1922 – 100 Χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή

Η Ελλάδα είχε κατορθώσει να απελευθερωθεί από τους Τούρκους με τον τελευταίο πόλεμο του 1820. Όμως Έλληνες δεν ζούσαν μόνο στην Ελλάδα. Ήταν τόσοι πολλοί οι Έλληνες που ζούσαν στην Μικρά Ασία και είχαν δημιουργήσει πανέμορφες πόλεις από την αρχαιότητα, που είχαν θαυμασθεί, και για την δράση τους την ιστορική και την πνευματική. Και όλα αυτά τα χρόνια, έως ... το 1922 οι Έλληνες της Ασίας κατάφερναν να πρωτοστατούν αξιοκρατικά, χάρη στην επαγγελματική και πνευματική τους δράση, καθώς και στο εμπόριο που τους πρόσφερε τόσο πολλά χρήματα ώστε η ζωή τους να είναι ευχάριστη. Και είναι γνωστό, από όλα τα γραπτά κείμενα. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν φτιάξει σπουδαίες πόλεις, στην εκεί ελληνική Ανατολή, με πολύ κόσμο που άνηκε ιστορικά στους Έλληνες. Ωραίες πόλεις ήταν (κάποτε) η Μίλητος, η Έφεσος, η Τραπεζούντα κ.α. Πουθενά αλλού στον κόσμο δεν υπήρχαν τόσα πολλά αρχαία ελληνικά μνημεία, θέατρα, ναοί κ.α. εκεί, σ’ αυτούς τους χώρους φαινόταν το μεγαλείο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Στην ίδια εκείνη περιοχή δημιουργήθηκε και η ορθόδοξη εκκλησία με φωτισμένες μορφές, όπως του Μέγα Βασιλείου. Είχαν ιδιαίτερα φροντίσει όλοι οι κάτοικοι της περιοχής να ζουν αρμονικά και φιλικά μεταξύ τους, έστω και αν βρίσκονταν πλάι σε άλλες εθνότητες και θρησκείες. Είχαν και μια άριστη συνεργασία με εμπόριο και άλλες διάφορες εργασίες. Επειδή υπήρχε μεγάλος ελληνικός πληθυσμός, που έφθανε εκεί και από τα νησιά του Αιγαίου και από την ηπειρωτική Ελλάδα. Οι μικρές πόλεις, το Αϊβαλί, τα Βούρλα, κ.α. στην αρχή είχαν λίγους χριστιανούς που αργότερα, τον 18ο αιώνα ήταν πάρα πολλοί. Ίσως γινόταν ωφέλιμος “εορτασμός” ανάμεσα σε Τούρκους και Έλληνες...” ισχυρίζεται ένας φιλόλογος, ιστορικός ο Θ. Κοντάρας. Είπε ακόμη ότι εκείνη την εποχή του 1922 – 1923, “...είχαν φθάσει εκεί οι πιο εκλεκτές ποικιλίες Ελλήνων, είχαν πολύ καλή σχέση με τους τοπικούς ανθρώπους, τους μιλούσαν και τους μάθαιναν και διάφορες ιστορίες των αρχαίων εποχών”.

“Οι Μεγάλες Δυνάμεις απέτυχαν να επιβάλουν την ειρήνη”

Ήταν τα λόγια του καθηγητού Λ. Γιουρένεκ, από τη Βοστόνη. Και εκείνος αναφέρει ότι το τέλος της ελληνικής παρουσίας τόσων αιώνων στη Μικρά Ασία έφθασε στις 13 έως 26 Αυγούστου του 1922. Ο Ελληνικός στρατός αναγκάστηκε σε άτακτη υποχώρηση και τελικά... στην πλήρη υποχώρηση, ενώ οι Τούρκοι κατέλαβαν την Σμύρνη στις 27 Αυγούστου έως 9 Σεπτεμβρίου. Και φυσικά με ευθύνη των Τούρκων πυρπολήθηκε και καταστράφηκε ολόκληρη η Ελληνική συνοικία. Η τραγωδία των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων που κατέφυγαν στην προκυμαία της Σμύρνης αναζητώντας τη σωτηρία τους, βέβαια από τη θάλασσα, έχει γραφτεί πολλές φορές στο παρελθόν σε εφημερίδες, περιοδικά κ.α. Με Αμερικανική βοήθεια και Έλληνες πλοιάρχους, έφθασαν ελληνικά πλοία στη Σμύρνη και βοήθησαν στη σωτηρία 250.000 ανθρώπων.

Ελένη Γλυκατζή – Αρβελέρ

Καθηγήτρια βυζαντινολόγος και ιστορικός. Όπως αναφέρει, γεννήθηκε στον Βύρωνα το 1926 και ήταν το έκτο παιδί της οικογένειας προσφύγων. Όλη η παιδική της ηλικία ήταν... Μικρασία, (όπως ανέφερε). Ανέφερε ότι όλη η οικογένειά της, ήταν οι γονείς και 6 παιδιά. Ήμασταν πάμφτωχοι, αλλά... υπερήφανοι για την καταγωγή μας. Αν έγινα καθηγήτρια Βυζαντινολόγος, έγινα χάρις στη Μικρά Ασία. Διότι αυτή ήταν η καρδιά του Βυζαντίου. Και ό,τι έγραψα και με ό,τι καταπιάστηκα εκεί πάντοτε αναφερόμουν.” Η μνήμη της Μικράς Ασίας για πολλούς ανθρώπους είναι σπουδαία, είτε αν είχαν καταγωγή είτε όχι. Και είναι πολύ συγκινητικό να βρίσκει κανείς εκδήλωση σπαραγμού σε ανθρώπους που η καταγωγή τους ήταν από τις πόλεις της Μικράς Ασίας.

Η κληρονομιά των Μικρασιατών

Η δημοσιογράφος Μ. Πουρνάρα ζήτησε από πολλούς αναγνώστες της να της στείλουν φωτογραφίες με τους Μικρασιάτες προγόνους τους. Ταξίδεψε σε μερικές περιοχές της Ελλάδας, όπου είχε μάθει ότι υπάρχουν οικογένειες που οι γονείς ή οι παππούδες τους ήταν Μικρασιάτες. Έφτασε και στη Σύρο. Είχε μάθει άλλωστε ότι ήταν αρκετές οικογένειες που είχαν Μικρασιατική καταγωγή. Ενημερώθηκε ότι πολλοί κάτοικοι που έφθασαν στο νησί κατόρθωσαν, με ιδιαίτερη αγάπη στον νέο τόπο, να δημιουργήσουν ένα οικονομικό θαύμα, καθιστώντας την Ερμούπολη και τη Σύρο σημαντικότερο εμπορικό κέντρο της επαναστατημένης Ελλάδας. Παράλληλα σήμερα απολαμβάνουμε και ένα αρχιτεκτονικό θαύμα. Η κυρία Πουρνάρα συνάντησε στη Σύρο την Ν. Σικουτρή, την ιδιοκτήτρια λουκουμοποιΐας στο νησί . Με ιδιαίτερη συγκίνηση και ευχαρίστηση έδειξε τη φωτογραφία του πατέρα τους του αείμνηστου Γ. Σικουτρή που ήταν ένας από τους καλύτερος λουκουμοποιούς της Σύρας. Και όπως είπε η Μαργαρίτα Πουρνάρα για την Ν. Σικουτρή, “την φαντάστηκα σβέλτη και ευέλικτη να βγάζει τη μορφή του πατέρα της από κάποιο εικονοστάσι.” Λες και ο Γ. Σικουτρής είναι ακόμα εκεί για να επιβλέπει την τρίτη γενιά στη δουλειά που αυτός ξεκίνησε με τόσο κόπο. “ Η μνήμη της Μικρασίας είναι σπουδαία, είτε έχουμε καταγωγή από εκεί είτε όχι. Και είναι πολύ συγκινητικό να βρίσκει κανείς μικρά σπαράγματά της σε ανθρώπους με τους οποίους συνδέεται και συναντάει”. “Βλέπεις το λουκούμι, μια σταλιά” Είπε η Ντίνα “Αυτή η τόση δα μπουκίτσα κρύβει μέσα της όλη την ιστορία της προσφυγιάς στη Σύρο. Δεν ήταν μόνη εκείνη του 1922, αλλά και έναν αιώνα πριν, όταν οι κυνηγημένοι από τη Χίο, την Κάσο και άλλα μέρη δημιούργησαν εκ του μηδενός την Ερμούπολη. Πριν από 200 χρόνια, έφτασε με τους Χιώτες το λουκούμι στο νησί και έτσι οι Μικρασιάτες ήρθαν και “κούμπωσαν” στα εργαστήρια που ήδη υπήρχαν εδώ. “Ο πατέρας μου, από τη Σμύρνη, είδε στα 15 του χρόνια να σκοτώνουν μπροστά του τον γιο του, έχασε τον αδελφό του και ο ίδιος σακατεύτηκε μόνιμα στο πόδι, έμεινε κουτσός.” Μπήκαν στο τελευταίο καράβι, έφτασαν στη Χίο όπου γινόταν το αδιαχώρητο από τους διωγμένους και έτσι κατέληξαν στη Σύρο. Όταν μεγάλωνα, ο πατέρας μου κάθε 14 Σεπτεμβρίου άναβε ένα κεράκι για τον Μπελή, (τον Τούρκο που μας βοήθησε να φύγουμε). Αυτή την ανθρώπινη αλληλεγγύη την έζησαν και στην Ερμούπολη, όπου ο ένας πρόσφυγας βοηθούσε τον άλλον...