Μνημεία στο βυθό των Χανίων

Απομεινάρια μιας εποχής, πολύτιμες “ζωντανές” παρακαταθήκες του ιστορικού παρελθόντος, σκάφη και αεροπλάνα στον βυθό των θαλασσών σε διάφορα σημεία της Κρήτης και των Χανίων! Ορισμένους από αυτούς τους ανεξερεύνητους για τον πολύ κόσμο θησαυρούς γνωρίζουμε καλύτερα μέσα από την έρευνα και την καταγραφή έμπειρων δυτών και ερευνητών.

Τα συμμαχικά αποβατικά σε Μπάλο και Φαλάσαρνα

Δύο μεγάλα αποβατικά σκάφη που χρησιμοποιήθηκαν για την απομάκρυνση των συμμαχικών στρατευμάτων από την Κρήτη αναπαύονται σε μικρό βάθος στα Φαλάσαρνα και στον Μπάλο.

Ο κ. Στάθης Παλιάμπελος εκπαιδευτής καταδύσεων από το 2014 στη Δυτ. Κρήτη έχει βουτήξει δεκάδες φορές στα συγκεκριμένα ναυάγια. Όπως μας εξηγεί «πρόκειται για πρωτότυπα σκαριά ιδανικά για να μεταφέρουν στρατιωτικό προσωπικό σε αποβάσεις. Χρησιμοποιήθηκαν για να φέρουν στρατιωτικό προσωπικό στην Κρήτη από την ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ μετά την επιχείριση “Ερμής” τα αξιοποίησαν προκειμένου να μεταφέρουν στρατιώτες στην Αίγυπτο».

Όπως περιγράφει στο εξαιρετικό βιβλίο του ο Michael James Bendon “The forgotten Flotilla” (ένα αντίτυπο του οποίου μας παραχώρησε το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης) το μεν TLC Α6 ξεκίνησε από τη Σούδα μεταφέροντας στην Αίγυπτο στρατεύματα ωστόσο επισημάνθηκε στα Φαλάσαρνα από γερμανικά Ju87 (Στούκας) που το κατέστρεψαν στις 28 Μαΐου του 1941, ενώ την ίδια τύχη είχε το ΤLC A20 την ίδια ημέρα στον Μπάλο.

Σε ό,τι αφορά το σκάφος στα Φαλάσαρνα είναι ιδανικό για τους φίλους του snorkeling (κολύμβηση με αναπνευστήρα) καθώς βρίσκεται σε μικρό βάθος.

«Το σκάφος βρίσκεται στο ακρωτήρι του Κούτρη κοντά στο αρχαίο λιμάνι των Φαλασάρνων, η μπουκαπόρτα του είναι ανοικτή στο 1 μέτρο και το υπόλοιπο βρίσκεται στα 2,5 μέτρα. Έχω κάνει αρκετές περιηγήσεις για snorkeling στο συγκεκριμένο ναυάγιο που για κάποιον που ενδιαφέρεται για τη ναυτική παράδοση, την ιστορικότητα του σκάφους, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς φαίνεται το σημείο όπου βλήθηκε, ολόκληρα τμήματα του κ.α.» λέει ο έμπειρος δύτης.

Πρόσφατα ερευνητές δημιούργησαν και ένα βίντεο επαυξημένης πραγματικότητας (https://www.haniotika-nea.gr/vinteo-epayximenis-pragmatikotitas-gia-ta-f...) που δείχνει το σημείο και πώς χτυπήθηκε το ΤLC Α6.

Σε ό,τι αφορά το TLC Α20 «βρίσκεται στο Μπάλο στη θέση “Έξω τηγάνι”. Το μισό μπροστινό μέρος είναι σε καλή κατάσταση, το πίσω μέρος είναι το “κτυπημένο” και είναι σε διάσπαρτα κομμάτια, Βρίσκεται σε βάθος 6-8 μέτρα και είναι ιδανικό για ανθρώπους που είναι στα πρώτα στάδια της κατάδυσης» τονίζει ο κ. Παλιάμπελος.

Για τον δύτη το σημαντικό είναι να προχωρήσει με πιο γρήγορο ρυθμό η απελευθέρωση της κατάδυσης σε σημεία όπου υπάρχουν ενδιαφέροντα ναυάγια και άλλα μνημεία με ιστορική αξία. «Ήταν κομβικό σημείο το νομικό πλαίσιο του 2005. Από την ψήφισή του μέχρι και σήμερα οι επαγγελματίες των καταδύσεων απέδειξαν πόσο σωστοί είναι στη δουλειά τους και πόσο υπεύθυνοι. Ελπίζουμε και η πολιτεία να αρχίσει να προχωράει πιο γρήγορα τα θέματα που αφορούν τις καταδύσεις. Γίνονται θετικά βήματα αλλά με πολύ αργούς ρυθμούς. Μνημεία όπως τα δύο TLC δεν θα υπάρχουν για πάντα.

Η οξύδωση τους είναι εκτεταμένη, “μάχονται” για να παραμείνουν στο χρόνο και κάποια στιγμή θα πάψουν να υφίστανται!». Ο ίδιος δουλεύοντας κάθε χρόνο με εκατοντάδες ανθρώπους που έρχονται για να βουτήξουν στα νερά της Κρήτης και ειδικότερα της Κισσάμου τονίζει πως «οι επισκέπτες αυτοί είναι φυσιολάτρες, έρχονται να θαυμάσουν το περιβάλλον να γνωρίσουν την ιστορία.

Είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν το παραπάνω για τις καταδύσεις, ξεφεύγουν από τον μαζικό τουρισμό και το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα είναι μικρότερο. Είναι κρίμα να μην μπορούμε να τους δίνουμε την ευκαιρία να γνωρίσουν τον καταδυτικό μας πλούτο».

Τα γερμανικά αεροσκάφη στον κόλπο των Χανίων

Δεκάδες αεροσκάφη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έχει καταγράψει, φωτογραφήσει και αρκετά από αυτά έχει εντοπίσει κομμάτια και τμήματα τους, ο ιστορικός ερευνητής κ. Στέλιος Τριπαλιτάκης. Ένα μεγάλο τμήμα του υλικού αυτού σχεδιάζει στο μέλλον να το κυκλοφορήσει με τη μορφή βιβλίου ενώ το 2015 κατάφερε να εκδώσει το εξαιρετικό ιστορικό λεύκωμα “η Μάχη της Κρήτης” μέσα από αδημοσίευτες φωτογραφίες.

Για τα αεροσκάφη που βρίσκονται στο βυθό του κόλπου των Χανίων σε διάφορα σημεία ζητάμε περισσότερες πληροφορίες από τον κ. Τριπαλιτάκη.

• Στο ύψος του Γερανίου ένα Μesserschmitt 109. «Το συγκεκριμένο αεροσκάφος ήταν ένα από τα έξι Μesserschmitt 109 για τα οποία διαβάζουμε σε πολλά βιβλία ότι ήλθαν από τον βορά κατά τη διάρκεια της Μάχης, όταν έφτασαν στο ύψος της ακτής δέχτηκαν ένα καταιγισμό πυρών (ο ουρανός άναψε αναφέρουν οι μαρτυρίες), τα δύο έπεσαν μέσα στη θάλασσα και άλλα δύο έκαναν αναγκαστική προσγείωση στην παραλία του Μάλεμε. Το συγκεκριμένο βρίσκεται σε απόσταση 150 μέτρα από την ακτή και είμαστε μεταξύ δύο ατόμων για να βρούμε ποιος ακριβώς ήταν ο πιλότος του. Βρίσκεται σε βάθος 7 μέτρων, είναι επισκέψιμο αλλά τις περισσότερες μέρες του χρόνου είναι θαμμένο μέσα στην άμμο και όταν έχει κακοκαιρία μια θάβεται -μια ξεθάβεται. Απαιτείται η τοποθέτηση μιας σημαδούρας στο σημείο όπου βρίσκεται ώστε να μπορεί να εντοπιστεί» λέει ο ερευνητής που έχει βουτήξει αρκετές φορές στο σημείο όπου βρίσκεται το Μesserschmitt 109. Μας δείχνει φωτογραφίες όπου φαίνονται τα πλήγματα που έχει δεχτεί, την στραβωμένη έλικά του που δείχνει ότι λειτουργούσε όταν έπεσε, τα ψυγεία του, το φορέα της βόμβας, την κεντρική άτρακτο. Στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ότι «τα λάστιχά του έχουν ακόμα τον αέρα τους, ενώ το κομμάτι που είναι στην άμμο διατηρεί το χρώμα του! Έχω κάνει την πρόταση στην 115 ΠΜ να ανελκυστεί το συγκεκριμένο αεροσκάφος και να μπει σε υπόστεγο που θα κατασκευαστεί στο χώρο του μουσείου στο αεροδρόμιο του Μάλεμε…» σημειώνει ο κ. Τριπαλιτάκης.

• To Junκers 52 στο Μάλεμε: Σε απόσταση 150 μ. μέσα στη θάλασσα βρίσκεται ένα μεταφορικό αεροσκάφος Junkers 52 από αυτά που μετέφεραν τους αλεξιπτωτιστές στην επιχείριση “Ερμής”. Ο κ. Τριπαλιτάκης μας δείχνει παλιές φωτογραφίες όπου διακρίνεται το κίτρινο χρώμα που χρησιμοποίησαν οι Γερμανοί για να επισημάνουν τις μηχανές και τα αερόφρενα των αεροσκάφων που πήραν μέρος στην επιχείριση. «Το ένα του φτερό έχει αποσχιστεί και βρίσκεται διαγώνια πιο κοντά στην ακτή. Εκτιμώ πως βρίσκεται όλο το πάτωμα του αεροσκάφους κάτω από την άμμο. Έχουν φύγει τα πλαϊνά σημεία, υπάρχει ο πίνακας οργάνων και το πιλοτήριο. Και αυτό θάβεται από την άμμο κατά καιρούς και πρέπει να μπει μια σημαδούρα που θα το επισημαίνει. Στο ύψος του Luis υπάρχουν σε μικρό βάθος και τμήματα ενός ακόμα Jungers 52.

• To Junκers 52 στα Θοδωρού: Το αεροσκάφος αυτό βρίσκεται δίπλα στη νησίδα των Θοδωρού και αποτελεί σημείο επίσκεψης για τους τουρίστες που έρχονται προς το νησί με τα ημερόπλοια από το λιμάνι των Χανίων και του Πλατανιά. Το αεροσκάφος τραβήχτηκε από τα βαθιά σε αυτό το σημείο από δίχτυα τράτας στο παρελθόν. Ο κ. Τριπαλιτάκης μας δείχνει φωτογραφίες με τα τμήματα του, τα δίχτυα πάνω στο κινητήρα του, τα τμήματα του που διατηρούνται ακόμα.

• Το Arado στον Καλαθά. Πρόκειται για υδροπλάνο που καταρρίφθηκε τον Αύγουστο του 1943.

Εντοπίστηκε από ψαράδες στον Καλαθά σε βάθος 70 μέτρων και διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση.

Ναυάγια αναγνωρισμένα από το Υπ. Πολιτισμού στην Κρήτη

• Ελληνικό φορτηγό ατμόπλοιο “Κυριακή”. Βυθίστηκε από τη γερμανική αεροπορία την 24η Απριλίου 1941, στη Σούδα, Κρήτη. Μέγιστο βάθος 85 μέτρα.

• Αεροπλάνο Βeaufighter, Σητεία. Μέγιστο βάθος 35 μέτρα. Πολεμικό αεροσκάφος.

• Arado Ar 196. Καταρρίφθηκε από συμμαχικά αεροσκάφη κοντά στα Χανιά (Κρήτη) την 3η Αυγούστου 1943. Μέγιστο βάθος 74 μέτρα. Πολεμικό αεροσκάφος.

• Αυστραλέζικο Αποβατικό Α20, Μπάλος Βυθίστηκε κατά τη μάχη της Κρήτης, 20η Μαΐου 1941. Βάθος 12 μέτρα.

• Ιταλικό πλοίο τροφοδοσίας “Pierre Luigi”, Σούδα. Βυθίστηκε από αγγλικά αεροπλάνα, κατά τη μάχη της Κρήτης, την 20ή Μαΐου 1941. Βάθος 33 μέτρα.

• Γερμανικό πολεμικό αεροσκάφος στο Γεράνι Χανίων. Καταρρίφθηκε κατά τη Μάχη της Κρήτης, την 20ή Μαΐου 1941. Βάθος 8 μέτρα.

• Ατμόπλοιο “Μinnewaska”, Μαράθι Σούδας Βυθίστηκε κατόπιν πρόσκρουσης σε νάρκη την 26η Νοεμβρίου 1916.

Γιώργος Κώνστας