπτες της πρωτεύουσας των Κυκλάδων είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν σπάνια έγγραφα, προσωπική αλληλογραφία, ερασιτεχνικές φωτογραφίες, καρτ ποστάλ από ταξίδια της οικογένειας, όπλα, αρχαία νομίσματα, μετάλλια και ποικίλα προσωπικά αντικείμενα που λειτουργούν σαν «χρονοκάψουλα» και μας μεταφέρουν στην εποχή που η Ερμούπολη ήταν το πρώτο αστικό κέντρο με τη μεγαλύτερη οικονομική, βιομηχανική, κοινωνική και πολεοδομική ανάπτυξη στην ελεύθερη Ελλάδα.

Τρία χρόνια μετά, το «Χρηματοκιβώτιο» επιστρέφει στη Σύρο και θα φιλοξενηθεί στην Πινακοθήκη Κυκλάδων από 20 Νοεμβρίου έως 28 Δεκεμβρίου 2021. Η έκθεση συνδιοργανώνεται από τον Δήμο Σύρου – Ερμούπολης και το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και τελεί υπό την αιγίδα του «Ελλάδα 2021» και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου – Περιφερειακής Ενότητας Κυκλάδων.

Σε συνέντευξή του στην «Κοινή Γνώμη», ο κ. Τσουρός αναφέρεται σε αυτό το νοσταλγικό πέρασμα «από την ιστορία μιας οικογένειας στην ιστορία μιας άλλης εποχής», αλλά και στο ταξίδι του «Χρηματοκιβωτίου» που εκτός από το κοινό της Σύρου συγκίνησε και το κοινό της Θεσσαλονίκης το 2019.

Τρία χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή του στη Σύρο, το «Χρηματοκιβώτιο» επιστρέφει στον τόπο του για να αναδείξει εκ νέου έναν αυστηρά προσωπικό «θησαυρό» μιας άλλης εποχής. Τι έχει μεσολαβήσει από την αρχική έκθεση έως και σήμερα και ποιες οι καινούριες «πινελιές» που έχουν προστεθεί;

«Η έκθεση παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στην Θεσσαλονίκη και ηταν προγραμματισμένη από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας να γίνει στην Αθήνα το 2020. Δυστυχώς η πανδημία δεν το επέτρεψε ούτε τότε ούτε εφέτος. Εν τω μεταξύ, ο Δήμος Σύρου - Ερμούπολης συμπεριέλαβε την έκθεση στις επετειακές εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την Ανεξαρτησία της Ελλάδος. Η έκθεση πήρε την αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» επειδή διηγείται μια ιστορία που αφορά δύο από τις πιο σημαντικές οικογένειες που συμμετείχαν στη δημιουργία του θαύματος της Ερμούπολης, τις οικογένειες Λαδόπουλου και Βαφιαδάκη. Η έκθεση περιλαμβάνει και υλικό που δεν είχε εκτεθεί το καλοκαίρι του 2018 στην Ερμούπολη. Επίσης πολύς κόσμος δεν την είδε τότε και έτσι εκπληρώνουμε και την επιθυμία εκείνων που την έχασαν».  

Η έκθεση παρουσιάζει μια ιστορία μυστηρίου που εξάπτει την περιέργεια του ανθρώπου για το άγνωστο. Το κοινό σε ρόλο ερευνητή ανακαλύπτει τι κρύβεται πίσω από την κλειστή πόρτα ενός χρηματοκιβωτίου, τον κόσμο μιας επιφανούς οικογένειας, αλλά και ιστορικές πτυχές του νησιού. Ποιο από όλα τα παραπάνω συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον;

«Εκατοντάδες άτομα έχουν δει την έκθεση και είναι εκπληκτικό πως η ιστορία του Χρηματοκιβωτίου και τα εκθέματα «μίλησαν» με τόσους τρόπους στους επισκέπτες της. «Μας ταξίδεψε», «μας συγκίνησε», «μας συγκλόνισε», «μια χρονοκάψουλα που μας μετέφερε σε μια άλλη εποχή μέσα από πολύ προσωπικές εικόνες»,  «δεν έχουμε ξαναδεί τόσο ενδιαφέρουσα έκθεση στο νησί», «μάθαμε τόσα για την ιστορία της Ερμούπολης», «ελπίζουμε να γινει μόνιμη», «να πάει και σε άλλες πόλεις», «να πάει στη Μπιενάλε της Βενετίας», «να γίνει βιβλίο», «να γίνει ταινία» ... Για κάποιους ήταν και πηγή δημιουργικής έμπνευσης να γράψουν ή να ζωγραφίσουν με θέμα το χρηματοκιβώτιο ή να σκεφτούν πως θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν δικά τους παλιά ξεχασμένα αρχεία και αντικείμενα. Σ’ ένα δεύτερο βιβλίο πολλοί επισκέπτες στη Σύρο και στην Θεσσαλονίκη αποτύπωσαν πληθώρα από συναρπαστικά σενάρια για τους λόγους που πίστευαν πως το Χρηματοκιβώτιο έμεινα κλειστό για περισσότερα από 100 χρόνια».

Στα πρόσωπα των επισκεπτών της έκθεσης που θαυμάζουν το περιεχόμενο του χρηματοκιβωτίου αναγνωρίζετε την έκπληξη που αισθανθήκατε εσείς όταν καταφέρατε μετά από χρόνια να το ανοίξετε και να «περιεργαστείτε» τον θησαυρό του;

«Ναι, βέβαια αυτό είναι το πρώτο συναίσθημα όσων εισέρχονται στο χώρο της έκθεσης – η έκπληξη! Η διήγηση της ιστορίας του οκτάχρονου παιδιού με τον διακαή πόθο να το ανοίξει και η δικαίωση που έρχεται μετά από πολλά χρόνια με την ανακάλυψη ενός τόσο απρόσμενου θησαυρού. Το ξαναζώ και εγώ όσες φορές και αν διηγηθώ την ιστορία και βλέπω την έκπληξη στα μάτια τους, περνώντας από την μια αίθουσα στην άλλη αντικρύζοντας τα αναπάντεχα ευρήματα του χρηματοκιβωτίου».

Η έκθεση θα παρουσιαστεί στην Πινακοθήκη Κυκλάδων προσφέροντας, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα για εκπαιδευτικές επισκέψεις. Τι θα αποκομίσουν οι μαθητές του νησιού μέσα από αυτήν;

«Πιστεύω πως τέτοιες εκθέσεις μπορούν να δώσουν πολλά σε νέους ανθρώπους. Είναι η δύναμη του storytelling, της αφήγησης που διεγείρει την περιέργεια και τη διάθεση για μάθηση. Η έκθεση συνδέεται με ένα μεγάλο και σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Ερμούπολης που ευαισθητοποιεί τον επισκέπτη μέσα από μοναδικά έγγραφα, σπάνια αντικείμενα και εικόνες που όλα μαζί αποτελούν το μωσαϊκό μιας ιστορίας μυστηρίου».

Μετά από τη στάση του στη Σύρο, το ταξίδι του χρηματοκιβωτίου θα συνεχιστεί και σε άλλους προορισμούς;

«Ο επόμενος σταθμός θα είναι σίγουρα η Αθήνα το 2022 και πάντα με κύριο διοργανωτή το ΜΙΕΤ και με την αιγίδα του «Ελλάδα 200 Χρόνια». Έκθεση θα γίνει κατά πάσα πιθανότητα στο Μέγαρο Ευνάρδου που ανήκει στο ΜΙΕΤ. Ενδιαφέρον έχει δείξει επίσης το Μουσείο Μπενάκη. Επίσης συγγραφείς και σκηνοθέτες έχουν επανειλημμένα εκφράσει το ενδιαφέρον τους να γράψουν βιβλίο η να κάνουν ταινία με θέμα το Χρηματοκιβώτιο.  Η πανδημία κράτησε πίσω αυτές τις συζητήσεις που είχαν εντατικοποιηθεί μετά την επιτυχία της έκθεσης στη Θεσσαλονίκη».

Το «χρηματοκιβώτιο» αποτέλεσε αφορμή για να σας γνωρίσουμε και με την ιδιότητα του συλλέκτη-ερευνητή. Υπάρχουν σκέψεις για την υλοποίηση κι άλλων εκθέσεων με την υπογραφή σας στο μέλλον;

«Δεν έχω κρυμμένο και άλλο θησαυρό για να τον εκθέσω, αλλά η καταπληκτική εμπειρία των εκθέσεων του Χρηματοκιβωτίου με έπεισαν για την αξία και τη δύναμη της αφήγησης, του storytelling που ανέφερα προηγουμένως. Ο χώρος της δουλειάς μου στην διεθνή δημόσια υγεία και την κοινωνική ιατρική αποτελεί πηγή αστείρευτης έμπνευσης για εκθέσεις που θα αφηγούνται εικαστικά και με ντοκουμέντα σχετικά με τις προκλήσεις της εποχής μας όπως οι πανδημίες, η κλιματική αλλαγή, η φτώχεια και οι ανισότητες, η εκμετάλλευση και η ευαλωτότητα».