Ιστορική πρωτιά

Επετειακό άρωμα θα έχουν οι διήμερες εκδηλώσεις του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης για τον εορτασμό των 180 χρόνων λειτουργίας του ιστορικού 1ου Γυμνασίου, το οποίο σηματοδότησε την καθιέρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο αυτόνομο ελληνικό κράτος, μετά την επανάσταση του 1821.

Το Γυμνάσιο υπήρξε δημιούργημα των Ερμουπολιτών και εκδηλώνει με έντονο και παραστατικό τρόπο τις ιδέες και την νοοτροπία των πρώτων κατοίκων της πόλης, δέκα μόλις χρόνια μετά την ίδρυση της. Οι ίδιοι επεδίωξαν και πέτυχαν να δημιουργήσουν ένα ανώτερο εκπαιδευτήριο αποκλειστικά με δικά τους χρήματα από εράνους και δασμούς και όχι με δαπάνες του ελληνικού κράτους. Από την άλλη, το πρώτο σχολείο μέσης εκπαίδευσης με κρατική πρωτοβουλία ήταν το Γυμνάσιο του Ναυπλίου, το οποίο άνοιξε τις πόρτες του την άνοιξη του 1834.

Την ανάγκη ίδρυσης ενός ανώτερου Σχολείου στην Ερμούπολη για τη μόρφωση των μαθητών που αποφοιτούσαν από τα σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης τόνιζε από το 1828 ο Λουκάς Ράλλης, με αναφορά του προς τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. Πέντε χρόνια αργότερα το όραμα έγινε πραγματικότητα και την επιστασία του νέου εκπαιδευτηρίου ανέλαβε ο συμπατριώτης του Λουκά Ράλλη, αρχιμανδρίτης Νεόφυτος Βάμβας.

Καθιέρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα

Όπως τονίζει η Διευθύντρια του ΓΕΛ Σύρου, Ειρήνη Δράκου, το “1ο Λύκειο ουσιαστικά αποτέλεσε τον διοικητικό διάδοχο του πρώτου εν Ελλάδι Δημοτικού και μετά Δημόσιου σχολείου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης”. Σημειώνει μάλιστα ότι από τα πρώτα χρόνια ιδρύσεώς του, το Γυμνάσιο της Σύρου αποτέλεσε πόλο έλξης για μαθητές από όλη την ελληνική επικράτεια. “Αν ανατρέξουμε στα μητρώα εκείνων των χρόνων, θα διαβάσουμε ονόματα μαθητών που δεν ήταν δημότες της Ερμούπολης, αλλά φιλοξενούνταν στο νησί για τη φοίτησή τους, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος” τονίζει η προϊστάμενη του Ιστορικού Αρχείου Ν. Κυκλάδων, Αγγελική Ψιλοπούλου, σημειώνοντας ότι το “σχολείο είχε τέτοια ακτινοβολία, που προσέλκυε ακόμα και Έλληνες από την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα”.

Μέσα από τα 180 χρόνια της ύπαρξης του, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την εξέλιξη του εκπαιδευτικού ιδρύματος,, καθώς και την εξέλιξη των σπουδών ως προς το φύλο, αφού τα πρώτα χρόνια δικαίωμα διδασκαλίας είχαν μόνο οι άντρες. Παράλληλα, καταγράφεται η πορεία της ιστορίας, της γλώσσας, του πολιτισμού και η συμπαράσταση ολόκληρης της κοινωνίας σε αυτή την προσπάθεια.

Ειρήνη Δράκου: “Δημιουργούμε μαγιά για το μέλλον”

Στο πλαίσιο του εορτασμού των 180 χρόνων από την ίδρυσή του περιλαμβάνεται και μία σχετική ερευνητική εργασία 17 μαθητών Λυκείου, οι οποίοι συλλέγουν υλικό γύρω από τις ανάγκες, αλλά και τα κοινωνικά, πολιτικά και εκπαιδευτικά κριτήρια που οδήγησαν στη σύστασή του. “Δημιουργούμε μαγιά για το μέλλον” υπογραμμίζει η κ. Δράκου, εξηγώντας ότι στόχος αυτής της δράσης είναι να γνωρίσουν οι μαθητές την ιστορία τόσο του Γυμνασίου, όσο και του τόπου τους γενικότερα, ώστε να μπορέσουν μελλοντικά να τη μεταδώσουν οι ίδιοι στις επόμενες γενιές. “Η ιστορία της πόλης μας περιλαμβάνει σημαντικές πρωτιές. Δεν είναι τυχαίο ότι στα δέκα χρόνια λειτουργίας της κάνει από μόνη της ανώτερο σχολείο, που για πρώτη φορά το ονομάζει γυμνάσιο. Ο τίτλος αυτός δεν υπήρχε στα εκπαιδευτικά δεδομένα και εμπνευστής του ήταν ο Νεόφυτος Βάμβας”, αναφέρει χαρακτηριστικά. “Παράλληλα τονίζει ότι από τη θέση της διευθύντριας στο Γενικό Λύκειο τα τελευταία 15 χρόνια αισθάνεται συνεχώς την ευθύνη να μεταλαμπαδεύσει αυτές τις γνώσεις στα νέα παιδιά. “Είναι σημαντικό να θυμίζεις ότι μία πόλη υποστήριξε τις εκπαιδευτικές ανάγκες της. Οι ίδιοι κάτοικοι πέτυχαν το στόχο και είναι καλό αυτό να συνεχίζεται”, καταλήγει.

Συνεργασία με το Ιστορικό Αρχείο Ν. Κυκλάδων

Καθίσταται γνωστό ότι οι εορταστικές εκδηλώσεις που θα λάβουν χώρα υπό την αιγίδα της Δημοτικής Επιτροπής Παιδείας ξεκινούν το Σάββατο 30 Νοεμβρίου, σε συνεργασία με το Ιστορικό Αρχείο. Κεντρική ομιλήτρια θα είναι η κ. Ψιλοπούλου, που θα αναφερθεί στην ιστορία του Γυμνασίου, αλλά και στο πλούσιο υλικό που φιλοξενείται στις βιβλιοθήκες της υπηρεσίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο αρχείο του εκπαιδευτηρίου (από τις αρχές Οκτωβρίου του 1833 έως το 1977) περιλαμβάνονται μαθητολόγια, γενικοί έλεγχοι, βιβλία πράξεων καθηγητών και πιστοποιητικά σπουδών.

Σημαντικό απόκτημα της υπηρεσίας ήταν και η Βιβλιοθήκη του Γυμνασίου, στην οποία υπάρχουν σπάνιες εκδόσεις από το 16ο αιώνα, που αποτελούν κάποια από τα πρώτα βιβλία της ανθρωπότητας. Το πλούσιο αυτό υλικό που προέρχεται είτε από αγορές, είτε από δωρεές γονέων και επιφανών Συριανών καταλογογράφησε το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το οποίο κατέγραψε 1601 τίτλους. Τις εργασίες συντήρησης των βιβλίων ανέλαβε το Ίδρυμα Μωραΐτη.

Ομιλία του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου για τον Νεόφυτο Βάμβα

Μεταξύ των εκδηλώσεων περιλαμβάνονται μικρές εκθέσεις φωτογραφικού υλικού ή αντικειμένων, καθώς και ξεναγήσεις στο χώρο του Πανεπιστημίου Αιγαίου, όπου στεγαζόταν το 1ο Γυμνάσιο Σύρου. Την επόμενη εβδομάδα, με αφορμή τον εορτασμό του Αγίου Νικολάου θα επισκεφτεί το νησί ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Ιερώνυμος, ο οποίος θα μιλήσει το απόγευμα της ίδιας ημέρας για τον Νεόφυτο Βάμβα, εστιάζοντας στο έργο του ως πρώτος δάσκαλος, ιδρυτής και ιερωμένος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι εμπνευστής της πρωτοβουλίας αυτής και συντονίστρια των δράσεων είναι η αρχαιολόγος Μαρία Ρώτα. “Θεωρώ ό,τι σπουδαιότερο για το νησί μας να δει ότι εκείνη την εποχή, όταν η μισή Ελλάδα βρισκόταν κάτω από την τουρκική κατοχή, η πόλη μας όχι μόνο είχε αναπτυχθεί κοινωνικά, πολιτιστικά και κοινωνικά, αλλά είχε κάνει και ένα βήμα παραπάνω” αναφέρει χαρακτηριστικά, καθιστώντας μάλιστα γνωστό ότι την πρώτη ημέρα λειτουργίας του πρώτου Γυμνασίου της ελεύθερης Ελλάδας ενεγράφησαν σε αυτό 180 μαθητές, οι οποίοι φοίτησαν σε μία πόλη που 10 χρόνια πριν είχε υποδεχτεί τους πρώτους πρόσφυγες.

“Διαχρονικό σύμβολο πατριωτισμού και γενναιότητας”

Μήνυμα για την 180η επέτειο του Γυμνασίου Σύρου έστειλε και ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου κ. Δωρόθεος Β' υπογραμμίζοντας ότι το γεγονός αυτό αποτελεί αφορμή προβληματισμού και πηγή διδαγμάτων.

“Οι πατέρες μας γνώριζαν και υλοποιούσαν, αυτό, το οποίο ακόμα και σήμερα εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο για την Ελληνική πραγματικότητα: η οικονομική ανάπτυξη, η ορθολογική και αποδοτική εκμετάλλευση και αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών, η ανάπτυξη και, κατ` επέκταση, η ελευθερία και η ανεξαρτησία ενός λαού, προϋποθέτουν πνευματική αλκή και μόρφωση, προϋποθέτουν Παιδεία, για την οποία καμία δαπάνη δεν είναι άσκοπη και περιττή!

Χωρίς να επικαλούνται το, ούτως ή άλλως ανύπαρκτο τότε, Κράτος και χωρίς να εκχωρούν τις ευθύνες τους στον πάντα απρόσωπο και γραφειοκρατικό μηχανισμό, ανέλαβαν οι ίδιοι την πρωτοβουλία, προχώρησαν ένα βήμα μπροστά, ανέβηκαν ένα σκαλί ψηλότερα και ίδρυσαν το πρώτο Γυμνάσιο της νέας Ελλάδος, ένα διαχρονικό σύμβολο και προσκλητήριο πατριωτισμού, ορθοφροσύνης, γενναιότητας και ευθύνης απέναντι στην Πατρίδα, τις γενιές που έφυγαν, τις γενιές, που θα 'ρθουν”.