"Οι ιστορίες είναι νήματα που μας συνδέουν με τους άλλους"

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμούπολης και το 3ο Γυμνάσιο Σύρου υποδέχονται στη Σύρο τη βραβευμένη συγγραφέα παιδικών και εφηβικών βιβλίων, Μαρία Παπαγιάννη, για μια συζήτηση γύρω από τη λογοτεχνία, το παιδικό βιβλίο, τα μυστικά της συγγραφής και τη μαγεία της ανάγνωσης. Με αφορμή την επίσκεψή της στο νησί, η αγαπημένη συγγραφέας, μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" για την πορεία του παιδικού βιβλίου, τα παραμύθια που λένε αλήθειες, τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, καθώς και τον τρόπο που θα "γεννήσουμε" τους αυριανούς αναγνώστες που θα αγαπούν το βιβλίο.

Ας ξεκινήσουμε από το πώς προέκυψε η επίσκεψή σας στη Σύρο

"Ήταν μία πολύ μεγάλη τιμή που μου έκαναν οι μαθητές της Σύρου οι οποίοι διάβασαν τα βιβλία μου και οι φιλόλογοί τους που επικοινώνησαν μαζί μου. Όταν υπάρχουν παιδιά που ταυτίζονται με έναν ήρωα από τα βιβλία μου, ακολουθούν την ιστορία και ταξιδεύουν με αυτήν, είναι πάντα χαρά μου να τα συναντώ. Έτσι, αποφασίστηκε να κάνουμε μία εκδήλωση το πρωί της Παρασκευής στο σχολείο, όπου θα συζητήσουμε με τα παιδιά τις σκέψεις και τις απορίες τους. Το απόγευμα θα κάνουμε μία συζήτηση στην Παιδική Βιβλιοθήκη για να μιλήσουμε για το παιδικό βιβλίο αλλά και το πόσο απαραίτητο είναι το βιβλίο γενικότερα για τα παιδιά ώστε να έχουν ένα εισιτήριο στην τσέπη τους για τα αυριανά τους "ταξίδια".

Το βιβλίο, δυστυχώς, έχει αρχίσει σταδιακά να βγαίνει από τη ζωή μας και τη θέση του φαίνεται να παίρνει όλο και περισσότερο η τεχνολογία. Το παιδικό βιβλίο αντιστέκεται σε αυτήν την πραγματικότητα;

"Δεν μπορούμε να αντισταθούμε στη σύγχρονη πραγματικότητα της οποίας κι εμείς οι ενήλικες είμαστε μέρος της. Το θέμα είναι ότι τα παιδιά αυτά έχουν βγει από μία παρατεταμένη περίοδο διαδικτυακής εκπαίδευσης που τους απομόνωσε από τους φίλους τους, τους περιόρισε στο περιβάλλον του σπιτιού τους και νομίζω ότι αυτό είναι το πιο δύσκολο που πρέπει να συζητήσουμε. Ναι μεν να διαβάζουμε βιβλία, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι τα βιβλία αυτά πρέπει να δείχνουν τον δρόμο για τη ζωή, αυτή τη ζωή που στερηθήκαμε αυτά τα χρόνια γιατί το πιο φυσιολογικό για ένα παιδί είναι να βρίσκεται έξω στους δρόμους και στις πλατείες με τους φίλους του, να συζητάνε, να γελάνε και να αγκαλιάζονται χωρίς φόβο".

Μιας και αναφερθήκατε στην δύσκολη περίοδο που όλοι ζήσαμε απομονωμένοι και φοβισμένοι. Το παιδικό βιβλίο είναι ένας τρόπος για να ξεφύγουμε από την πραγματικότητα ή ένας τρόπος να πούμε αλήθειες στα παιδιά με έναν περισσότερο κατανοητό και "στρογγυλεμένο" ίσως τρόπο;

"Είναι και τα δύο αυτά που αναφέρατε. Με ένα βιβλίο μπορείς να πεις πολλά πράγματα, με μία ιστορία μπορείς να μιλήσεις για το οτιδήποτε. Έτσι, από τη μία μεριά, τα βιβλία πρέπει να αφήνουν ένα παράθυρο σε ανοιχτούς ορίζοντες και μία αισιοδοξία στα παιδιά να ονειρευτούν έναν καλύτερο κόσμο και ότι αν προσπαθήσουν, θα μπορέσουν να καλυτερέψουν τη ζωή τους. Νομίζω ότι αυτό δεν πρέπει να το στερούμε από τα παιδιά τα οποία ζουν μία πάρα πολύ δύσκολη καθημερινότητα, όπως κι εμείς. Έτσι λοιπόν, με μια ιστορία μπορείς να μιλήσεις και για όλα τα δύσκολα θέματα, για δύσκολες σχέσεις, για αδιέξοδα, για δυστοπίες και μπορείς να τα οδηγήσεις να φτάσουν μαζί με τον ήρωα, αν όχι στη λύση, τουλάχιστον σε μία σχέση. Οι ιστορίες είναι νήματα που μας συνδέουν με τους άλλους και αυτό είναι μία καλή αρχή για τη ζωή ενός ανθρώπου".

Οι ιστορίες που ακούγαμε παλαιότερα και τα κλασικά παραμύθια πέρναγαν συχνά κάποια αμφιλεγόμενα μηνύματα. Πόσο έχει αλλάξει από τότε το σύγχρονο παιδικό βιβλίο;

"Εγώ έχω τρέλα με τα παραδοσιακά και τα λαϊκά παραμύθια. Τα αγαπώ πολύ και πιστεύω ότι μας διδάσκουν το σημαντικότερο από όλα, ότι δηλαδή η ευτυχία δεν σε περιμένει σε ένα συρτάρι αλλά πρέπει να αγωνιστείς, να διασχίσεις το δάσος, να τα βάλεις με όλα τα θεριά για να φτάσεις στο δικό σου ελιξήριο της ευτυχίας. Παρόλα αυτά, το σύγχρονο βιβλίο προσεγγίζει χωρίς ταμπού, κάποια δύσκολα θέματα τα οποία παλαιότερα θεωρούσαμε ότι δεν πρέπει να μοιραστούμε με ένα παιδί. Κι όμως, είναι ένας τρόπος ώστε να μπορέσει ένα παιδί να εξημερώσει τους φόβους του. Όταν οι φόβοι γίνονται λέξεις, τότε κάπως τους μοιράζεσαι, κάπως μικραίνουν. Μπαίνεις μέσα σε έναν ασφαλή τόπο που είναι το βιβλίο και εκεί βλέπεις τους φόβους σου να γίνονται φόβοι και άλλων ηρώων, να τους αντιμετωπίζουν και έτσι, με έναν τρόπο, εξημερώνεις κι εσύ τα δικά σου σκοτάδια".

Το παιδικό και νεανικό κοινό είναι πράγματι το πιο δύσκολο κοινό ή πρόκειται για ένα κλισέ που έχουμε συνηθίσει να ακούμε;

"Νομίζω ότι το πιο δύσκολο είναι να γράψεις μία ιστορία που να συναντήσεις τους αναγνώστες σου, είτε είναι ενήλικες είτε παιδιά. Εγώ αισθάνομαι ότι το καλό παιδικό βιβλίο είναι ένα βιβλίο που μπορούν να διαβάσουν και οι ενήλικες, κάτι που έχουν πει σπουδαίοι άνθρωποι της λογοτεχνίας όπως η  Selma Lagerlöf. Είναι σίγουρο ότι τα παιδιά, στα οποία απευθυνόμαστε, είναι ένα κοινό πιο ευάλωτο. Δεν ψηφίζουν, δεν έχουν δική τους οικονομική άνεση, μπορείς πολύ εύκολα να τα παρασύρεις και τα τελευταία χρόνια είναι το κομμάτι της κοινωνίας που θίγεται περισσότερο από αυτήν τη βίαιη πραγματικότητα. Το κοινό στο οποίο απευθύνεται το παιδικό βιβλίο είναι ένα ευαίσθητο κοινό σίγουρα αλλά εγώ έχω εμπιστοσύνη στη ματιά τους και ίσως γι' αυτό γράφω μόνο για παιδιά. Μου αρέσει πάντα ο ήρωας να είναι ένα παιδί γιατί τον εμπιστεύομαι ότι θα καταφέρει να βρει την έξοδο από τον λαβύρινθο. Ξέρετε, εμείς οι μεγάλοι είμαστε συχνά απογοητευμένοι και λέμε ότι το happy end έχει τελειώσει. Δύσκολα πιστεύουμε σε μία καλή εκδοχή της ζωής. Τα παιδιά έχουν ακόμα εμπιστοσύνη και στη δικαιοσύνη και στην καλοσύνη και στην τόλμη. Και μου αρέσει αυτό".

Η ανάγνωση ενός παιδικού βιβλίου είναι καλύτερο να αποτελεί μία μοναχική διαδικασία ή μία εμπειρία που μοιράζονται οι γονείς με το παιδί, όπως παλαιότερα έκαναν οι γιαγιάδες με τα παραμύθια;

"Μεγάλη κουβέντα αυτή αλλά νομίζω ότι είναι όλα αυτά. Όλα τα πράγματα στη ζωή θέλουν άσκηση. Έτσι, πρέπει από πολύ μικρά να τους διαβάζουμε βιβλία, να μοιραζόμαστε μαζί τους ιστορίες, η καληνύχτα να συνοδεύεται με ένα παραμύθι. Φτάνει με το να παίρνει η σύγχρονη γιαγιά το παιδί αγκαλιά για να δει το σήριαλ. Ας ξαναπούμε παραμύθια στα παιδιά. Είναι η καλύτερη γυμναστική για να δημιουργήσουμε αυριανούς σωστούς αναγνώστες".