Μάιος 1973, πέρασαν κιόλας 41 χρόνια…

Ξέρω καπετάνιε ότι μας βλέπεις από ψηλά. Σε βλέπω με την άσπρη ναυτική στολή σου να κουνάς το κεφάλι σου. Αναρωτιέσαι αν σε θυμούνται οι παλιοί και αν τα νέα παιδιά γνωρίζουν για το Αντιτορπιλικό ΒΕΛΟΣ.

Ο χρόνος , καπετάνιε , φέρνει λήθη. Όσο απομακρυνόμαστε από ένα γεγονός, τόσο τείνουμε να ξεχνάμε…

Όσο για τα παιδιά μας , αναλογίσου σε ποια εκπαιδευτικά κείμενα των σχολείων γίνεται μια παρουσίαση για την ανταρσία του Αντιτορπιλικού ΒΕΛΟΣ ενάντια στη χούντα…

21 Απριλίου 1967

Μέσα σε μια ζοφερή κατάσταση , όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου, η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, μέχρι τη δεκαετία του ΄60 (1960-1967), ήταν ταραχώδης, με έντονες συγκρούσεις και ζυμώσεις.

Στο διεθνές πεδίο ο Ψυχρός Πόλεμος είναι στην κορύφωσή του (Κούβα-Βερολίνο-κεντρική Ευρώπη- ΝΑ Ασία- ανεξαρτητοποιήσεις αποικιών). Τα γενικότερα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα , σε συνδυασμό με τη διανομή των ΄΄ζωνών επιρροής΄΄ από τις νικήτριες στο Β΄ παγκόσμιο Πόλεμο Μεγάλες Δυνάμεις , επέβαλλαν στην Ελλάδα να πάρει θέση σε συγκεκριμένη πλευρά με συγκεκριμένη πολιτική.

Με βάση τις επικρατούσες συνθήκες , η στρατιωτική δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 ήταν ιστορικά αναμενόμενη και αντικειμενικά αναπόφευκτη. Το πραξικόπημα ήταν από καιρό σχεδιασμένο, με τους συνταγματάρχες να προλαβαίνουν τους στρατηγούς. Οι πολιτικοί , δήθεν έκπληκτοι , συνελήφθησαν με τις πυτζάμες τους και παρέδωσαν αμαχητί την εξουσία ...

Το Κίνημα του Ναυτικού

Η πλειονότητα των στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού αντέδρασε στην επιβολή της δικτατορίας με τον ίδιο τρόπο που αντέδρασε και η πλειονότητα του υπόλοιπου ελληνικού λαού , με ΄΄μουδιασμένη΄΄ αδιαφορία.

Πολύ γρήγορα όμως η αδιαφορία έδωσε τη θέση της σε ολοένα ευρύτερες συζητήσεις στα καρέ των αξιωματικών στα πλοία και στους διαδρόμους των γραφείων....Το Ναυτικό, στρατιωτικό σώμα με φιλελεύθερη παράδοση, δεν έλαβε ενεργά μέρος στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Αυτό φάνηκε και από την παραίτηση του αρχηγού του Κωνσταντίνου Εγκολφόπουλου, αμέσως μετά την επικράτηση των συνταγματαρχών.

Η πρώτη αντίδραση του Ναυτικού στη Χούντα εκδηλώθηκε στο αποτυχόν κίνημα του Βασιλιά Κωνσταντίνου (13 Δεκεμβρίου 1967), όταν ο Στόλος εξήλθε στο Αιγαίο. Όταν ο Βασιλιάς έφυγε με την οικογένειά του και η νεοδιορισμένη ηγεσία του Ναυτικού πιάστηκε και αποστρατεύτηκε, τα πλοία γύρισαν αναγκαστικά στις βάσεις τους.

Αμέσως μετά, στελέχη , όπως αυτά της Τάξης που μπήκε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το ’48, συνομολόγησαν την αντίθεσή τους και ήρθαν σε επαφή με τις πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις στην Ελλάδα και με στελέχη της Πολεμικής Αεροπορίας αλλά και του Στρατού Ξηράς. Παράλληλα με τους αξιωματικούς και υπαξιωματικοί του Ναυτικού άρχισαν να οργανώνονται σε αντιστασιακές οργανώσεις όπως η «Δημοκρατική Άμυνα» και πολλοί από αυτούς συνελήφθησαν και βασανίστηκαν πάνω στο παροπλισμένο καταδρομικό ΕΛΛΗ που η χούντα είχε μετατρέψει σε κολαστήριο.

1973 Η Ανταρσία του Α/Τ ΒΕΛΟΣ

Ημερομηνία του νέου κινήματος ορίσθηκε η 23 Μαΐου 1973, παρά την επιμονή των Παππά, Σέκερη, Παπαθανασίου να εκδηλωθεί στις 18 προς 19 , όταν τρία αντιτορπιλικά θα απέπλεαν σε προγραμματισμένες ασκήσεις και όλο το Σύνταγμα Πεζοναυτών (με Διοικητή τον διαβόητο Ντερτιλή) θα ήταν επί αρματαγωγών εν πλω για την ίδια άσκηση. Πρότειναν να κυκλώσουν τους πεζοναύτες στη θάλασσα και είτε να τους πάρουν με το μέρος τους είτε να τους χρησιμοποιήσουν ως ομήρους για να εκβιάσουν τη χούντα.

Η πρόταση δεν έγινε δεκτή. Ο Παππάς βιαζόταν γιατί με το πλοίο του, το ΒΕΛΟΣ, απέπλεε στις 18 Μαΐου για να συμμετάσχει σε νατοϊκή άσκηση για ένα μήνα. Και ήθελε να είναι παρών στο συντονισμό που χρειαζόταν για να βγουν όλα τα πλοία από τον Ναύσταθμο, έχοντας την αντίστοιχη εμπειρία του 1967.

“Το σχέδιο του κινήματος, λέει ο Παππάς, ήταν να φύγουμε όλα τα καράβια , όσα ήτανε στο Ναύσταθμο, να κατευθυνθούμε προς τη Σύρο και τα άλλα καράβια που ήταν διασπορά ή οπουδήποτε σε ασκήσεις θα ερχόντουσαν εκεί. Εκεί θα ορκίζαμε μια Κυβέρνηση ας πούμε Σύρου, υποθέταμε ότι θα ερχότανε ο Καραμανλής εκεί, θα πιέζαμε την Κυβέρνηση – βεβαίως όχι να τους εκτελέσουμε – τουλάχιστον δια διαπραγματεύσεων να παραδώσουνε την Κυβέρνηση και να προκηρυχθούνε σύντομα ελεύθερες εκλογές και λοιπά και να έχουμε πάλι δημοκρατική Κυβέρνηση. Αυτό ήταν το σχέδιο>>. Στη Σύρο υπήρχε η Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών του Στρατού . Διοικητής θα αναλάμβανε ο μυημένος στο κίνημα -αείμνηστος- συνταγματάρχης Μουστακλής.

Το βράδυ της 22ας Μαΐου 1973 κατέβηκε στον Ναύσταθμο ο τότε Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων Οδυσσέας Αγγελής με πολυάριθμες στρατιωτικές μονάδες και περιόρισε όλο το προσωπικό του Στόλου στις εγκαταστάσεις του. Από το πρωί της 23ης Μαΐου αρχίζουν οι συλλήψεις και ανακρίσεις.

Συλλαμβάνονται και πέντε αξιωματικοί της Πολεμικής Αεροπορίας και ένας του Στρατού (Σπύρος Μουστακλής) που είχαν μυηθεί στο κίνημα. «Του ζήτησαν να μαρτυρήσει . Δε μίλησε. Του τσάκισαν τα δόντια . Του τσάκισαν τα δάχτυλα . Του τσάκισαν τα πλευρά . Σιωπούσε . Του ’καψαν το στήθος. Του ’καψαν τα πόδια . Του ’καψαν την κοιλιά . Δε μαρτυρούσε. Του θραύσαν τις μασέλες . Του μάτωσαν τα νεφρά .Του συνθλίψαν τους όρχεις . Αυτός σιωπούσε . Κοίταζε μόνο . Αιώνες μακριά . Με τα μάτια . Του Ιησού». (Στίχοι από ανώνυμο για το μαρτύριο του Σπύρου Μουστακλή)! Ο Μουστακλής πέθανε τον Απρίλιο του 1986.

Η αποκάλυψη των σχεδίων και η άμεση αντίδραση της χούντας με τη σύλληψη των πρώτων κινηματιών απέτρεψε την εκδήλωση του κινήματος. Δεν απέτρεψε, όμως, την εκπλήρωση του σκοπού του. Η χούντα προσπάθησε να μειώσει την αρχική εντύπωση. Ο εκπρόσωπός της Βύρων Σταματόπουλος ανακοίνωνε μια κίνηση ‘ελάχιστων’ απόστρατων και ένα-δύο εν ενεργεία αξιωματικών του Ναυτικού, μετρημένων στα δάχτυλα του ενός χεριού, μια ‘κίνηση οπερέτα’. Και θα κατόρθωνε να περάσει αυτήν την εντύπωση στην εσωτερική και διεθνή κοινή γνώμη αν, μεταξύ των λίγων πλοίων που βρίσκονταν εν πλω, δεν βρισκόταν και το Α/Τ ΒΕΛΟΣ.

20 Μαΐου 1973

Το αντιτορπιλικό ΒΕΛΟΣ, ήταν ήδη ελλιμενισμένο από τις 19/5 στο ΗΡΑΚΛΕΙΟ Κρήτης μαζί με άλλα τέσσερα πλοία της Νατοϊκής Ναυτικής Δύναμης (Αμερικανικό, Ιταλικό, Αγγλικό και Τουρκικό) στην οποία συμμετείχε. Η Δύναμη θα απέπλεε το πρωί της 22ας Μαΐου για τη Γένοβα.

Παραμονή της προγραμματισμένης εκδήλωσης του κινήματος του Ναυτικού το πλοίο δέχεται ένα περίεργο τηλεφώνημα με το συνθηματικό μήνυμα «το παιδί αρρώστησε». Το μήνυμα σήμαινε ότι το κίνημα προδόθηκε.

Πρωί της 22ας Μαΐου 1973

Η Νατοϊκή Μοίρα αποπλέει από την Κρήτη για ασκήσεις στην Κεντρική Μεσόγειο .
Η θάλασσα φουρτουνιασμένη και η ομίχλη πυκνή όταν έρχεται η ώρα να ανεφοδιαστούν τα πλοία με πετρέλαιο ενώ πλέουν Νότια της Πελοποννήσου.
Ο Διοικητής της Μοίρας κρίνει τις συνθήκες απαγορευτικές αλλά ο Παππάς τον πείθει με χίλιες δικαιολογίες και προσεγγίζει το Αγγλικό πετρελαιοφόρο.
Ο ανεφοδιασμός εν πλω αρχίζει με τον κυβερνήτη του Αγγλικού τεράστιου πετρελαιοφόρου να διαμαρτύρεται για τις επικίνδυνες καιρικές συνθήκες και τον Παππά να τον καθησυχάζει «ακόμα λίγο» και «ακόμα λίγο», μέχρι που οι δεξαμενές ξεχείλισαν και το πετρέλαιο άρχισε να χύνεται στη θάλασσα.
Ο Παππάς ήθελε να είναι «γεμάτος», για κάθε ενδεχόμενο.

23 Μαΐου 1973
Το πρωί της 23ης ο Παππάς μπαίνει στον ασύρματο και καλεί όποιον τον ακούει να του απαντήσει. Απαντά ο κυβερνήτης του Α/Τ ΠΑΝΘΗΡ που βρισκόταν εν πλω ανοικτά της Κρήτης. Με συνθηματικά ενημερώνει τον Παππά ότι το κίνημα αναβλήθηκε.

24 Μαΐου 1973
'Τι κάνουμε τώρα, κύριε Κυβερνήτα;' ρώτησε ένας Αξιωματικός.
'Έχουμε το πλοίο σε άριστη και ετοιμοπόλεμη κατάσταση. Έχουμε εφόδια για τρεις μήνες. Η πρώτη μου σκέψη είναι να γυρίσουμε στο Αιγαίο και να τους αλλάξουμε την πίστη. Κανένα πλοίο δεν θα έρθει εναντίον μας και κανένα αεροπλάνο. Είμαι σίγουρος γι αυτό. Αλλά υπάρχουν και μερικοί θερμοκέφαλοι πραιτοριανοί που θα μας αναγκάσουν να χρησιμοποιήσουμε τα κανόνια μας. Δεν είναι λύση, όμως η εμφύλια αιματοχυσία. Γι αυτό πήρα την απόφαση να αναλάβω προσωπικά την ευθύνη και, αφού παραδώσω τα καθήκοντά μου στον Ύπαρχο, θα αποβιβαστώ κάπου στην Ιταλία, θα ζητήσω πολιτικό άσυλο και θα πάω στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Κοπεγχάγη να ξεσκεπάσω τη χούντα'΄ λέει ο καπετάνιος.

25 Μαΐου 1973 - Αναζήτηση πολιτικού ασύλου

Το ΒΕΛΟΣ από τον ασύρματό του εκπέμπει το ακόλουθο σήμα προς τον αρχηγό των Δυνάμεων του ΝΑΤΟ αλλά και στο Διοικητή της Μοίρας των συμπλεόντων: ΄΄Πιστοί στη συμμαχία και στον πολιτισμό των λαών μας , ο οποίος έχει θεμελιωθεί επί των αρχών της δημοκρατίας, της προσωπικής ελευθερίας και του σεβασμού των νόμων, όλοι οι Αξιωματικοί και το πλήρωμα (270 άνδρες) του πλοίου μου, ως ένας άνθρωπος , πιστοί στον δοθέντα όρκο μας, με βαθύτατη λύπη εγκαταλείπουμε τις ασκήσεις. Με τη συμπάθεια ολόκληρου του ελεύθερου κόσμου θα παλέψουμε για να επαναφέρουμε τη δημοκρατία στην Ελλάδα. Σας είναι πολύ καλά γνωστό και ιδιαιτέρως στους Αμερικανούς ότι μια συμμορία ιδιοτελών αξιωματικών επέβαλε στην Ελλάδα μια απάνθρωπη και μισητή δικτατορία προ έξη και πλέον ετών. Η σημερινή εξέγερση του Ναυτικού ανταποκρίνεται στα αισθήματα ολόκληρου του λαού της χώρας μας. Ο ελεύθερος κόσμος και ιδιαιτέρως οι χώρες του ΝΑΤΟ πρέπει ν΄ αντιληφθούν και τη διάβρωση και την καταστροφή των ενόπλων δυνάμεων στις οποίες στηρίζεται η άμυνα της νοτιοανατολικής πτέρυγας. Σκεφτείτε ότι αυτή τη στιγμή αξιωματικοί εν ενεργεία έχουν συλληφθεί και υφίστανται ταπεινώσεις και κακομεταχείριση από άλλους αξιωματικούς και στρατιώτες της Στρατιωτικής Αστυνομίας΄΄.

Το ΒΕΛΟΣ πλέει προς το Φιουμιτσίνο, ένα πολύ μικρό λιμάνι -επίνειο- της Ρώμης. Ενημερώνουν όλα τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων για την κατάσταση στην Ελλάδα. Η χούντα αιφνιδιάζεται. Η πράξη εκείνη προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον . Ο καπετάνιος , έξι Αξιωματικοί και είκοσι πέντε Υπαξιωματικοί παρέμειναν στο εξωτερικό ως πολιτικοί πρόσφυγες. Το υπόλοιπο προσωπικό , ένα μήνα μετά , επέστρεψε στην Ελλάδα με αναπληρωματικό πλήρωμα.

Ο αντιπλοίαρχος Παππάς, από τους πρωτεργάτες του Κινήματος, έχοντας και το σύνολο των όρκων στην κατοχή του, σφυροκόπησε με ντοκουμέντα τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Κοπεγχάγη (Ιούνιος 1973). Στη συνέχεια, με συνεχείς συνεντεύξεις και καταιγισμό μηνυμάτων στα ΜΜΕ του εξωτερικού, και με ανάλογη συντονισμένη δραστηριότητα όλων όσων τον ακολούθησαν αξιωματικών και υπαξιωματικών, σε όλο το δεκαπεντάμηνο διάστημα της εξορίας, αποδόμησε τον μύθο ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις στηρίζουν την δικτατορία.

Ένα είναι σίγουρο καπετάνιε, οι σύντροφοί σου , σ΄ εκείνο το ταξίδι το Μάη του 73 θα σε θυμούνται πάντα!

Με εκτίμηση

Υποπλοίαρχος (ε.α.)

Ουρανία Πανταζή Π.Ν.