Περίεργες και ανέλπιστες θαλασσινές ονομασίες

Κάποιοι σχετίζουν το όνομα του μουγγριού με το ρήμα μουγκρίζω, ενώ καμιά σχέση δεν έχει ούτε με το ρήμα ούτε με την ιδιότητα που του αποδίδουν. Απλώς, η ονομασία αυτού του εδώδιμου ψαριού, που μοιάζει με χέλι, είναι παραφθορά του αρχαίου ονόματός του γόγγρος, όπως μας πληροφορεί το λεξικό. Μάλιστα στα Επτάνησα το μουγγρί το λένε δρόγκο, λέξη η οποία προδίδει την αρχαία προέλευσή του. Ο γόγγρος, λοιπόν, είναι το χέλι της θάλασσας, και η πιθανότερη ετυμολογία του σχετίζεται με το γράω (και γραίνω à γά-γραινα) που σημαίνει τρώω, ροκανίζω, καταβροχθίζω. Ποιος δεν κατέχει πράγματι ότι το μουγγρί είναι το πιο αχόρταγο, το πιο αδηφάγο ψάρι της θάλασσας; Δεν είναι τόσο το φιδίσιο κορμί του που τρομάζει όσο η λαιμαργία του, η αχορτασιά του!

Από τις πιο περίεργες κι ανέλπιστες ονομασίες είναι αυτές που έχουν δώσει οι ψαράδες σε πολλά ψάρια : το καπόνι, ο ήλιος, ο μπαρμπέρης, το βαρελάκι, ο παπλωματάς, ο αετός, η αλεπού της θάλασσας, το στουργιόνι (η μουρούνα),η ξιδομύτα ή ούγενα(μοιάζει με σαργό),ο τροχιός, το σπαθόψαρο, το γουρουνόψαρο, ο σαλούβαρδος ή ποντίκι, ο βλάχος, ο πετροβυζάχτης, το γοφάρι, ο κρεμμυδάς … Να ονόματα, παρωνύμια και παρατσούκλια σωρό! Κανένα από αυτά δεν βρήκαμε στο λεξικό του Μπαμπινιώτη! Είναι , όμως, και αυτά μέρος της γλώσσας μας! Και δεν πρέπει να χαθούν.

Tέλος , ας πάμε στον καρχαρία ή κοινώς σκυλόψαρο. Αντιγράψω τον ίδιο τον Θ. Ποταμιάνο: «Στη Μεσόγειο, του αυτού αναστήματος με το σμπρύλιο, που λέγεται και σκύλος, είναι ο γάτος, μεγαλόσωμος επίσης καρχαρίας αλλά πιο άγαρμπος, πλαδαρός, με το ραχιαίο φτερό προς τα πίσω… και έπειτα η λάμια, τρίτος συγγενής, μεγάλο σκυλόψαρο με τριγωνικό και μυτερό ρύγχος. Ακολουθεί η φινόγατα, μυστηριώδες σκυλόψαρο… η παράταξη κλείνει με την πατερίτσα, γνωστότερο ίσως ως σφυροκέφαλο ,το τερατώδες σκυλόψαρο που το κεφάλι του μοιάζει με σφυρί… Υπάρχουν όμως και άλλοι συγγενείς μικροί και ακίνδυνοι. Είναι ο δροσίτης, μικρό σκυλόψαρο με αρκετή νόστιμη σάρκα, και ο γαλέος, ακόμα νοστιμότερος, και ο δοντάς, και ο κοκκαλάς και ο μικρός γάτος που λέγεται και γατόψαρο, μικρός – μικρός και άγριος, γεμάτος μαύρες βούλες»… δεκατέσσερα διαφορετικά ονόματα για τα καρχαριοειδή! Κάθε λέξη και μια ειδική τους ιδιότητα…

Καλοκαιράκι είναι. Χαλαρά ζούμε και περνάμε όλες αυτές τις μέρες. Είμαι βέβαιος πως θα τις περάσουν πολύ πιο ευχάριστα τόσο οι μικροί όσο και οι μεγάλοι, παρέα με κάποιο από τα δεκαέξι βιβλία που έχει αφιερώσει ο Θ. Ποταμιάνος στον κόσμο της θάλασσας. Τολμήστε το, θα ανταμειφθείτε!

Μιχάλης Ι. Φραγκιάς

φιλόλογος

Ιούλιος 2014