Η Ευρώπη στρέφει το βλέμμα της επιτέλους στα νησιά

Παρά το γεγονός, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει αρκετά κράτη – μέλη, τα οποία αποτελούνται και από νησιωτικές περιοχές, μόλις χτες, Τρίτη 7 Ιουνίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε με ψήφισμά του από την Ε.Ε. να αναγνωρίσει τις ιδιαιτερότητες των νησιών και να προβλέψει ειδικά μέτρα και ρυθμίσεις βάσει αυτών.

«Συγγνώμη» για την έλλειψη οράματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις νησιωτικές περιοχές, ζήτησε κατά την συνεδρίαση της ολομέλειάς του στο Στρασβούργο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.  Σε μία ιδιαίτερα σημαντική για τα νησιά συνεδρίαση, το Ε.Κ. με μακροσκελέστατο ψήφισμά του, με θέμα «Νήσοι και πολιτική συνοχής: τρέχουσα κατάσταση και μελλοντικές προκλήσεις», που εγκρίθηκε με 577 ψήφους υπέρ 38 κατά και 10 αποχές, ζητά να αναληφθεί σειρά δράσεων για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων μεταξύ των νησιών και των εξόχως απόκεντρων περιφερειών από τη μία και των πλέον ανεπτυγμένων περιφερειών από την άλλη.

Παράλληλα, οι ευρωβουλευτές επιθυμούν η Επιτροπή να κηρύξει το 2024 Ευρωπαϊκό Έτος Νήσων, να ζητήσει πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη και να προτείνει τη σύσταση ειδικής ομάδας για τα νησιά. Ζητούν επίσης την επαναξιολόγηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις και ζητούν μια πιο ευέλικτη προσέγγιση, ιδίως όσον αφορά τις αεροπορικές και θαλάσσιες εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε νησιωτικές περιοχές.

Ακόμη, το Ευρωκοινοβούλιο απαιτεί να διερευνηθούν οι συνέπειες της νέας νομοθεσίας, όπως η δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55% στις περιοχές αυτές, ενώ τονίζουν την ανάγκη για έκτακτα μέτρα που θα επιτρέψουν στα νησιά να τις αντιμετωπίσουν.

Όπως τονίστηκε κατά τη συνεδρίαση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιθυμεί μια πραγματική ευρωπαϊκή ατζέντα και μια ευρωπαϊκή στρατηγική, ζητώντας την κατάρτιση ενός «συμφώνου για τα νησιά».

Επαναξιολόγηση κρατικών ενισχύσεων και μείωση του αναπτυξιακού ελλείματος

Στο σχετικό ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, και αφού αναφέρονται αναλυτικότατα τα χαρακτηριστικά και οι ιδιαιτερότητες των νησιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως επίσης και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν (ενδεικτικά σε σχέση με την κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα, την πρόσβαση σε υπηρεσίες ύδρευσης και διαχείρισης των υδάτων, την ενεργειακή μετάβαση, την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, τον πολιτισμό, την γεωργία και την αλιεία, τον τουρισμό, την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και τη μετανάστευση), ζητείται από την Επιτροπή να διενεργήσει ανάλυση του όγκου των κρατικών ενισχύσεων που χορηγούνται σε επιχειρήσεις εγκατεστημένες σε νήσους της ΕΕ. Μάλιστα, κρίνεται, πως, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη, είναι επιτακτικά αναγκαίο να καθοριστεί εάν και κατά πόσον οι εταιρείες που είναι εγκατεστημένες σε νησιωτικές περιοχές έχουν επωφεληθεί από τέτοια μέτρα και να επαναξιολογηθούν οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις αντιστοίχως. Υπογραμμίζεται δε, ότι είναι σημαντική η παροχή πιο ευέλικτων κρατικών ενισχύσεων σε εταιρείες εναέριων και θαλάσσιων μεταφορών στις εν λόγω νησιωτικές περιοχές, δεδομένης της πλήρους εξάρτησής τους από τα εν λόγω μέσα μεταφοράς.

Επιπλέον, το Ε.Κ. ζητά να υποβληθεί οποιαδήποτε μελλοντική αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για τις κρατικές ενισχύσεις σε εκτιμήσεις επιπτώσεων με βάση ειδικούς δείκτες, ώστε να αξιολογηθεί η υστέρηση των οικονομιών των νησιωτικών περιοχών ως προς την ανταγωνιστικότητα, και έναντι των συνεπειών της δέσμης για την προσαρμογή στον στόχο του 55 % στις εν λόγω περιοχές, και να διαμορφωθεί ένα ειδικό καθεστώς σταδιακής μείωσης για τα νησιωτικά εδάφη.

Στην ίδια κατεύθυνση, ζητά επίσης, δεδομένων των διακριτών χαρακτηριστικών τους, να δημιουργηθεί υποκατηγορία «νησιά» όσον αφορά την εφαρμογή των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις για την περίοδο 2021-2027, και να καταργηθούν τα ανώτατα όρια για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας για ευρωπαϊκές νήσους και εξόχως απόκεντρες περιφέρειες.

Δίνοντας έμφαση στην αναγκαιότητα για μια πιο ευέλικτη προσέγγιση ώστε να διασφαλιστεί η πλέον αποτελεσματική διάθεση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών κονδυλίων στα νησιωτικά, τονίζεται, ότι ο ισχύων κανόνας de minimis περιορίζει την ανταγωνιστικότητα και δημιουργεί δυσκολίες σε ευρωπαϊκές νήσους, που βρίσκονται σε τόσο μειονεκτική θέση.

Το Ε.Κ. ζητά, επιπλέον, από την Επιτροπή να προσαρμόσει τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι επιδοτήσεις για την επίλυση των προβλημάτων που άπτονται του νησιωτικού χαρακτήρα δεν θα θεωρούνται κρατικές ενισχύσεις, αλλά αντιστάθμιση ώστε να αντιμετωπίζονται επί ίσοις όροις με τις αντίστοιχες ηπειρωτικές περιοχές.

Τέλος, ζητά να επανεξεταστεί το κριτήριο της χιλιομετρικής απόστασης (150 χλμ.) που χρησιμοποιείται για την κατηγοριοποίηση των νήσων ως παραμεθόριων περιοχών επιλέξιμων για χρηματοδότηση από τα προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας στο πλαίσιο είτε του στόχου εδαφικής συνεργασίας της πολιτικής συνοχής είτε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, δεδομένης βεβαίως της κατάστασης των νήσων.

Ειδική και προσαρμοσμένη πολιτική της ΕΕ για τα νησιά

Το Ευρωκοινοβούλιο τονίζει την έλλειψη στατιστικών στοιχείων για τα νησιά, η οποία εμποδίζει την κατάρτιση στοχευμένων πολιτικών. Για το σκοπό αυτό, ζητά τη σύσταση Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για τις μειονεκτούσες περιοχές, που θα αναλάβει τη συλλογή αξιόπιστων και συγκεντρωτικών στατιστικών στοιχείων, τα οποία θα επικαιροποιούνται τακτικά με τη χρήση εναρμονισμένων κριτηρίων σε όλα τα διοικητικά επίπεδα. Στο πλαίσιο της συλλογής στατιστικών στοιχείων, το Ε.Κ. ζητά να εισαχθεί επίσης η έννοια της εδαφικής θωράκισης σε εκτιμήσεις επιπτώσεων των προτάσεών της, με σκοπό τη διαμόρφωση στοχευμένων πολιτικών και την αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο η προτεινόμενη νομοθεσία θα επηρεάσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις που εδρεύουν στις διάφορες περιφέρειες.

Παράλληλα, υπογραμμίζεται πως οι νήσοι δεν καλύπτονται επί του παρόντος στο σύνολό τους από την νομοθεσία της ΕΕ για την εδαφική ταξινόμηση και ζητείται η εκκίνηση διαλόγου επί του θέματος, με στόχο να συμπεριληφθούν τα νησιά στην κοινή ονοματολογία των εδαφικών στατιστικών μονάδων και να εξεταστεί το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός προγράμματος παρόμοιου με την ευρωπαϊκή αστική πρωτοβουλία για τη στήριξη συμπράξεων μεταξύ ευρωπαϊκών νήσων, προκειμένου να καθιερωθούν καινοτόμες προσεγγίσεις στα ειδικά προβλήματα των νήσων και να υπάρξει ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και προκειμένου να εφαρμοστούν λύσεις επωφελείς για πολίτες και επιχειρήσεις.

Βούληση του Ε.Κ. αποτελεί επίσης, η Ε.Ε. να λάβει υπόψη τις μελέτες που έχουν ήδη εκπονηθεί από ευρωπαϊκές νήσους σχετικά με τις προκλήσεις και τις πρόσθετες δαπάνες που άπτονται του νησιωτικού χαρακτήρα, και να προβεί σε διεπιστημονικές αναλύσεις, που θα καλύπτουν τα δημογραφικά, γεωγραφικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των νησιωτικών περιοχών ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι αυτές οι περιοχές δεν θα πλήττονται από κανένα ανταγωνιστικό μειονέκτημα συνδεόμενο με τη γεωγραφική τους κατάσταση.

Ένα ακόμη αίτημα αφορά στη δημιουργία πρόσθετου κονδυλίου, που θα αποσκοπεί να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές νήσους να υπερνικήσουν τις όποιες προκλήσεις και ελλείψεις αντιμετωπίζουν και να καλύψει οποιεσδήποτε πρόσθετες δαπάνες άπτονται των ευρωπαϊκών νήσων στο πλαίσιο της μελλοντικής πολιτικής συνοχής, ενώ προτείνει τη σύσταση ειδικής ομάδας για τα νησιά στο πλαίσιο της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης της Ε.Ε.

Το Ευρωκοινοβούλιο καλεί όλες την Επιτροπή να λάβει υπόψη την κατανομή του προϋπολογισμού βάσει κατά κεφαλήν ΑΕΠ, προκειμένου να καλυφθούν όλες οι αποκλίσεις μεταξύ νησιών.

Σύμφωνο των νησιών και Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τα νησιά

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά η ΕΕ να προβεί σε δυναμική αξιολόγηση του άρθρου 174 ΣΛΕΕ και να οικοδομήσει πάνω του με τη βοήθεια μιας πραγματικής ευρωπαϊκής ατζέντας για τα νησιά και να καταρτίσει μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τα νησιά στη βάση αυτής της έκθεσης, που θα συνάδει με τις τοπικές ανάγκες και πραγματικότητες στην πράξη και θα συνυπολογίζει τις ιδιαιτερότητες καθεμίας από τις θαλάσσιες λεκάνες της ΕΕ, προτείνοντας την εκπόνηση σχετικής μελέτης για τις διαφορετικές καταστάσεις των νησιωτικών περιοχών, ώστε να διαμορφωθεί μια στρατηγική για τα νησιά, με συγκεκριμένες προτάσεις.

Επίσης ζητείται η εκπόνηση και εφαρμογή άμεσα ενός Συμφώνου για τα Νησιά, με τη συμμετοχή των βασικών ενδιαφερόμενων μερών και συγκεκριμένα των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών, των οικονομικών και κοινωνικών φορέων εκμετάλλευσης, της κοινωνίας των πολιτών, των ακαδημαϊκών κύκλων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων, με βάση το σύμφωνο για τις πόλεις και το μελλοντικό αγροτικό σύμφωνο, επισημαίνοντας ότι ο διάλογος αυτός μεταξύ της ΕΕ και των νησιών είναι σημαντικός προκειμένου να οικοδομηθούν γέφυρες μεταξύ πολιτισμών, να τονωθεί το ενδιαφέρον για τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και να προαχθεί η οικοδόμηση της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ολόκληρη τη μαγνητοσκοπημένη συνεδρίασης της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μεταφρασμένη στα Ελληνικά και κατηγοριοποιημένη ανά ομιλητή (μεταξύ των ομιλητών και αρκετοί Έλληνες ευρωβουλευτές), μπορείτε να τη δείτε εδώ.

Στους συνδέσμους παρακάτω, θα βρείτε ολόκληρο το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα νησιά, καθώς και τη μελέτη της Υπηρεσίας Έρευνας του Ε.Κ. με τίτλο: "Islands of the European Union: State of play and future challenges".