Η Ερμούπολη βραβεύεται από την Europa Nostra μέσω της έρευνας του Παύλου Χατζηγρηγορίου

Η ανακοίνωση των Βραβείων της Europa Nostra του παγκόσμιας αναγνώρισης αυτού οργανισμού, ο οποίος φροντίζει την πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης, έφερε την πρωτεύουσα της Σύρου στο προσκήνιο της αναγνώρισης της, ως την πόλη που διαθέτει το τελειότερο σύστημα καταγραφής αξιολόγησης και παρακολούθησης της αρχιτεκτονικής της κληρονομιάς.

Η βράβευση αυτή, από μόνη της έχει ιδιαίτερη σημασία αφού είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα παίρνει αυτό το βραβείο, όχι για την προστασία κάποιου μνημείου ή ιστορικού συνόλου, αλλά για Έρευνα. Το ερευνητικό αυτό έργο αφορά μάλιστα σε μια ολόκληρη πόλη, τη νεοκλασική Ερμούπολη. Η Έρευνα αυτή η οποία σημειωτέον έχει ήδη βραβευθεί με πρώτο βραβείο το 2013 στο διεθνές συνέδριο Digital Heritage, που διοργάνωσε η Μασσαλία ως πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, αποτελεί τη δημοσιοποίηση της διδακτορικής διατριβής με τίτλο «Ανάπτυξη πολυκριτηριακού συστήματος ψηφιακής διαχείρισης αξιόλογων κτηρίων και συνόλων με Βάση Δεδομένων και GIS» την οποία εκπόνησε ο ίδιος, συριανός πλέον, ερευνητής στο εργαστήριο πολεοδομικής σύνθεσης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και η οποία κρίθηκε, από την επταμελή επιτροπή κρίσης, ομόφωνα Άριστη.

Για τη Σύρο όμως η βράβευσης από την Europa Nostra σήμερα έχει πολύ μεγάλη αξία. Τη στιγμή που το Ινστιτούτο Σύρου σε συνεργασία με το Δήμο προετοιμάζει πυρετωδώς την υποψηφιότητα της Ερμούπολης και Άνω Σύρου για ένταξη στα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και ενώ η Σύρος έχει ήδη δηλώσει υποψήφια για πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το έτος 2021, μια τέτοια διεθνής αναγνώριση και προβολή ενισχύει σημαντικά τις παραπάνω υποψηφιότητες. Ακόμα, γίνεται προσπάθεια ώστε η τελετή της βράβευσης να γίνει τον Σεπτέμβριο με την τελετή λήξης του Ετήσιου Σεμιναρίου του Ινστιτούτου Σύρου και της Διεθνούς συνάντησης του ICOMOS-CIVVIH που έχει οργανωθεί, αφού στην τελετή αυτή θα παρευρεθούν προσωπικότητες του επιστημονικού και πολιτικού κόσμου και θα ανακοινωθεί επίσημα η υποψηφιότητα της Ερμούπολης και της Άνω Σύρου για την ένταξή τους στα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε τη χρησιμότητα του ψηφιακού συστήματος αξιολόγησης και παρακολούθησης όλων των αξιόλογων κελυφών μιας ιστορικής πόλης που προτείνεται από τον Παύλο Χατζηγρηγορίου για τον ευρύτερο τομέα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομίας σε παγκόσμια κλίμακα. Βεβαίως, ο ευφυής και ευρηματικός αυτός ερευνητής δεν ξεκίνησε από το μηδέν. Πολλές προσπάθειες προηγήθηκαν πριν φτάσει η Σύρος σε μια τόσο μεγάλη διάκριση. Ήδη από την δεκαετία του 1970 οκτώ εξαίρετοι σπουδαστές αρχιτεκτονικής, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι σήμερα καθηγητές στο ΕΜΠ και επιστημονικοί σύμβουλοι του Ινστιτούτου Σύρου, μοιρασμένοι σε δύο ομάδες, ανέλαβαν υπό την εποπτεία μου και μελέτησαν οι μισοί την Άνω Σύρο, και οι μισοί την Ερμούπολη και κατέγραψαν για πρώτη φορά όλα τα αξιόλογα κτίρια των δύο αυτών οικισμών. Μια δεκαετία αργότερα, κατά την εκπόνηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Ερμούπολης–Άνω Σύρου, στο πλαίσιο της ΕΠΑ (Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης), η συριανή ομάδα, αποτελούμενη από τους Αυγουστίνα Δουράτσου, Τάσο Μπάμπαρη, Ιουλία Στεφάνου, Ελένη Παραμάνη, Σμαράγδα Πετράτου–Φραγκιαδάκη, Νίκο Φραγκιαδάκη, με συντονιστή τον υπογράφοντα τελειοποιεί την καταγραφή και ταξινομεί τα κτίρια κατά κατηγορίες όπως Πρώιμα, Νεοκλασσικά Α, Β και Γ περιόδου και λοιπά και συντάσσει δελτία ταυτότητας αυτών (Καρτέλες IPSE) κατά τα διεθνή πρότυπα, ενώ το 1987 θεσμοθετείται το ΓΠΣ των δύο οικισμών.

Το 2002–2003, το εργαστήριο πολεοδομικής σύνθεσης του ΕΜΠ υπό την επιστημονική διεύθυνση μου αναλαμβάνει, προκειμένου να ξεπεραστεί το θεσμικό αδιέξοδο που είχε τότε δημιουργηθεί, έρευνα για τον πολεοδομικό σχεδιασμό της Ερμούπολης, η οποία θα αποτελούσε και τη βάση επάνω στην οποία ο Δήμος θα εκπονούσε την αντίστοιχη Μελέτη Επέκτασης – Αναθεώρησης. Στην Έρευνα αυτή ο νεο-προσληφθείς μηχανικός στον Δήμο συμμετείχε ενεργά ως μέλος της επιτροπής παρακολούθησης και παραλαβής. Κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας έγινε εκ νέου καταγραφή και αξιολόγηση του αξιόλογου κελύφους της πόλης, από τις Αρχιτέκτονες Σμαράγδα Πετράτου–Φραγκιαδάκη, και Αρχοντούλα Βασιλαρά, μέλη και οι δύο σήμερα του Ινστιτούτου Σύρου, και λεπτομερής πλέον κατηγοριοποίηση με κριτήρια το αρχιτεκτονικό στυλ (Πρώιμα, Νεοκλασικά Α, Β, Γ περιόδου, Εκλεκτικιστικά), το είδος χρήσης (Κατοικίες, Εμπορικά Κτίρια, Βιομηχανικά Κτίρια, Εκκλησιαστικά Κτίρια, Κτίρια Διοίκησης), καθώς και με κριτήρια κοινωνικά, δηλαδή λαϊκά, αστικά, αρχοντικά κλπ, καθώς και μια αξιολόγηση της κατάστασής τους (συντηρημένα, σε καλή κατάσταση, σε κακή κατάσταση, επικίνδυνα προς κατάρρευση, κλπ). Ο πολλά υποσχόμενος μηχανικός, είχε την ευκαιρία όχι απλώς να παρακολουθήσει όλα αυτά, αλλά να μετέχει ενεργά ιδίως ως κύριος συντάκτης της μελέτης που προτάθηκε επίσημα από τον Δήμο. Με δικές του προσπάθειες πάλι, το Εργαστήριο Πολεοδομικής Σύνθεσης ξεκίνησε εξειδικευμένη έρευνα με αντικείμενο την Ανάπτυξη Συστήματος Ηλεκτρονικής Παρακολούθησης Αξιόλογων Κτιρίων, στο Ιστορικό Κέντρο της Ερμούπολης. Σε αυτή την έρευνα ο Παύλος Χατζηγρηγορίου ανέλαβε ως κύριος ερευνητής και έτσι είχε την δυνατότητα να την προχωρήσει σε διδακτορική διατριβή. Το γεγονός ότι ο ίδιος ως υψηλόβαθμο στέλεχος του Δήμου θα μπορούσε να προχωρήσει στην πρακτική εφαρμογή της μεθόδου που πρότεινε ώστε το εξαιρετικά ενδιαφέρον σύστημα να αξιοποιηθεί, παράλληλα με την μεγάλη εκτίμηση που κέρδισε από μέρους της επιστημονικής κοινότητας του ΕΜΠ κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της έρευνας ήταν οι βασικοί λόγοι που του προτάθηκε να αξιοποιήσει αυτό το ερευνητικό έργο του ως διδακτορική διατριβή.

Κατά τη γνώμη μου ο ξεχωριστός, τόσο για τις ερευνητικές και γενικά τις επιστημονικές του ικανότητες νέος μηχανικός, όσο και για το ήθος, την ευγένεια, αλλά και την αγάπη που τρέφει για την Σύρο, είναι ένα εξαιρετικό κεφάλαιο για τον τόπο. Είναι στο χέρι μας να αξιοποιήσουμε αυτό το κεφάλαιο, να προχωρήσουμε στην εφαρμογή του διεθνούς αναγνωρισμένου και βραβευμένου συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης όχι μόνο στην Ερμούπολη, αλλά και στην Άνω Σύρο, και στις εξοχές που διαθέτουν πολύ αξιόλογα κτίρια παραθερισμό, όπως τα Χρούσα, Επισκοπιό, Παρακοπή και Ποσειδωνία, ή διαθέτουν αξιόλογη αγροτική λαϊκή αρχιτεκτονική και ελάσσονα στοιχεία αυτής, όπως τα χωριά της Επάνω και της Κάτω μεριάς.

Θα πρέπει τέτοια ευκαιρία να την εκμεταλλευτούμε. Απευθύνομαι στο Δήμο, απευθύνομαι στα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, ιδίως στο Τμήμα του Πανεπιστημίου Αιγαίου που εδρεύει στην Σύρο και εξειδικεύεται στα Συστήματα, αλλά και στο ΕΜΠ. Το Ινστιτούτο Σύρο, στο οποίο ο Παύλος Χατζηγρηγορίου είναι ιδρυτικό μέλος και μέλος του ΔΣ, του έχει ήδη εδώ και μερικούς μήνες αναθέσει τα καθήκοντα (εθελοντικά) του επιχειρησιακού διευθυντή. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι ένα τέτοιο άτομο πρέπει να αξιοποιηθεί γιατί ο Παύλος Χατζηγρηγορίου έχει πολλά να προσφέρει στον τόπο.

Με εκτίμηση,

Ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Σύρου

Βιώσιμης Ανάπτυξης, Πολιτισμού και Παράδοσης

Ιστορική Μονή Π. Ιησουϊτών

Ιωσήφ Στεφάνου

Ομότιμος καθηγητής Ε.Μ.Π.