«Πόση δημοκρατία (αντ)έχουμε ;»

Ψηφίστηκε αυτές τις ημέρες το σχέδιο νόμου για το «Χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό» της χώρας, εν μέσω θέρους και περιορισμένης λειτουργίας της Βουλής. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος (ΥΠΕΚΑ) ευελπιστεί να διορθώσει παθογένειες δεκαετιών με ένα νομοσχέδιο που απλοποιεί τις διαδικασίες και βάζει σε τάξη το χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό της χώρας για μία ακόμα φορά. Είναι όμως πράγματι έτσι;

Καταρχήν, η πρόθεση του Υπουργείου μέσω του νομοσχεδίου, να νοικοκυρέψει επιτέλους και να καταγράψει ηλεκτρονικά για όλη την ελληνική επικράτεια τις γεωχωρικές πληροφορίες και τους χάρτες πολεοδομικού και χωροταξικού ενδιαφέροντος που διαθέτουν οι δημόσιες υπηρεσίες, είναι θετική. Οι πληροφορίες αυτές αφορούν σε όρια σχεδίων πόλεων, οικισμών, προστατευόμενων περιοχών (ρέματα, αιγιαλοί, δασικές εκτάσεις) και σε πολλά άλλα στοιχεία που καθορίζουν όρους και χρήσεις γης ανά περιοχή και συνήθως είναι δυσπρόσιτα στους μηχανικούς και στους πολίτες. Μακάρι αυτό να υλοποιηθεί και στην πράξη και το σίγουρο είναι ότι θα βρει όλο τον τεχνικό κλάδο αρωγό σε αυτήν την προσπάθεια, καθώς θα απαλλάξει πρώτα εμάς τους μηχανικούς από κακοτοπιές και δυσκολίες στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση των τεχνικών έργων.

Βασικό στοιχείο στη διάρθρωση του νομοσχεδίου είναι το ότι διαχωρίζονται δύο βασικές κατευθύνσεις χωροταξικού σχεδιασμού. Η πρώτη αφορά το στρατηγικό και περιφερειακό σχεδιασμό και η δεύτερη το ρυθμιστικό χωρικό σχεδιασμό στον οποίο συμπεριλαμβάνονται τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια (Τ.Χ.Σ.), τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια (Ε.Χ.Σ.) και τα Ρυμοτομικά Σχέδια (Ρ.Σ.).

Στην πρώτη κατηγορία ανήκει ο σχεδιασμός που γίνεται από την κεντρική κυβέρνηση μέσω του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας και της Εκτελεστικής Επιτροπής που το συνοδεύει και αφορά στην κατάρτιση ενός γενικού πλαισίου αρχών και κατευθύνσεων για την χωροταξική πολιτική καθώς και εκείνος που γίνεται σε Περιφερειακό επίπεδο όπου και απαιτείται η γνώμη του οικείου Περιφερειακού Συμβουλίου.

Τα σχέδια όμως εκείνα που εξειδικεύουν σε επίπεδο αυτοδιοίκησης το χωροταξικό σχεδιασμό και τα οποία παρουσιάζουν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, καθώς αγγίζουν άμεσα τις τοπικές κοινωνίες, είναι τα ονομαζόμενα από το νομοσχέδιο ως Τοπικά και Ειδικά Χωρικά Σχέδια.

Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια μπορεί να εκπονούνται σε επίπεδο Δημοτικής Ενότητας ή Δήμου και καθορίζουν συγκεκριμένες περιοχές ανάπτυξης έργων και δραστηριοτήτων. Θα εγκρίνονται με Προεδρικό Διάταγμα με πρόταση του υπουργού ΥΠΕΚΑ ύστερα από γνώμη Δημοτικού Συμβουλίου και του οικείου Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΣΥ.ΠΟ.Θ.Α.) και ορίζουν τις εξής κατηγορίες περιοχών :

α) οικιστικές περιοχές (σχέδιο πόλης, οικισμοί, προς πολεοδόμηση περιοχές),

β) περιοχές εντός ή εκτός σχεδίου παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων,

γ) περιοχές προστασίας (αρχαιολογικές, δασικές, natura, γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας)

δ) περιοχές εκτός σχεδίου ελέγχου χρήσεων γης.

Εδώ εμφανίζεται για πρώτη φορά ένα πολύ σοβαρό κατά τη γνώμη μου στοιχείο του νομοσχεδίου που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής: δίνεται η δυνατότητα να τροποποιούνται υφιστάμενα όρια και ρυθμίσεις που αφορούν σε Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.: περιοχές εκτός σχεδίου με αυστηρούς όρους δόμησης) καθώς και σε Παραδοσιακούς οικισμούς και διατηρητέα κτιριακά σύνολα, με σκοπό οι αλλαγές αυτές να συμπεριλαμβάνονται στα νέα Τοπικά Χωρικά Σχέδια.

Όσοι μηχανικοί ασχολούμαστε με τη οικοδομική δραστηριότητα ειδικά στο χώρο των νησιών μας, ξέρουμε πολύ καλά ότι οι Ζ.Ο.Ε. και οι χαρακτηρισμένοι Παραδοσιακοί οικισμοί και διατηρητέα κτιριακά σύνολα, έχουν συμβάλλει τα μέγιστα τα τελευταία χρόνια στη διάσωση και προστασία του νησιωτικού δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος.

Δεν είναι καθόλου απαραίτητο, χωροταξικά όρια και ρυθμίσεις που έχουν αποτελέσει «πολεοδομικό ευαγγέλιο» τις τελευταίες δεκαετίες να γίνονται «λάστιχο» στο όνομα της ανάπτυξης με οποιοδήποτε τίμημα. Άραγε οι κύριοι του Υπουργείου Πολιτισμού έχουν ενημερωθεί για αυτήν την αλλαγή;

Σε ότι αφορά τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια (Ε.Χ.Σ.) που αποτελούν το δεύτερο σκέλος του ρυθμιστικού χωρικού σχεδιασμού, κινούνται από το ΥΠΕΚΑ, το Δήμο ή την Περιφέρεια και η έγκρισή τους γίνεται με Π.Δ. ύστερα από γνώμη του Κεντρικού ΣΥ.ΠΟ.Θ.Α.. Τα Ε.Χ.Σ. θα αποτελούν υποδοχείς δραστηριοτήτων και χρήσεων, ανεξάρτητα από τα διοικητικά όρια μιας περιοχής, για τη πραγματοποίηση παρεμβάσεων μεγάλης κλίμακας.

Κάτι παραπάνω από αισθητή είναι εδώ η απουσία της γνωμοδότησης του οικείου Δημοτικού ή Περιφερειακού Συμβουλίου για την έγκριση τέτοιων παρεμβάσεων. Επίσης όπως στα Τ.Χ.Σ. έτσι και στα Ε.Χ.Σ. ισχύει η δυνατότητα τροποποίησης όρων και ορίων Ζ.Ο.Ε. και Παραδοσιακών οικισμών και διατηρητέων συνόλων, με μόνη προϋπόθεση την έκφραση γνώμης του ΚΕ.ΣΥ.ΠΟ.Θ.Α.

Φανταστείτε τη σοβαρότητα μίας παρέμβασης μεγάλης κλίμακας στα νησιά μας που θα αφορά στον τουρισμό (π.χ. σύνθετα τουριστικά καταλύματα) ή τη βιομηχανία, η οποία θα εγκαθίσταται σε περιοχή με Ε.Χ.Σ. που θα έχει θεσμοθετηθεί χωρίς τη γνώμη και τη θέληση Δημοτικού ή Περιφερειακού Συμβουλίου άρα και της τοπικής κοινωνίας.

Ο κατασκευαστικός κλάδος έχει υποστεί αφάνταστη καθίζηση λόγω της οικονομικής κρίσης και οι συνάδελφοι μηχανικοί προσπαθούν να επιβιώσουν επαγγελματικά σε δύσκολες συνθήκες. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι θα πρέπει να γκρεμίζουμε ότι έχει κατακτηθεί μέχρι τώρα και αφορά στην προστασία του νησιωτικού τοπίου φυσικού και δομημένου. Εξάλλου αυτό είναι που πουλάμε ως χώρα προς τα έξω και οι παρεμβάσεις μας θα πρέπει να γίνονται με ορθολογισμό και με απόλυτα δημοκρατικές και σύννομες διαδικασίες, χωρίς να αγνοείται ότι θετικό έχει συντελεστεί στον τόπο ως τώρα.

Γιώργος Φρέρης

Πρόεδρος Συλλόγου Μελετητών Μηχανικών Ν.Κυκλάδων