Ανάδειξη της Σύρου

H ειδική υπηρεσία προβολής και αξιοποίησης πολιτιστικής κληρονομιάς και συγχρόνως δημιουργίας, η οποία ουσιαστικά αποτελεί το τοπικό σημείο αναφοράς για την UNESCO (Local paint), με το 29.06.2016 έγγραφο της προς: α) τη Διεύθυνση Προϊστορικών και κλασσικών Αρχαιοτήτων και β) προς την Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων διαβίβασε τις προτάσεις του Ινστιτούτου Σύρου για ένταξη του οικιστικού συμπλέγματος της Νεοκλασικής Ερμούπολης και της Μεσαιωνικής Άνω Σύρου, στον ενδεικτικό κατάλογο των μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, προκειμένου να ληφθούν αυτές υπόψιν σε επόμενη αναθεώρηση του ενδεικτικού καταλόγου της Χώρας.

Το πρώτο βήμα έχει γίνει. Ήδη το Ινστιτούτο Σύρου σε στενή συνεργασία με τις δημοτικές αρχές προετοιμάζει τον απαραίτητο φάκελο για να υποστηρίξει αρχικά την πρόταση ένταξης στον ενδεικτικό εθνικό κατάλογο. Οι βασικές προϋποθέσεις που θέτει ο παγκόσμιος οργανισμός είναι δυο: α) Να αποδεικνύεται η παγκόσμια εξαιρετική αξία του προτεινόμενου αγαθού και β) Να υπάρχει ενδιαφέρον από τους ίδιους τους χρήστες του για την διαχείριση και την προστασία του. Όσον αφορά στην πρώτη προϋπόθεση, ήδη ευρίσκεται σε εξέλιξη από το Ινστιτούτο Σύρου, έρευνα η οποία θεμελιώνει και υποστηρίζει αυτή τη θέση.

Tο επόμενο σημαντικό βήμα

Για την δεύτερη προϋπόθεση, είναι απαραίτητη η ύπαρξη ειδικού θεσμικού πλαισίου το οποίο να το προστατεύει, εφόσον πρόκειται για πολεοδομικό συγκρότημα, το πολεοδομικό σχέδιο και τα ειδικά διατάγματα προστασίας και βιώσιμης ανάπτυξης των αγαθών είναι απαραίτητα. Και για μεν την Ερμούπολη , αφ’ ενός όλο το ιστορικό της τμήμα, έχει από το 2006 θεσμοθετηθεί ως ιστορικός τόπος, ενώ παράλληλα ευρίσκεται υπό θεσμοθέτηση και η πολεοδομική μελέτη της και το αντίστοιχο ειδικό διάταγμα της, αλλά για την Άνω Σύρο, εκτός του ότι είναι χαρακτηρισμένη ως παραδοσιακός οικισμός δεν υπάρχει κάτι ανάλογο. Προς τούτο, το Ινστιτούτο έχει ήδη αναλάβει την υποχρέωση να παραδώσει στο Δήμο όλα εκείνα τα απαραίτητα στοιχεία, που θα του επιτρέψουν να συγκροτήσει ο ίδιος την απαραίτητη μελέτη, ώστε ακολουθώντας όλες τις νόμιμες διαδικασίες να θεσμοθετηθεί το απαραίτητο πολεοδομικό σχέδιο και το αντίστοιχο ειδικό διάταγμα δόμησης της.

Βεβαίως, το εγχείρημα ένταξης στον κατάλογο των μνημείων της Παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς ενός οικισμού, πόσο μάλλον ενός οικιστικού συμπλέγματος, είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Είναι , ένα τόλμημα και θα είναι πραγματικός άθλος αν το επιτύχουμε. Δεν είναι όμως ακατόρθωτο και πιστεύουμε ότι αξίζει τον κόπο, όσο μεγάλος και αν είναι αυτός. Ας σημειώσουμε εδώ ότι στα 1100 περίπου παγκόσμια μνημεία (φυσικούς τόπους, οικισμούς και μνημεία) τα 750 ανήκουν στον Ευρωπαϊκό χώρο και μόνο τα υπόλοιπα στις άλλες τέσσερις ηπείρους. Άρα, η Παγκόσμια Επιτροπή θα επιθυμούσε να ισορροπήσει ει δυνατόν αυτή τη δυσαναλογία.

Μια άλλη δυσκολία είναι το γεγονός ότι πρόκειται για οικιστικό σύνολο, δηλαδή για ζωντανό, εξελισσόμενο και άρα δύσκολα ελέγξιμο τόπο. Οι δυο αυτοί παράγοντες, οι οποίοι προαναφέρθηκαν, αυξάνουν τον βαθμό δυσκολίας στην επιλογή, αλλά δεν είναι απαγορευτικοί.

Στήριξη της τοπικής κοινωνίας

Επειδή όμως θα πρέπει ο λαός της Σύρου να είναι καλά ενημερωμένος προκειμένου να συμβάλλει θετικά στην προσπάθεια και επειδή συχνά γεννιούνται ερωτήματα, τι επιπλέον υποχρεώσεις και επιβαρύνσεις μπορεί να προκληθούν για τον τόπο αν επιτευχθεί ο στόχος ή ποια θα είναι τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα αντίστοιχα, οφείλουμε να δώσουμε τις απαραίτητες εξηγήσεις.

Α. Υποχρεώσεις

Από τη στιγμή που ένα αγαθό κρίνεται αποδεκτό και εντάσσεται ως μνημείο, αφού έχει αποδειχθεί η παγκόσμια εξαιρετική πολιτιστική του αξία και η ικανοποιητική διαχείριση και προστασία του, θεωρητικά δεν υπάρχουν άλλες υποχρεώσεις ή επιβαρύνσεις. Η UNESCO είναι μεν ένας παγκόσμιος οργανισμός , αλλά δεν νομοθετεί, ούτε επιβάλλει κανόνες. Η παγκόσμια επιτροπή αρκείται στο να διατηρείται στο υπάρχων επίπεδο προστασίας ή να βελτιώνεται.

Στην περίπτωση της Ερμούπολης – Άνω Σύρου, το καθεστώς του ιστορικού τόπου και των παραδοσιακών οικισμών , θεωρούνται παγκοσμίως ως ένα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο προστασίας. Άρα, δεν υπάρχουν απαιτήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Βεβαίως, στην φάση της υποψηφιότητας και για να επιτύχουμε, θα χρειαστεί κάποια φροντίδα αισθητικής αναβάθμισης κυρίως στην περίμετρο τους. Αυτή όμως η φροντίδα δεν αφορά ιδιαίτερα στην UNESCO, αλλά στην γενικότερη εντύπωση που η πόλη μας δείχνει ιδίως όταν θέλει να στοχεύσει σε τουριστική ανάπτυξη.

Β. Οφέλη

Αυτά θα πρέπει να τα αναζητήσουμε , όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο ή γενικότερα πρακτικό, αλλά επιπλέον σε ψυχολογικό και ιδεολογικό. Ιδεολογικά, υπάρχει πραγματική ανάγκη να εκτιμήσουμε οι ίδιοι οι Συριανοί την πραγματική αξία αυτού του τόπου. Καθημερινά αντιλαμβάνομαι πόσο λίγο γνωρίζουμε τον τόπο και πόσο υστερεί ο βαθμός εκτίμησης που τρέφουμε για αυτόν, σε σχέση με το μέγεθος της αξίας του και του ρόλου που διαδραμάτισε στη πορεία της η Σύρος. Ακόμη και το γεγονός ότι σχεδόν όλοι δεν γνωρίζουμε από πού προέρχεται το όνομα της είναι ενδεικτικό για να πιστοποιήσει τα παραπάνω.

Η Σύρος ως τόπος είναι χαρισματικός και ανά τους αιώνες έχει προσφέρει ιδανικές συνθήκες στους κατοίκους του, ώστε αυτοί να μπορέσουν να αναπτύξουν τρεις πολύ μεγάλους πολιτισμούς. Ταυτόχρονα μας προσφέρει ένα ιδεώδες περιβάλλον και ένα πλαίσιο καθημερινής ζωής αξιοζήλευτο.

Πράγματι, το κλίμα, το ανάγλυφο, η ανθρώπινη κλίμακα , ο συνδυασμός φυσικών και πολιτιστικών πόρων σπάνια μπορούν να βρεθούν συγκεντρωμένα σε έναν τόσο μικρό χώρο. Εμείς, έχουμε ηθική και ιδεολογική υποχρέωση και ευθύνη να ανταποδώσουμε τουλάχιστον , μέρος της μεγάλης ευεργεσίας που μας δόθηκε, να γεννηθούμε ή να κατοικούμε σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο.

Η αναγνώριση του ως πολιτιστικό αγαθό παγκόσμιας αξίας, θα μας κάνει υπερήφανους όλους, και θα μας επιτρέψει να αναγνωρίσουμε τα απαράμιλλα προσόντα του και να αποκτήσουμε τη νοοτροπία εκείνη που θα μας κάνει πραγματικά Σύριους (Συριανούς), πραγματικούς απογόνους του Σύρου του γιου του Απόλλωνα, του θεού του φωτός και του Λόγου , της Μουσικής και του Πολιτισμού.

Το μεγαλύτερο όφελος για το νησί θα είναι να βιώσουμε οι ίδιοι το μεγαλείο και τη σπουδαιότητα του τόπου μας. Να συνειδητοποιήσουμε την ευθύνη μας για την διαφύλαξη, ανάδειξη και ανέλιξη αυτού του τόπου. Να τον δούμε με τον αντίστοιχο σεβασμό, να βάλουμε και εμείς την σφραγίδα ενός δημιουργικού περάσματος από τη ζωή του, να μετέχουμε και εμείς ενεργά στην ιστορία του , να τον σηματοδοτήσουμε και με δικά μας τοπόσημα και χρονόσημα, της ίδιας ή και υψηλότερης ακόμη αξίας , αυτών που μας άφησαν κληρονομιά οι περασμένες γενιές.

Έχουμε πράγματι σκεφθεί πως θα νιώθουν για εμάς τα παιδιά και τα εγγόνια μας, όταν θα έχουμε καταφέρει να αναδείξουμε αυτόν τον τόπο σε αξία του Παγκόσμιου Πολιτισμού και τι περηφάνια θα είναι για αυτά να παραλάβουν τη διαχείριση ενός τόπου με αυτές τις περγαμηνές ; Τονίστηκε από την αρχή ότι το εγχείρημα, σχεδόν αγγίζει τα όρια του άθλου. Για αυτόν όμως τον άθλο δεν εργαζόμαστε μόνοι εμείς τώρα. Έχουν εργαστεί γενιές και γενιές από αιώνες οι Συριανοί, για να έχουμε εμείς τώρα μια τόσο σπουδαία κληρονομιά και μια τόσο βαριά υποχρέωση να αναδείξουμε την παγκόσμια αξία της.

Ψυχολογικά και μόνο ο ενθουσιασμός και η αυτοπεποίθηση που θα αποκτήσουμε, από μια τόσο υψηλή αναγνώριση, μέσα σε μια περίοδο υψηλότατης κρίσης, οικονομικής ένδειας και ανεργίας , θα μα δώσει το κουράγιο να παλέψουμε και να ξεπεράσουμε, τις αντιξοότητες. Η ένταξη του τόπου μας, θα δώσει μεγάλη χαρά και θα προκαλέσει δυνατή αγάπη για αυτόν σε όλους τους Συριανούς.

Η Αγάπη και η Χαρά είναι οι κινητήριες δυνάμεις δημιουργίας. Από μια εσωτερική ανυπέρβλητη δύναμη τον έρωτα, παρορμόμενος ο Ζας (ο Ζων, ο Ων), εκρήγνυται και μετατρέπεται σε ένα αστρικό ρευστό, τον αιθέρα ( την ψυχική ενέργεια) εις του οποίου εμβαπτιζόμενα τα πάντα ζωογονούνται, μας λέει ο μεγάλος Φερεκύδης. Σε αυτόν τον έρωτα αποδίδει ο σοφός την δημιουργία.

Οφέλη σε πρακτικό επίπεδο

Τα πρακτικά οφέλη είναι και συγκεκριμένα και πειστικά. Στον κόσμο της παγκοσμιοποίησης και της μεγάλης ψηφιακής επανάστασης, κατά την οποία η πληροφορία αποτελεί το ισχυρότερο όπλο, η παγκόσμια προβολή ενός τόπου, του εξασφαλίζει την αναγνωρισιμότητα και την διασημότητα, στοιχεία που αυτόματα οδηγούν σε οικονομικά οφέλη. Το γεγονός και μόνο ότι ο συγκεκριμένος τόπος αναγνωρίζεται ως αγαθό της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και εντάσσεται στον κατάλογο της UNESCO, τον καθιστά προορισμό επίσκεψης πρώτης προτεραιότητας, για τουρισμό υψηλότατου επιπέδου.

Ακόμα, η UNESCO χρησιμοποιεί πάντοτε ως αποδεικτικό της εγγραφής στον κατάλογο, το ατόφιο κείμενο που η χώρα του αγαθού δίνει για να το παρουσιάσει. Αυτό σημαίνει ότι ήδη η αναγραφή του εντασσόμενου στον κατάλογο τόπου, αποτελεί από μόνη της μια προβολή και διαφήμιση σε παγκόσμιο επίπεδο, των οποίων το κόστος θα ήταν απαγορευτικό, για την Ελλάδα και τη Σύρο.

Επιπλέον, η ένταξη ενός τόπου στον εν λόγω κατάλογο δημιουργεί προϋπόθεση οικονομικής ενίσχυσης από την ίδια την UNESCO, ή από άλλους σχετικούς φορείς. Με όλα τα παραπάνω γίνεται εύκολα κατανοητή η αξία της προσπάθειας που ξεκινά ο τόπος μας για την αναγνώριση και ανάδειξη του και ότι όλοι μας θα συμβάλλουμε , ώστε αυτή η προσπάθεια να ευοδωθεί, γιατί όλοι μας θέλουμε να αφήσουμε μια τέτοια κληρονομιά στα παιδιά και τους απογόνους μας.