«Τους νόμους δει τηρείν» - του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δωρόθεου Β'

Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι ο Σωκράτης αναγνωρίζεται ως ένας από τους μέγιστους φιλοσόφους της Ελληνικής Αρχαιότητας και της παγκόσμιας διανόησης, παρόλο που δεν έχει συγγράψει φιλοσοφικά κείμενα, όπως οι άλλοι διανοητές.

Για το λόγο αυτό από πολλούς θεωρείται ένα ιστορικό αίνιγμα, μια παραφωνία της ιστορίας της σκέψης, η οποία ανήγαγε στην κορυφή της φιλοσοφίας έναν Αθηναίο, για τη διδασκαλία και τον τρόπο ζωής του οποίου γνωρίζουμε μόνο από πληροφορίες και αναμνήσεις των μαθητών του, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και του Ξενοφώντα.

Όμως, αυτό που θεωρείται αίνιγμα κρύβει όλο το μεγαλείο ενός ανθρώπου που δεν δίδαξε μόνο, αλλά και έζησε και πέθανε όπως πίστευε και δίδασκε, ως φιλόσοφος!

Στον Πλατωνικό διάλογο “Κρίτων”, που κάποτε διδασκόταν στα Ελληνικά Σχολεία,  παρακολουθούμε λεπτό προς λεπτό την κορύφωση της Σωκρατικής φιλοσοφίας, ως τρόπου σκέψης και ζωής.

Η Αθηναϊκή Δημοκρατία εδώ και ενάμισυ μήνα τον έχει καταδικάσει σε θάνατο, αποδίδοντάς του την ευθύνη για τη φθορά και την υπονόμευσή της, θέλοντας ταυτόχρονα να απαλλαχτεί από μια ενοχλητική φωνή, τη φωνή ενός ελεύθερου ανθρώπου, που δίδασκε τους άλλους να ξεχωρίζουν το δίκαιο από το άδικο, το σωστό από το λάθος.

Η Πάραλος, όμως, την άλλη μέρα επιστρέφει, η απόφαση του Δικαστηρίου της Ηλιαίας πρέπει να εφαρμοστεί και ο Σωκράτης να θανατωθεί...

Οι αφοσιωμένοι φίλοι και μαθητές του, στην έσχατη αυτή στιγμή, έρχονται στη φυλακή και του προτείνουν να δραπετεύσει!

     Όλα είναι έτοιμα, η σωτηρία εξασφαλισμένη... 

            Εκείνος, όμως, αρνείται!

Δεν είναι δυνατόν, αυτός, που ανάλωσε τη ζωή του επικρίνων, ελέγχων και καλών σε νέες ηθικές αξίες, να δραπετεύσει. Θα μείνει και θα υπακούσει στους νόμους της πατρίδας του, με προθυμία, με αταραξία, με χαρά, ακόμη. Διότι, προς αυτούς, τους νόμους της πατρίδας του, παρά την αρχική διαφωνία του και παρά το κακό που του έκαμαν, διατηρεί πάντοτε εκείνο το φιλικό σεβασμό, τον οποίο έχουμε προς ό,τι μας είναι πολύ αγαπητό.

Ξέρει πολύ καλά ότι δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια της μια πόλη, στην οποία οι νόμοι και οι δικαστικές αποφάσεις μένουν μόνο στα χαρτιά, δεν έχουν κανένα κύρος, αλλά ματαιώνονται και ποδοπατούνται από τους πολίτες!

Στην αδικία της καταδίκης του δεν δέχεται να προσθέσει τη δική του αδικία, με την καταφρόνηση των νόμων της πατρίδας του!

Τέτοια ήταν η μορφή του Σωκράτη, ζωντανή, αληθινή και γνήσια, παλλόμενη από την ιδέα του δικαίου, συνέπειας και της ηθικής.

Σήμερα, δυόμιση χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι πολίτες μιάς πολιτείας που θεωρούν εαυτούς απόγονους του Σωκράτη και την πολιτεία τους βασισμένη στις ίδιες αρχές της ισονομίας και του θεσμοθετημένου δικαίου, τους νόμους, κατεβαίνουμε στους δρόμους, συνασπιζόμαστε, οργανωνόμαστε και αντιστεκόμαστε έντονα και δυναμικά, κάθε φορά που ένας νόμος βλάπτει ή νομίζουμε ότι βλάπτει τα στενά, προσωπικά, συντεχνιακά ή τοπικιστικά συμφέροντά μας.

Όταν, όμως, η τήρηση των νόμων γίνεται επιλεκτική και επαφίεται στην διακριτική μας ευχέρεια να τηρήσουμε όποιους θέλουμε και όποιους μας συμφέρουν, τότε όλα ανατρέπονται, και η κοινωνική αρμονία και συνοχή και πάνω απ` όλα αυτή ταύτη η Δημοκρατία.

Άλλωστε, δεν μπορεί να υπάρξει και η μικρότερη και η απλούστερη μορφή κοινωνίας, χωρίς νόμους, χωρίς κανόνες, που να διέπουν τη ζωή των μελών της και να ρυθμίζουν τις μεταξύ τους σχέσεις.

Τη σημασία,μάλιστα, και την αναγκαιότητα των νόμων, μας τη διδάσκει και η άλογη φύση, η οποία διέπεται από φυσικούς νόμους, η παράβαση ή παραβίαση των οποίων προκαλεί αναπότρεπτη και αναπόδραστη καταστροφή!

  Κανείς, φυσικά, δεν μπορεί να θεωρήσει όλους τους νόμους καλούς και δίκαιους, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την περίπτωση νόμων, που εξυπηρετούν και προωθούν στενά ατομικά, παραταξιακά ή και οικονομικά συμφέροντα, δεδομένου ότι δεν ζούμε σε κοινωνία αγγέλων!

Γι`αυτό, δυστυχώς, και η τήρηση των νόμων εξαρτάται από το πόσο μας συμφέρουν, ως άτομα και ως ομάδες, αδιαφορώντας για το αν προωθούν το κοινό καλό!

Είναι που έχουμε χάσει το συλλογικό εγώ, που έχουμε υποτάξει την κοινωνικότητα στην ατομικότητά μας, που πάνω από το γενικό τοποθετούμε εγωιστικά το προσωπικό μας καλό...  

Αλλά, ακόμα και εάν βρεθούμε μπροστά σε ένα καταφανώς άδικο και αντιδημοκρατικό νόμο, είμαστε υποχρεωμένοι να τον τηρήσουμε και ταυτόχρονα να προσπαθήσουμε να πείσουμε το Νομοθέτη να τον αλλάξει.

Διαφορετικά, ανοίγει ο ασκός του Αιόλου

“Αν καταλυθούν οι νόμοι”, έγραφε ο Δημοσθένης, “και δοθεί στον καθένα η εξουσία να κάνει ό, τι θέλει, δεν καταστρέφεται μόνο η πολιτεία, αλλά και η ζωή μας σε τίποτα δεν θα διαφέρει από τη ζωή των θηρίων”... Και κατέληγε στο συμπέρασμα ότι “οι νόμοι πρέπει  να τηρούνταιαπό όλους, διαφορετικά όλα καταλύονται, όλα ανατρέπονται, όλα συγχέονται και η πολιτεία γίνεται έρμαιο των πονηροτάτων και αναιδεστάτων.”