“Υπό παρακολούθηση” το ηφαίστειο της Σαντορίνης

O Δήμος Θήρας στο πλαίσιο του αναπτυξιακού ρόλου του και με προτεραιότητα την συνεργασία με Επιστημονικά Ιδρύματα και Ερευνητικά Κέντρα σε θέματα ηφαιστειακής επικινδυνότητας, υπέγραψε προγραμματική σύμβαση με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), μία συνεργασία που είχε ανακοινωθεί τους προηγούμενους μήνες και η οποία αποσκοπεί στην παρακολούθηση του ενεργού υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπου με χρήση του Ε/Σ Φιλία και του Υποβρύχιου Τηλεκατευθυνόμενου Οχήματος (Max Rover) που διαθέτει το ΕΛΚΕΘΕ.

Οι βασικοί στόχοι της αποστολής

Στο πλαίσιο αυτού του έργου πραγματοποιήθηκε ωκεανογραφική αποστολή στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπου με σκοπό την πόντιση εξιδεικευμένων επιστημονικών οργάνων του ερευνητικού προγράμματος «SANTORini seafloor’s observatorY»-SANTORY (Υποθαλάσσιο Παρατηρητήριο Σαντορίνης, χρηματοδότηση ΕΛΙΔΕΚ) για την οπτική καταγραφή του ηφαιστείου, τη μέτρηση της θερμοκρασίας των υδροθερμικών καμινάδων, την παρακολούθηση των φυσικών παραμέτρων του υδροθερμικού πεδίου και την επιτόπια μέτρηση των υδροθερμικών ρευστών και αερίων.

Η αποστολή αποσκοπεί επίσης στη συλλογή υλικού από την κολώνα του νερού με τη χρήση ειδικών δειγματοληπτών τύπου Niskin και από τον μικροβιακό τάπητα καθώς και ιζημάτων από τον πυθμένα του προτεινόμενου υδροθερμικού πεδίου με το υποβρύχιο όχημα MaxRover

Σημαντικές πληροφορίες θα προσφέρει επίσης η συλλογή γεωλογικών δειγμάτων για γεωχημικές αναλύσεις που θα χρησιμοποιηθούν για τη μελέτη της μαγματικής δραστηριότητας του ηφαιστείου.

Αναμένονται σημαντικά συμπεράσματα

Τα υποθαλάσσια ηφαίστεια μικρού βάθους, όπως ο Κολούμπος έχουν πολύπλοκη γεωλογία και η έρευνα των υδροθερμικών τους συστημάτων είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο. Αυτά τα ρηχά υποθαλάσσια, υψηλής ενέργειας, δυναμικά, υδροθερμικά συστήματα συνδέονται με σημαντική και δυνητικά επικίνδυνη ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Για πρώτη φορά στη Μεσόγειο Θάλασσα, δημιουργείται ένα ρηχό υποθαλάσσιο ηφαιστειακό παρατηρητήριο (SANTORY) στον κρατήρα του Κολούμπο με τη συμβολή και την οικονομική στήριξη του Δήμου Θήρας. Στο πλαίσιο του έργου θα αναπτυχθούν και θα χρησιμοποιηθούν καινοτόμες θαλάσσιες τεχνολογίες οι οποίες αφενός θα διευρύνουν, τις γνώσεις μας για τη δυναμική και τους κινδύνους των υδροθερμικών πεδίων, παρέχοντας ελεύθερα δεδομένα τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στην κοινωνία, και αφετέρου θα δημιουργήσουν ένα πρότυπο σύστημα για την ανάπτυξη υποθαλάσσιων παρατηρητηρίων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η επιστημονική ομάδα του προγράμματος

Η ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (ΙΘΑΒΒΥΚ) του ΕΛΚΕΘΕ, αναλαμβάνει να υλοποιήσει το ερευνητικό πρόγραμμα και την οργάνωση και πραγματοποίηση των ερευνητικών αποστολών και των βιολογικών δειγματοληψιών, την καταγραφή του οπτικού υλικού από το βυθό και την ανάλυση των μικροβιολογικών δεδομένων, με Υπεύθυνη την Ερευνήτρια Β Δρ. Παρασκευή Πολυμενάκου. Η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Φυσικής Γεωγραφίας του ΕΚΠΑ, με Υπεύθυνη την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παρασκευή Νομικού (Υπεύθυνη του SANTORY) αναλαμβάνει την πραγματοποίηση των γεωλογικών δειγματοληψιών, την ανάλυση των γεωλογικών δεδομένων και την τοποθέτηση των επιστημονικών οργάνων σε συνεργασία με το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), το Istituto Nazionale Geofisica e Vulcanologia (INGV) του Παλέρμου και το Departement de Geosciences (ENS) στο Παρίσι.

Σημειώνεται πως η συνεργασία με τους δύο φορείς (ΕΛΚΕΘΕ και ΕΚΠΑ) κρίθηκε επιβεβλημένη διότι ο Δήμος Θήρας δεν διαθέτει το επιστημονικό προσωπικό για τη διενέργεια τέτοιων εξειδικευμένων ενεργειών για την παρακολούθηση ενός ενεργού υποθαλάσσιου ηφαιστείου.

Το χρονοδιάγραμμα και το κόστος του Ερευνητικού Προγράμματος

Το έργο έχει ενταχθεί στο σχέδιο δράσης έτους 2022 και 2023 του Δήμου Θήρας και θα χρηματοδοτηθεί, με τίτλο «Παρακολούθηση υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπος με χρήση του Ε/Σ ΦΙΛΙΑ και υποβρύχιου τηλεκατευθυνόμενου οχήματος» με προϋπολογισμό 50.000,00 ευρώ για το έτος 2022 και 50.000,00 ευρώ για το 2023. Ο καθαρός χρόνος υλοποίησης των εργασιών του ερευνητικού προγράμματος, από την έναρξή του, είναι 24 μήνες, μη συμπεριλαμβανομένων απαιτούμενων χρόνων εγκρίσεων. Συγκεκριμένα:

Σε χρονικό διάστημα 3 μηνών, το ΕΛΚΕΘΕ (σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ) οφείλει να έχει υποβάλλει στον Δήμο Θήρας το «Πλάνο ερευνητικών αποστολών για το έτος 2022».

Σε χρονικό διάστημα 12 μηνών, το ΕΚΠΑ (σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ) οφείλει να έχει υποβάλλει στον Δήμο Θήρας, την «ενδιάμεση τεχνική έκθεση».

Σε χρονικό διάστημα 15 μηνών, το ΕΛΚΕΘΕ (σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ) οφείλει να έχει υποβάλλει στον Δήμο Θήρας, το πλάνο ερευνητικών αποστολών για το έτος 2022, πλάνο ερευνητικών αποστολών για το έτος 2023.

Σε χρονικό διάστημα 24 μηνών μετά την έναρξη του προγράμματος, το ΕΚΠΑ (σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ) οφείλει να έχει υποβάλλει στον Δήμο Θήρας την «τελική τεχνική έκθεση».

Σε χρονικό διάστημα 24 μηνών, μετά την έναρξη του προγράμματος, το ΕΛΚΕΘΕ οφείλει να έχει υποβάλλει το «οπτικό υλικό».

Σε χρονικό διάστημα 24 μηνών μετά την έναρξη του προγράμματος το ΕΚΠΑ (σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ) οφείλει να έχει υποβάλλει τις «εκπαιδευτικές δράσεις».

Για τον συντονισμό και την παρακολούθηση όλων των ενεργειών που απαιτούνται για την εκτέλεση της προγραμματικής σύμβασης έχει συσταθεί Κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης η οποία αποτελείται από έναν εκπρόσωπο του Δήμου Θήρας που θα είναι και ο πρόεδρος της επιτροπής με τον αναπληρωτή του, ένα μέλος από το Ε.Κ.Π.Α. και το αναπληρωματικό του, συγκεκριμένα ο κ. Σεραφείμ Παύλος, Καθηγητής Τομέα Γεωγραφίας και Κλιματολογίας ΕΚΠΑ, με αναπληρωτή του τον Παναγιώτη Νόστο, Καθηγητή Τομέα Γεωγραφίας και Κλιματολογίας ΕΚΠΑ και έναν εκπρόσωπο του ΕΛΚΕΘΕ, ΙΘΑΒΒΥΚ με τον αναπληρωτή του.